Қарз олувчининг молиявий интизоми акси — кредит тарихи нима ва у қанчалик муҳим?

Марказий банкнинг Finlit лойиҳаси кредит тарихи ҳақида маълумот берди. 

Кредит тарихи умр давомида бир марта бўлса ҳам банклар, микрокредит ташкилотлари, ломбардлар, лизинг компаниялари ва маиший техника, мебель ва шу каби дўконларнинг кредит хизматларидан фойдаланган ҳар қандай инсонда мавжуд.

Кредит тарихи — бу мижознинг қаердан, қайси кредит ташкилотидан, қанча миқдорда қарз олганини ва кейинчалик уни қандай тўлагани тўғрисида батафсил маълумот. Бу қарз олувчининг молиявий интизомининг аксидир.

Ўзбекистоннинг «Кредит маълумотлари алмашинуви тўғрисида»ги қонунига асосан кредит тарихи қарздорнинг сўнгги беш йил ичидаги мажбуриятлари тўғрисидаги маълумотларни ўз ичига олиб, қуйидагиларни акс эттиради:

• қарздор тўғрисида;
• жорий ва ёпилган кредитлар, товар кредитлари қиймати, расмийлаштирилган санаси, муддати ва қолдиғи тўғрисида;
• муддати ўтган қарздорликлар тўғрисида;
• жорий ва ёпилган кредитга қўйилган гаров мулки ва мулк эгаси тўғрисида;
• суд жараёнидаги кредитлар тўғрисида;
• кредит тарихи шаклланган сана ва уни тайёрлаган ташкилот тўғрисида.

Шу билан бир қаторда, кредит тарихи тўғридан-тўғри қарздор тўғрисидаги маълумотлардан ташқари лизинг олувчи, кафил, кафолатчи, гаровга қўювчи ҳамда кредит битими бўйича суғурталовчи сифатида қатнашувчи жисмоний ва юридик шахслар тўғрисидаги маълумотларни ҳам ўзида жамлайди.

Кредит тарихи пул ва бошқа мулкларни қарзга беришни назарда тутган шартномаларни имзолашда ўз таъсирига эга муҳим омил ҳисобланади.

Маълумотларни йиғиш билан Кредит бюроси шуғулланиб, улар Марказий банк томонидан берилган лицензияга асосан фаолият юритади.

Кредит бюроси нафақат жисмоний ва юридик шахс бўлган қарздорларнинг маълумотлар базасини шакллантириш мақсадида балки, ушбу маълумотлар билан алмашиш учун банклар, микрокредит ташкилотлари, ломбардлар, лизинг компаниялари ва айрим дўкон (ритейлер)лар билан ҳамкорлик олиб боради.

Пул маблағлари ва бошқа мулкларни қарзга бериш бўйича шартнома тўғрисидаги маълумот қарздорнинг розилигисиз Кредит бюросига тақдим этилади.

Кредит бюроси, қарздорларнинг молиявий ҳолатини, шунингдек, қарзни қайтара олиш қобилиятини баҳолайди, шунингдек, қарздорларни баҳолаш рейтинги тизимини (скоринг) шакллантиради.

Кредит скоринги — бу мижознинг кредитни тўлай олиш қобилиятини балл бериш орқали баҳолаш тизими. Мижозга бериладиган баллар муддати ўтган қарздорликнинг мавжуд ёки йўқлиги, шунингдек, даромадлар, фаолият тури, ёш ва турмуш ҳолати ва бошқа шу каби омилларга боғлиқдир.

Скоринг баллини ошириш учун ўз кредит тарихингизни кузатиб боришингиз, қарз юки ҳажмини кўпайтирмасдан, мажбуриятларни ўз вақтида бажариб боришингиз зарур.

Кредит бюросидан ҳеч қандай сабабларни кўрсатмасдан, йилига фақат бир марта текинга ва исталганча пуллик асосда ўз кредит тарихингиз тўғрисидаги маълумотни олиш ҳуқуқига эгасиз.