Ўзбекистонда талон можароси, Ельциннинг 1996 йилги сайловда қатнашмаслик қарори, Тошкентда Америка трактори устидан суд. Ўзбек матбуоти 28 майда нималар ҳақида ёзган?

Тарих — ҳаёт такрорлардан иборат экани ҳақида сабоқ берувчи энг яхши устоз; ҳар кунлик бу сабоқлардан доим ҳам вақтида ва тўғри хулосалар чиқарилмаса-да, тарих барибир беқиёс устозлигича қолаверади.

Ўзбекистон ва жаҳоннинг бундан 90, 60 ва 30 йил аввалги манзарасига ўзбек матбуоти кўзи билан имкон қадар назар солиш ҳам қизиқ, ҳам фойдали кўринди. Ўн йиллар муқаддам айнан бугунги санада нималар бўлган, давр матбуоти улар ҳақида нима деб ёзган, ушбу воқеа-ҳодисаларга жамоатчиликнинг муносабати қандай эди — бари «Кун матбуоти тарихи» рукни материалларида.

90 йил аввал. 1932 йил 28 май, шанба

Чигиртка — Ўзбекистон пахта далаларидаги асосий муаммолардан бири. «Кўп жамоалардан, масалан, Олатут, Узунқудуқ, Тошли қишлоқларида 4 минг ҳектар ғалла, зиғир ва бошқа экинларни чигиртка босгани ҳақида хабар олинди. Пахта экинларида ҳам сариқ қурт пайдо бўлиб, кечаси салқин вақтда ғўзаларни еб кетаётир», — дейилади «Қизил Ўзбекистон»даги «Чигиртка экинларни нобуд қилаётир» хабарида.

«Ўзбекистоннинг 46 проценти қумлик ва чўлдан иборат» хабарида таъкидланишича, Ўзбекистон ер ишлари комиссарлиги «мана шу ерларни текшириш ва уларда экин экиш мумкинлигини аниқлаш учун социализм зироатчилиги институти ёнида қумлик ва чўлларни ўрганиш бўлими очишга қарор берди» (маълумот учун, 1932 йилги Ўзбекистон таркибида, масалан, ҳозирги Навоий вилояти, Бўстонлиқ тумани, Қорақалпоғистон Республикаси бўлмаган (1932 йилги харита); 2019 йилги маълумотларга кўра, Ўзбекистон ҳудудининг 80 фоизи чўл ва ярим чўллардан иборат).

«Бадриддиновчилар иши»ни кўраётган суд ўз ишини давом эттиряпти:

Тошкентда яна бир суд бўляпти — Америкада ишлаб чиқарилган «Турман-Вакуум» пахта териш машинаси суд қилинмоқда (тракторни суд қилиш зарурати қаердан пайдо бўлгани ҳақида бу ерда ўқинг):

Дунёда нима гап? 1 август куни Женевада урушга қарши халқаро конгресс ўтказилади, шу муносабат билан конгрессни ўтказувчи қўмитаси махсус баёнот эълон қилган. Унда, жумладан, шундай дейилади: «Аврўпада, айниқса, Руманияда, Польшада ва бошқа қўшни мамлакатларда Франция раҳбарлари остида ҳарбий қуролланишларни кучайтириш юзасидан жуда қаттиқ тайёрлиқ бораётир. Булар урушнинг кимёвий ва ҳаво воситалари ёрдами билан бутун-бутун қитъаларни вайрон қилмоқчи бўладилар. Янги жаҳон уруши таҳдид қилади. Шубҳа йўқки, Шўро Иттифоқига қарши уруш муқаррар бўлиб, ўзи билан бирга жаҳон урушини келтиради».

60 йил аввал. 1962 йил 28 май, душанба

1962 йил 28 май куни Ўзбекистонда марказий газеталар чоп этилмаган.

30 йил аввал. 1992 йил 28 май, пайшанба

Ўзбекистоннинг 1992 йил май ойи охиридаги асосий муаммоларидан бири — 1 июндан кучга кирадиган янги таҳрирдаги Йўл ҳаракати қоидалари ва янгиланган шу қоидалар сабаб уч йил аввал бекор қилинган ҳайдовчилик гувоҳномаси талонларининг қайта тикланишидир. Йўл ҳаракати хавфсизлиги хизматининг талонларни берувчи шохобчаларида даҳшатли навбатлар юзага келган, аҳоли бундан норози:

Расмийлар 1 июнгача талон билан боғлиқ вазиятни эплай олмаслигини тушуниб етгач, орадан 30 йил ўтгач ҳам мурожаат қилиб туриладиган чорага қўл урган: «Ҳайдовчилар сони кўплиги ва вақт тиғизлигини ҳисобга олиб, огоҳлантириш талони бериш яна бир ойга — 1 июлгача узайтирилди».

Ўша даврнинг яна бир муаммоси — пулнинг қадрсизланиши. Аҳвол шу қадарки, жойларда қайтим ўрнига «абонемент» деган оддий қоғоз берилади. Бу қоғоз билан, масалан, йўл ҳақини тўласа бўлади. Лекин ҳар доим ҳам эмас:

Дунёда нима гап? Қозоғистон Япония ва Италия билан ҳамкорликда автомобиль заводи қуриб, йилига 300 мингта енгил ва 20 мингта юк машина ишлаб чиқармоқчи (орадан кўп ўтмай, бу мақсадга биринчи бўлиб Ўзбекистон эришади).

КГБнинг истеъфодаги генерали Олег Калугиннинг айтишича, Кубадаги «коммунистик сиёсат 2-3 йилда ўз-ўзидан қулайди» (бу башорат орадан нафақат 2-3 йил, балки 20-30 йил ўтса ҳам рўёбга чиққанича йўқ).

Россия президенти Борис Ельцин «Комсомольская правда» газетасига берган интервьюсида 1996 йилда бўладиган навбатдаги президент сайловида ўз номзодини қўймасликка қатъий қарор қилганини айтган. Аммо у қарорида собит тура олмаган — Ельцин 1996 йилги сайловга қандай қилиб номзодини қўйгани-ю, унда қандай ғолиб чиққани ҳақида бутун бошли асарлар ёзилган. Аммо, қайта сайлангач, ваколатларини охиригача бажара олмаган — 1999 йил якунида президентлик курсисини Владимир Путинга топширган...

Ушбу материал ҳуқуқлари муаллифларида сақланган ҳолда эълон қилиш шарти билан «Дарё» интернет-нашрига тақдим этилди