«Самовий» пулларнинг таъсири, муғомбирлашиб кетаётган ўйинчилар ва рақобатсиз лигалар. Футбол ростдан ҳам ўз жозибасини йўқотмоқдами?

Футбол. Бу миллионлаб инсонлар севиб томоша қилиш билан бирга у билан шуғулланадиган, у ҳақида тинимсиз баҳслашадиган энг оммабоп спорт тури ҳисобланади. Ушбу спорт турига умуман қизиқмайман дейдиган исталган инсон ҳам умри давомида, ҳеч бўлмаганда мактаб даврида, бир марта (мажбуран) бўлса-да, футбол ўйнаган. Айнан оммабоп бўлгани учун ҳам футбол дунё бўйича биринчи рақамли спорт турига айлангани ҳеч кимга сир эмас. Аммо сўнгги пайтларда миллионлар ўйинининг кўпчилик ихлосмандлари футбол ўз жозибасини йўқотган деб ҳисоблаб, унинг аввал қизиқарлироқ (зўр) бўлганини таъкидлайди. Хўш, ростдан ҳам шундайми, футбол ўз жозибасини йўқотганми, аввал ўйинлар чиндан шиддатлироқмиди? Қуйида ана шундай савол ва иккиланишлар вужудга келишига нима сабаб бўлаётганига ойдинлик киритишга ҳаракат қилиб кўрамиз.

Пул футболдаги романтизмни ўлдирдими?

Ҳа, маблағ футбол инфратузилмасига ижобий таъсир кўрсатгани ҳақида баҳслашишдан маъни йўқ. Сўнгги 10—15 йил ичида кўплаб замонавий стадионлар, футбол академиялари ва ақлга сиғмайдиган даражадаги спорт иншоотлари барпо этилди. Буни пулсиз амалга ошириб бўлмасди. Бироқ ҳозирда футбол кўплаб ўйинчилар учун шунчаки касб ва пул топиш манбайи бўлиб қолганини унутмаслик керак. Катта авлод вакилларининг сўзларига кўра илгари бундай бўлмаган, футболчилар завқ, эҳтирос ва ор учун майдонда жавлон урган (албатта, бунинг учун пул ҳам олган, бироқ ҳозирги каби катта суммалар бўлмаган).

Шунингдек, трансфер бозорида ҳам сўнгги 10 йил ичида жуда катта «портлаш»лар содир бўлди. Неймарнинг 2017 йилда «Барселона»дан «ПСЖ»га 222 миллион евро эвазига ўтганини мисол келтиришнинг ўзи кифоя қилади бунга. Айтиш мумкинки, футбол сўнгги ўн йил ичида очиқчасига бизнесга айланди. Бундан олдин ҳам шундай бўлиб келган, бироқ очиқчасига эмасди барибир.

Ва айнан пул сабаб ҳозирда аксарият футболчилар ўзларининг қадрдон (ва кучсиз) клубларида қолмаяпти. Ҳозирда аксарият футболчилар учун дунёнинг энг яхши клублари билан қиммат шартнома имзолаш устувор мақсадга айланган. Буни тўғри тушуниш мумкин, боиси фаровонликка интилиб яшаш инсонга хос хислат. Шу тариқа ҳозирда Франческо Тотти, Паоло Мальдини сингари садоқатли футболчиларни кундузи чироқ ёқиб ҳам топиш қийин.

Футболчиларнинг менталитети ўзгарганми?

15—20 йил олдин шартли Рой Кин ёки Эдгар Давидснинг симуляция қилганини тасаввур қилишнинг ўзи инсонда кулги уйғотади. Илгари бутун футбол олами муғомбирлик ишлатадиганлардан нафратланар, уларнинг устидан кулар ва бундай ҳаракатларга жиддий эътибор ҳам бермасди.

Ҳозирда эса Неймар, Пепе, Диего Коста каби ўйинчилар очиқчасига провокация ва симуляцияларни амалга ошириши мумкин. Бунинг устига, футбол шу даражада мураккаблашиб кетдики, тактика ва мураббий имзоси муҳим аҳамият касб этмоқда, бутун бошли ўйин тақдирини эса биргина хато ҳал қилиб қўймоқда. Бундай ҳолатда жарима зарбаси ёки пенальти ишлашга қаратилган симуляция айни муддао бўлиб хизмат қилиши мумкин. Бироқ ўйинчилар ҳам, мухлислар ҳам футболнинг спорт, аниқроғи, бир ўйин эканлигини унутмаслиги лозим, ўйин эса ҳар томонлама ҳалол ва адолатли бўлиши керак.

Мунтазам равишда бир хил клубларнинг устунлик қилиши

Тан олиш керак, ҳозирда кучли бешлик чемпионатлари орасида фақат Англия Премьер Лигасида чемпионлик учун қисман бўлса-да рақобат сақланиб қолган. Бошқа барча лигаларда етакчи жамоалар кетма-кет 8-9 йиллаб чемпионликни ҳеч кимга бермай келади. Тўғри, 2020/21 йилги мавсумда бир қатор лигаларда фаворит бўлмаган жамоалар ғалаба қозонди, аммо бу ортда қолган футбол йилда кўпроқ кучли жамоаларнинг ўз даражасида ўйнай олмагани билан боғлиқ. Чунки топ-клублар пандемия шароитида жуда оғир даврни бошдан кечирди: қарзлар, молиявий инқирозлар, бўш стадионлар, жароҳатлар ва ҳоказо. Бунгача аксарият лигаларда чемпионлик масаласи мавсумнинг ярмидаёқ ҳал бўлиб улгурган бўларди. Бу эса табиийки, футболдаги жозиба ва интригани нобуд қилади. Бунга юқоридаги тилга олинган футболчиларнинг яхши шартнома сабаб кучли ва бой клубларга ўтиб кетаётгани ҳам сабаб бўлмоқда.

Умуман олганда, ҳақиқатан ҳам сўнгги 15-20 йил ичида футбол жуда ўзгариб кетди. Аммо буни яхши ёки ёмон тарафга деб аниқ айтиш мушкул. У шунчаки ҳозирги дунё шароити ва ҳақиқатларига мослашди, холос: «самовий» пулларнинг таъсири, компьютерлаштириш (VAR) ва кўплаб бошқа омиллар. Шунга қарамай ушбу спорт турини севгучилар кундан-кунга тобора кўпайиб бормоқда. Шундан хулоса қилиш мумкинки, чарм тўп ихлосмандлари ушбу спорт турини борича қабул қилиши, севимли жамоаларига мухлислик қилишда ва ўйиндан завқ олишда давом этиши керак. Футбол эса ҳамон ўша-ўша: 22 ўйинчи, текис майдон, 2 та дарвоза ва 1 та тўп.