23 май куни кундуз пайти Афинадан Вильнюсга учган Ryanair авиакомпанияси борти Минскка шошилинч қўнди, деб ёзади Meduza.
Светлана Тихановскаянинг маслаҳатчиси Франак Вячорка хабар беришича, бортда журналист, Nexta Telegram-канали собиқ бош муҳаррири Роман Протасевич бўлган — Nexta’дан кетганидан кейин у «Бош мия Беларуси»деб номланган бошқа бир мухолифат каналида муҳаррирлик қилган.
Парвоз қилиш олдидан, Nexta маълумотларига кўра, Протасевич уни кузатишаётганини сезган. Минскда йўловчиларни самолётдан тушириб, қайта текширувдан ўтказиш учун аэропортга йўналтиришган, у ерда Протасевич қўлга олинган.
Минск аэропортида Ryanair самолёти бомба ўрнатилгани ҳақидаги сигналдан кейин қўнишни амалга оширганини маълум қилишган — қўниш ҳақида, гўёки, учувчиларнинг ўзлари рухсат сўраган. Шу билан бирга, Вильнюс халқаро аэропорти (рейс ўша ерга етиб бориши керак эди) коммуникациялар бўлими раҳбари Лина Бейшене шундай деди: «менинг билишимча, экипаж аъзоси ва йўловчи ўртасида низо келиб чиққан. Самолёт айни пайтда муваффақиятли қўнган. Бизда бошқа расмий маълумот йўқ». Nexta’да маълум қилишларича, дастлабки ахборотга кўра, экипаж билан жанжални парвоз чоғида КГБ ходимлари уюштирган, улар бортда портловчи қурилма бор деб қатъий туриб олган. Охир-оқибат экипаж фавқулодда қўниш учун рухсат сўрашга мажбур бўлган.
Александр Лукашенконинг матбуот хизматига яқин «Биринчининг пули» Telegram-канали рейс қўнганидан кейин дарҳол «Беларусь Европани ҳимоя қилди» деган сарлавҳали постни эълон қилди. Унда «Вазият ҳақида президентга маълум қилинди. Лукашенко эътирозсиз буйруқ берди: самолёт ортга қайтарилсин ва қабул қилиб олинсин», — дея таъкидланади.
Шунингдек, «Биринчининг пули» қайд этишича, самолёт Литва билан чегара яқинида бўлган: «Лекин айнан Минскка мурожаат қилишди. Демак, диктатор ҳам ишга яраб қолган!»
Минск аэропортида эса мина ўрнатилгани ҳақидаги маълумот айни пайтда тасдиқланмаганини хабар қилишди. «Биринчининг пули» қўшимча маълумот беришича, Лукашенконинг фармони билан «йўловчи самолётига ҳамроҳлик қилиш учун» осмонга МиГ-29 қирувчиси кўтарилган.
«Режим Беларуснинг энг йирик мустақил Telegram-каналлари муҳаррири бўлган одамни жазолаш учун бортдаги йўловчилар хавфсизлигини ва бутун фуқаролик авиациясини таҳдид остига қўйди… Биз аллақачон Рянаир офисига ва Фуқаролик авиацияси халқаро ташкилотига (ICAO) мурожаат қилиб, ҳодиса ҳолати юзасидан суриштирув бошлашни ва Беларусни ICAO’дан чиқариб юборишгача бўлган чораларни кўришни талаб қилдик», — деб ёзди Светлана Тихановская Протасевич ҳибсга олинганидан кейин.
Nexta ва Nexta Live каналлари Беларусда Александр Лукашенкога қарши норозилик намойишлари фонида оммалашиб кетди. 2020 йил августида оммавий кўча акциялари бошланиб кетгач, каналларга икки миллиондан ортиқ одам обуна бўлди. 2020 йил ноябрида Роман Протасевич ва Nexta асосчиси Степан Путило (иккаласи ҳам ўша вақтда Европада яшарди) Беларусь КГБси томонидан террорчилик фаолиятига алоқадор жисмоний шахслар рўйхатига киритилган эди. Протасевич ва Путило мамлакатнинг бутун тарихи давомида ушбу рўйхатга киритилган биринчи беларусликларга айланди. Nexta Telegram-каналининг ўзи ва унинг логотипи айни пайтда Беларусь ҳудудида экстремистик материаллар деб тан олинган.
Протасевич қўлга олинганидан кейин ижтимоий тармоқларда у Беларусда ўлим жазосига ҳукм қилиши мумкинлиги ҳақида маълумот тарқала бошлади. Мамлакатда ҳақиқатан ҳам, террористиc жиноят учун ўлим жазосигача бўлган жазо кўзда тутилган, аммо ҳозирги пайтда Протасевичга (Путилога ҳам) нисбатан террорчилик айбловлари илгари сурилмаган. Шу билан бирга, Беларусь Тергов қўмитаси журналистларга Минскда оммавий тартибсизликлар уюштириш ҳамда ҳукумат ва милицияга нисбатан «ижтимоий душманлик уйғотиш» айбловини илгари сурган. Ушбу моддалар ўлим жазосини кўзда тутмайди, аммо узоқ муддатга озодликдан маҳрум этишни назарда тутади: тартибсизликлар уюштирганлик учун — 15 йилгача, «душманлик уйғотганлик учун» — 12 йилгача. Айни пайтда Протасевичнинг ўзи қўлга олинишидан аввал рейснинг бошқа йўловчиларига Беларусда уни ўлим жазоси кутаётганини айтган. Ҳибсга олиш билан боғлиқ бошқа тафсилотлар ҳали аниқ эмас. Беларусь Давлат телевидениеси қайд этишича, самолёт Протасевич сабабли қўнмаган, қўлга олиш эса шундай амалга ошган: «У севган қизи билан учаётган экан, қиз автобусда (аэропортда) уни суратга тушириб, қувғиндаги бошқа блогерга юборган. У эса суратни Telegram’га жойлаган ва милиция маълумотга нисбатан ҳаракатга киришган».
Кейинроқ Ryanair самолёт бортидаги бомба ҳақидаги сигнал Минскдаги диспетчерлардан келиб тушганини маълум қилди. Самолётда 123 нафар йўловчи бўлган.
Литва президенти Гитанас Науседа Беларусь ҳукуматидан Nexta Telegram-канали собиқ муҳаррири Роман Протасевични зудлик билан озод этишни талаб қилди.
«Мен талаб қиламанки, Беларусь режими қўлга олинган шахсни зудлик билан озод қилсин ҳамда унга ва самолётнинг қолган барча йўловчиларига Вильнюсга парвозни давом эттириш имконини берсин. Мен НАТО бўйича иттифоқдошларга ва Евроиттифоққа мурожаат қилиб, уларни Беларусь режими халқаро фуқаролик авиацияси учун солаётган хавфга тезликда чора кўришга чақираман», — деб ёзди Науседа ўз Facebook’ида.
Халқаро ҳамжамият, дея таъкидлади у, бундай ҳодисалар бошқа тажрорлана олмаслиги учун шошилинч чоралар кўриши керак. «Мен бу ҳақда эртагаёқ Брюсселда бошланадиган Европа кенгаши мажлисида ггапираман», — деди Литва президенти.
Литва Ташқи ишлар вазирлиги, ўз навбатида Беларусь ишлари бўйича муваққат ишончли вакилни чақириб, ундан Протасевич учган самоётнинг барча йўловчилари зудлик билан озод этилишини талаб қилди.
«РИА Новости» Минск аэропорти маъмуриятига таяниб хабар қилишича, Ryanair самолёти Беларусь пойтахти аэропортидан учиб кетди. Ушбу рейс йўловчилари Минск аэропортида қарийб етти соат давомида қолиб кетган.
Беларусь мухолифати етакчиларидан бири Павел Латушко маълум қилишича, ундаги маълумотларга қараганда, Вильнюсга Минскдан 2 нафар Беларусь фуқароси ва 4 нафар Россия фуқароси учиб кетмаган.
Изоҳ (0)