Ойлар султони — Рамазон: Йил давомида қўшилган қийматдан закот бериладими? Қурилиши битмай қолган бино ҳисобидан-чи?

«Дарё» интернет-нашри ва Ўзбекистон мусулмонлари идорасининг «Muslim.uz» портали ўзаро ҳамкорликда муборак ойга бағишланган «Ойлар султони — Рамазон» лойиҳасини тақдим этади.

Лойиҳа доирасида таниқли уламолар ва диний соҳа ходимлари моҳи Рамазон фазилати тўғрисидаги ояти карималар, ҳадиси шарифлар шарҳи ҳамда рўза тутиш билан боғлиқ саволларга жавоб беради.

Навбатдаги суҳбат Ўзбекистон мусулмонлари идораси Фатво бўлими мутахассиси Зикриё Бобораҳимов билан уюштирилди.

Закотни мен бераманми ёки отамми?

Савол: Cавдо соҳасида ишлайман. Нисобдан ошган молим бор. Деярли ҳар куни алмашиниб сотилади. Мол отамнинг ихтиёрида. Бунга закот ҳукми қандай бўлади? Отамга вожиб бўладими ёки менгами?

Жавоб: Мол кимники бўлса, ўша киши закот беради. Бу ҳақда Имом Сарахсий шундай дейдилар: «Закот молнинг эгасига вожиб бўлади» («Ал-Мабсут» китоби).

Закот қуйидаги нарсаларда вожиб бўлади:

• Тилло, кумуш, қоғоз пуллар, қимматли қоғозлар ва тангалар;
• Тижорат моллари, яъни олди-сотти қилинадиган ҳар қандай нарса;
• Чорва моллари – туя, мол, қўтос, қўй, эчки, от;
• Деҳқончилик маҳсулотлари.

Закотни ҳисоблаганда тилло, кумуш, қоғоз пуллар, қимматли қоғозлар ва тангаларга тижорат молларининг қийматини қўшиб ҳисоблайди. Бир кишининг тилла, кумуш, қоғоз пуллар, қимматли қоғозлар ва тижорат моллари энг камида 85 грамм тилло ёки унинг қийматига етса ҳамда яна бир йил ҳожатдан ортиқча бўлиб, камаймасдан турса, молининг 40 дан бирини закот сифатида бериш шарт бўлади.

Бу ҳақида Аллоҳ таоло шундай дейди: «(Эй, мўминлар!) Намозни баркамол адо этингиз, закотни берингиз ва Пайғамбарга итоат этингиз, зора (шунда) раҳм қилинсангиз» (Нур сураси, 56-оят).

Тижорат моли ҳар куни янгиланиб турса ҳам, нисобга етганидан бир йил ўтгач, унинг қирқдан бирини закот сифатида муҳтожларга чиқариш фарздир. Валлоҳу аълам.

Йил давомида қўшилган қийматдан закот бериладими?

Савол: Ҳар йил Рамазонда закот берадиган одам 2020 йил декабрь ойида ўзига тегишли дўконни сотувга қўйиб, 2021 йил март ойида сотди. Энди 2021 йил Рамазонда закот бераётганда бу дўкон савдосидан келган пулни ҳам қўшиб закот чиқарадими ёки бу пул бир йил айлангандан кейин закот вожиб бўладими?

Жавоб: Агар мазкур сотилган дўконнинг пулини қўшмасдан олдин ҳам маблағингиз нисобга етарли бўлса, унга дўконнинг сотувидан тушган пулни ҳам қўшиб закот берасиз. Агар сизнинг маблағингиз фақатгина мазкур дўконнинг пулидан иборат бўлса, ундан бир йил ўтгандан сўнг закот вожиб бўлади.

Бу ҳақида фиқҳий манбаларимизда шундай дейилади: «Йил давомида муайян нисоб жинсидан орттирилган нарсалар ўз жинсига қўшилади. Яъни, нисобнинг бирор турига эга бўлган кишилар йил мобайнида мазкур нисоб жинсидан мол орттирсалар, ўша нисобга қўшиб закот берадилар» («Дурарул ҳукком» китоби). Валлоҳу аълам.

Қурилиб, битмай қолган бинодан закот бериладими?

Албатта, закот бериш керак. Бунда битмай қолган бинонинг айни вақтдаги қийматини ҳисоблаб, тижорат моли бўлгани учун тилла, кумуш ва қоғоз пулларига қўшиб ҳисоблайди ва жами маблағнинг қирқдан бири (1/40)ни закот сифатида муҳтожларга беради.

Бу ҳақда фиқҳий китобларимизда шундай дейилган: «Тижорат (яъни сотиш ниятида олинган) моллари нима бўлишидан қатъий назар, улардан закот бериш вожиб бўлади» («Жавҳаратун наййира» китоби). Валлоҳу аълам.