Ла Манш бўғози остидан ўтган туннель 26 йил олдин континентал Европа ва Буюк Британияни бир-бирига боғлаган эди. Ҳозирда ушбу йўлдан одам ва юк ташишда фаол фойдаланилмоқда. Жами 50 километрдан узунликдаги туннель қурилиши учун 10 мингдан ортиқ ишчи ва муҳандислар ҳамда етти йил вақт керак бўлди. Лойиҳани амалга ошириш учун, қанчалик ғалати туюлмасин, 200 йилдан ошиқроқ вақт кетди. «Дарё» сана муносабати билан Евротуннель қурилиши тарихи ҳақида ҳикоя қилади.
Туннель 1.0. Ғоя муаллифи – Албер Матье-Фавер
Ла Манш остидан йўл ўтказгич қуриш ғояси француз инженери Албер Матье-Фавер томонидан илгари сурилди. Дастлабки таклифий лойиҳага кўра, туннель мойли лампалар билан ёритилиши ва ундан одамлар от-араваларда ўтиши керак эди. Ҳаво айланиш тизимини эса денгиз сатҳига чиқадиган тешиклар билан ташкил қилиш режалаштирилди.Ушбу қурилиш лойиҳаси Наполеон I томонидан Буюк Британия ва Франция ўртасида тинчлик шартномасини тузиш пайтида таклиф қилинган эди. Аммо Учинчи коалиция уруши туфайли у амалга ошмай қолиб кетди.
Туннель 2.0. Ғоя муаллифи – Томе де Гамонд
1856 йилга келиб бошқа бир француз муҳандиси Томе де Гамонд Англия ва Франция ўртасида темир йўл туннелини қуришни таклиф қилди. Французлар рози бўлиб турган пайтда инглизлар томонидан тайинли жавоб бўлмади. Бу вақтда муҳандис ўзининг ҳамкасби – дунёдаги биринчи метрополитен қурувчиларидан бири Питер Уильиам Барлоу билан маслаҳатлашди. Шундан сўнг Британия ва Буюк Британия расмийлари туннель қурилишига рози бўлди. Молиявий муаммолар туфайли қурилиш розиликдан бир йил ўтиб бошланди.Икки томондан мутахассислар ўрганиш ишларини бошлаб юборди. Аммо қурилиш ишлари 1883 йилда инглизлар томонидан тўхтатилди. Бунга йўлнинг қурилиши душман ҳужумини осонлаштириши сабаб қилиб кўрсатилди. Бу вақтга қадар Британия томонидан 2 026 метр, французлардан 1 829 метр қазиб бўлинган эди.
1963 йилда Англия ва Франция ўртасида Ла Манш остидан туннель қуриш бўйича принципиал келишувга эришилди. Шундан сўнг ҳам лойиҳани амалга оширишга киришилмади, ҳар хил гумонлар қурилиш ишларини ортга сурди. 1986 йилга келибгина икки мамлакат лойиҳани бирга амалга ошириш учун келишувга имзо чекди. Бир йил ўтиб унинг қурилиши бошланди.
Муҳандислар олидида жуда катта вазифа турган эди: сув остидан узоқ йиллаб хизмат қилиши керак бўлган чидамли туннель қуриш. Туннелларни Франциядан Кале шаҳридан, Британиядан эса Фолкстонда қуриш бошланди. 1987 йил 15 декабрда горизонтал ишлов бериш учун биринчи туннель шитлар яратилди, 1988 йил 28 февралда унинг француз шериги ишга туширилди. Уларнинг вазифаси маиший эҳтиёжлар ва кутилмаган ҳодисалар учун мўлжалланган, диаметри 4,8 метр бўлган алоқа туннелини бурғилаш эди. Иш пайтида ушбу машиналар бир вақтнинг ўзида деворларни бетон сегментлари билан мустаҳкамлаб, туннель ўқини қоплайдиган бир ярим метрли ҳалқаларни ҳосил қилди.
Ҳаммаси бўлиб, Британия томонидан туннелнинг 84 километри, французлар томонидан эса 69 километри қазилди. Британиялик ва француз бурғуловчилари туннелнинг сўнгги метрларини қўлда ва белкурак билан якунлади. Шундан сўнг асосий туннеллар уланган ва Британиянинг туннель шитлари ерости омборларига олиб кетилган, французларники эса демонтаж қилган ва туннелдан чиқарилган.
Қурилиш жараёнида саккиз миллион кубометр тош олиб ташланди (юзи 200 метр бўлган куб). Ҳар бир томон ўз қисмини ўз йўлида тасарруф этди. Французлар шунчаки ерни сув билан аралаштириб, ҳосил бўлган пулпани яна денгизга олиб келди.
Лойиҳа етти йил давомида 13 минг ишчи кучи ёрдамида тугатилди. 1994 йилнинг 6 май санасида икки давлат учун тарихнинг янги саҳифаси очилди. Айнан шу куни янги қурилган туннелдан биринчи поезд юрди. Тантанали очилиш маросимида Буюк Британия қироличаси ва Франция президенти Француа Миттерлар қатнашди.
Ташкилий масалалар
Евротуннель учта туннелдан иборат: шимол ва жанубга борувчи иккита асосий туннель ва битта хизмат туннели. Хизмат туннелида ҳар 375 метрда ўтиш йўллари мавжуд бўлиб, уларни асосийлари билан боғлайди. Бу хизмат кўрсатувчи ходимлар учун асосий туннелларга кириш ва хавфли ҳолатларда одамларни шошилинч эвакуация қилиш учун мўлжалланган эди.Ушбу туннель Париждан Лондонга 2 соат-у 15 дақиқада етиб боришга имкон беради. Темир йўл линиялари Европа континенти ва Буюк Британия ўртасидаги алоқаларни осонлаштиради. Туннелдан йўловчилар ва юк ташиш хизматлари ҳозиргача фаол фойдаланиб келмоқда.
Миржалол Қосимов тайёрлади.
Изоҳ (0)