1894 йил охирги рус подшоси Николай II 2 ноябрда Россия императорига айланган эди. Тарих зарварақларига Романовлар сулоласи бўлиб кирган ўша машҳур оила ҳукмронлигининг сўнгги вакили бўлиб айнан Николай II қолди. Тахт унга бир кун олдин вафот этган отаси, император Александр III дан ўтди. «Дарё» сана муносабати билан Романовлар сулоласининг аянчли тақдири ҳақида ҳикоя қилади.
Сўнгги рус императори Николай II Россия тарихидаги энг мунозарали шахслардан биридир. Кўпчилик учун у гўёки ташаббускор ҳукмдор бўлиб, унинг ҳукмронлиги остида Россия жадал ўзгаришларни бошидан кечирди. Бошқалар учун у эркинликларнинг қонли бўғувчиси ва мамлакатни инқилобга олиб борган қобилиятсиз ҳукмдор эди. Қиролнинг шахсияти ҳар доим кўп тортишувларга сабаб бўларди, аммо у яширган сирлар ҳақида жуда озчилик биларди...
Александр III нинг ўғли, Николай II 1868 йил 18 май – 1918 йил 17 июль санаси оралиғида яшаб ўтди. Болалигидан Николай келажакдаги ҳукмдор сифатида ўқитилди – у иқтисод, география, сиёсат ва тилларни чуқур ўрганиш билан шуғулланди. Ҳарбий ишларда катта муваффақиятга эришди. У яхши таълим олди, бир нечта чет тилларини мукаммал билди, Николай II га катта таъсир кўрсатган ва шогирдини автократия асослари дахлсизлигига ишонтирган Победоносцев эди.
Ҳарбий ҳаёт билан танишиш учун у лагер машғулотидан ўтди ва 1892 йилда полковник унвонига эга бўлди. 1889 йилдан бошлаб давлат бошқаруви билан танишиш учун у Давлат кенгаши ва Вазирлар қўмитаси ишларида қатнашди. 1890–1891 йилларда у Узоқ Шарққа саёҳат қилиш орқали ўқишни якунлади. У отасининг қўққис вафотидан сўнг 26 ёшида император бўлди.
Автократ Санкт-Петербургда эмас, балки Қримда тахтни эгаллади. Айнан ўша ерда, Ялтанинг яқинидаги шоҳ саройида отаси Александр III азоб чекиб вафот этди. Сўнгги рус подшоси онаси, императрисия Мария Феёдоровнанинг эслашича, Николай унга қандай масъулият юкланганини англагач жудаям қўрқиб кетган ва ҳаттоки кўз ёшларини тўккан. Дастлаб она уни тахт вориси сифатида қабул қилмайди, балки Николайнинг укаси Михаил Александровични тахтга муносиб кўрди. Бироқ Михаил тахтни қабул қилишни хоҳламади, тождан ихтиёрий равишда воз кечди.
Гап Қрим ҳақида кетаётгани сабабли Николай яриморолни жуда яхши кўрганини ва ҳатто пойтахтни Санкт-Петербургдан бу ерга кўчиришни орзу қилганини таъкидлаш фойдали бўлади.
1894 йилда отаси вафот этганидан бир ой ўтгач у германиялик Гессен маликаси Элизага (Александра Феёдоровна) уйланди. Икки йил ўтгач (1896 йил 26 май) Николай II ва рафиқасининг расмий тож маросими бўлиб ўтди. Тож маросими мотам муҳитида бўлди, бундан ташқари, маросимда иштирок этишни истаганларнинг кўплиги туфайли талай одам тиқилинчда вафот этди.
1895 йил 17 январда дворянлар, земстволар ва шаҳарлардаги депутатлар олдида нутқ сўзлаган Николай II земство раҳбарларининг ички ҳукумат ишларида иштирок этиш умидларини «бемаъни орзулар» деб атади ва тингловчиларда катта таассурот қолдирди. Николай II ҳукмронлигининг биринчи кунлариданоқ ўзини виждонли ва ўртача давлат арбоби сифатида кўрсатди. Манжурия ва Кореяни эгаллаб олиш билан Николай II 1904–1905 йилларда рус-япон урушини қўзғади.
Николай II бошчилигидаги Россия иқтисодий тикланиш босқичида эди, шунга қарамай, сиёсий вазият кескинлашди. Николайнинг сиёсатчи сифатида муваффақиятсизлиги мамлакатда тобора кучайиб бораётган ички кескинликка олиб келди. Натижада, 1905 йил 9 январдан кейин подшоҳга борадиган ишчилар митинги шафқатсизларча тарқатилди (тадбир «Қонли якшанба» деб номланди), Россия империясида 1905–1907 йилларда биринчи рус инқилоби бошланди. Инқилоб натижаси «Давлат тартибини такомиллаштириш тўғрисида» манифести бўлиб, у қирол ҳокимиятини чеклаб қўйди ва халққа фуқаролик эркинликларини берди. Унинг ҳукмронлиги даврида содир бўлган барча воқеалар туфайли подшоҳ қонли Николай II лақабини олди.
Николай II нинг болалари: қизлари Олга (1895 йил 3 ноябрь), Татяна (1897 йил 29 май), Мария (1899 йил 14 июнь) ва Анастасия (1901 йил 5 июнь), шунингдек, унинг ўғли Алексей (1904 йил 2 август). Болага оғир касаллик – гемофилия (қоннинг келишмовчилиги) ташхиси қўйилганига қарамай, у ягона меросхўр сифатида ҳукмронлик қилишга тайёр эди.
1914 йилда Биринчи жаҳон уруши бошланди, бу Россия империясига салбий таъсир кўрсатди ва фақат ички сиёсий зиддиятни кучайтирди. Николай II нинг урушдаги муваффақиятсизликлари натижасида 1917 йилда Петроградда қўзғолон бошланди, оқибатда подшоҳ ўз ихтиёри билан тахтдан воз кечди. Николай II тахтдан воз кечган сана 1917 йил 2 март.
1891 йилдаги шарқий саёҳати давомида бўлғуси Россия императори ўзига татуировка қилдирди. Татуировкада куч ва доноликнинг рамзи ҳисобланган қора аждаҳо тасвирланган эди. Шарқда аждаҳо илоҳий куч билан боғлиқ бўлиб, унинг ҳимоячиси ва халоскори ҳисобланади. Ушбу фотосуратда Николай II ўзининг татуировкасини ғурур билан намойиш этгани тасвирланган.
Оилавий қатл
1918 йил 16 июлдан 17 июлга ўтар кечаси ярим тунда «махсус хизматлар уйи» бошлиғи Яков Юровский Романовлар бош шифокори Евгений Боткинга ухлаб ётган оилани уйғотишни буюрди ва кийинишни талаб қилди. У буни Екатеринбургда юз бериши мумкин бўлган тартибсизликлар сабабли оилани хавфсиз жойга кўчириш зарурлиги билан изоҳлади. Ярим тундан кўп ўтмай уйнинг барча оиласи уйғониб, уларни ташиш учун мўлжалланган юк машинаси ҳали келмаганини ва саёҳатдан олдин суратга олинишини тушунтириб, ертўлага олиб кетди.
Бир гуруҳ одамлар ертўлага йиғилди. Императорнинг рафиқаси Александра Феёдоровна стулга ўтирди, ундан кейин учта қиз: 22 ёшли князя Олга, 21 ёшли Татяна ва 19 ёшли Мария. Подшоҳ Николай II ўртада туриб, унинг ёнига гемофилия билан оғриган 13 ёшли меросхўр Алексейни қўйди. Уни қучоқлаб ертўлага олиб келди. Доктор Боткин уларнинг орқасида турарди. Эшикнинг чап томонида тўртинчи қизи 17 ёшли Анастасия билан бирга хизматкори Эмпресс Демидова турарди.
Бироқ фотограф ўрнига, фавқулодда комиссия аъзолари ва бир нечта Латвия милтиқчиларидан иборат отишма гуруҳи ертўлага кирди. Оилага ҳамроҳлик қилган Яков Юровский баланд овоз билан ижроия қўмитасининг буйруғини ўқиди. «Николай Александрович, қариндошларингиз Совет Россиясига зарар етказишда давом этмоқда. Урал ижроия қўмитаси сизни қатл этишга қарор қилди.
Ҳукм ўқилгач қирғин бошланди, уни Юровский ўзи бошлаган, подшони шахсан ўзи отиб ташлаган эди. Отишма бошланди, аммо кўпчилик вақтида ўлим топмади. Улар малика ва Николайнинг тўнғич қизи Олгани ўлдиришга муваффақ бўлди, аммо қолган болалар биринчи ўққа тутишдан омон қолди .Николайнинг ўғли Алексей хонадан қочишга уринди, аммо Юровский уни тутиб олиб, бошига урди ва шахсан унинг қулоғига икки марта ўқ узди.
1918 йил 16 июлда Николай II ва унинг оиласининг қирғин қилиниши Россияда Романовлар сулоласини якунига етказди, аммо барибир сўнгги рус императорининг кўплаб қариндошлари қочиб қутула олди. Николай II нинг онаси Мария Феёдоровна 1916 йилда Киевга кўчиб ўтди ва кейин қизлари ва уларнинг оилалари билан бирга Қримга қочди. Кирилл Владимирович – императорнинг амакиваччаси – хотини билан Финляндияда жойлашди, у ерда 1917 йил августда ўғли Владимир туғилди.
Фуқаролар уруши пайтида воқеалар эпимарказини тарк этишга қарор қилган Романовларнинг аксарияти бир кун уйга қайтиш умидини йўқотмади. Николай II оиласи қатл этилгандан сўнг энди қайтиб келадиган жой йўқлиги аниқ бўлди. Аммо сулоланинг ҳозиргача тирик вакиллари бир кун келиб Россия ҳукмронлигига қайтиш орзуси билан яшамоқда.
Абдулазизхон Акрамов тайёрлади.
Изоҳ (0)