Викториан давридаги Лондоннинг ишчилар синфига қарашли туманлари жуда бир ғалати жойлар эди: қашшоқлик, антисанитария, ифлосликлар ва ахлоқсизликлар макони. Айнан шу муҳитда Буюк Британиянинг энг даҳшатли афсоналаридан бири – Чавақловчи Жек лақабли қотил пайдо бўлди... «Дарё» 130 йилдан буён шахси аниқланмаган жиноятчи ҳақида ҳикоя қилади.
XIX аср охиридаги Лондон ҳам хаёлий, ҳам ҳақиқий бўлган кўплаб фожиаларга гувоҳ бўлган. Бироқ 1888 йилда Буюк Британия пойтахти бошидан кечирган қонли ва даҳшатли воқеалар фонида Оскар Уайльд ва Артур Конан Дойлнинг ҳикоялари жуда беозор воқеалар бўлиб туюлади.
Адабиёт ва кино бу борада турли хил ақл бовар қилмас назарияларга тўла бўлса-да, Уайтчпелдаги ушбу шафқатсиз қотилликлар, аслида, ким томонидан содир этилганига ҳалигача аниқ жавоб топилмаган. Келинг, аввало Чавақловчи Жек кимлиги ва нима учун унинг номи бугунги кунда ҳам кўплаб британияликларни даҳшатга солишини билиб олайлик.
Бироз тарих
1888 йилда Лондоннинг камбағал туманлари порох тўлдирилган бочкага ўхшарди: турли муҳожирларнинг кўплиги, авж олган ичкиликбозлик, қашшоқлик, ишсизлик, фаҳш ва вирусли касалликларнинг доимий авж олиб туриши. Ушбу гадойтопмас туманнинг кварталларидаги аҳоли норозилиги шу қадар эдики, бадавлат туманларнинг аҳолиси бу ерларга қадам босишга ҳам қўрқарди. Иш жойларининг етишмаслиги шаҳар кўчаларида жуда кўп фоҳишалар пайдо бўлишининг сабабларидан бири бўлди, бир йил давомида полиция 62 та фоҳишахонани фош этди ва булар қидириб топилганларигина эди.Чавақловчи Жек
Албатта, бундай муҳитлар жамиятга шафқатсизлик ва ахлоқсизликдан бошқа ҳеч нарса бера олмайди. 1888 йил кузида Лондонни мисли кўрилмаган жиноятлар ларзага солди: серияли қотил нафақат фоҳишаларни ўлдирарди, балки у фавқулодда «маҳорат» билан ўз қурбонларининг ички аъзоларини олиб ташларди. Қотил ўзининг машҳур лақабини мухбирларга йўллаган хатларидан бири туфайли олган, хатда у ўз қилмишларини тан олган ва «Чавақловчи Жек» дея имзо чеккан. Бироқ тадқиқотчилар ушбу хатни сохта деб аташади, айниқса, ўша пайтда бу мавзудаги сохта хабарлар жуда кўп бўлган.Турли хил версиялар Чавақловчи Жек бешдан 15 нафаргача инсоннинг бошига етган деган қарашларга эга. Аммо кўпчилик мутахассисларнинг фикрига кўра, қурбонлар бешта бўлган: барчаси фоҳишалар эди, ҳаммаси бўғзидан сўйилган, учтасининг ички аъзолари олиб ташланган. Бугунги кунда уларни Чавақловчи Жекнинг «Беш қурбони» деб аташади. Баъзи тадқиқотчилар ушбу рўйхатга олтинчи аёлни ҳам қўшади.
Уайтчепел қотили ўз қурбонлари сифатида енгил табиатли қизларни танлаган, шубҳасиз, қотил бу орқали жамиятни фаҳш ва парчаланишдан қутқараётганига ишонган. У ўз қурбонларини ўлдиргач, уларнинг ички аъзоларини ўта профессионаллик билан кесиб олган. Қотилнинг одам анатомиясини жуда яхши билиши унинг тиббиётга, хусусан, жарроҳликка алоқадор одам экани ҳақида кўплаб версияларни келтириб чиқарган. Кўпчилик эса бунга оддий қассобнинг ҳам маҳорати етарли деб ҳисоблайди.
Жаҳаннамдан келган хат
Чавақловчи Жекнинг фаоллиги 1888 йилнинг кузида авжига чиқди. Мисли кўрилмаган ваҳшийликлар билан бир қаторда, жиноятчи (ёки унинг тақлидчилари) ошкораликка мойил эди ва жамият томонидан тан олинишга интилди. Қидирув бошланганидан бери полициячилар ва журналистлар иқрорлик хатларига кўмилиб кетган. Албатта, уларнинг аксарияти ҳазил ёки кимнингдир хаёлпарастлиги эди, лекин бу уюмлар орасида ҳақиқий қотилнинг қўли билан ёзилган бир нечта хабарлар ҳам бор эди.Хатларнинг энг даҳшатлиси «Жаҳаннамдан» деб номланган хат эди. Унга инсон буйрагининг бир қисми жойланганди. Муаллиф иккинчи ярмини қовуриб еганини даъво қилган.
Тахминлар ва назариялар
Даҳшатли қотилни топиб жазолай олмаган полициянинг ожизлиги, турли хил тадқиқотлар, назариялар ва тахминлар учун асос бўлди. Ҳаттоки ўзларини рипперологлар деб номловчи «олимлар» бор. Улар ҳали ҳам Уайтчепел қотилининг ҳақиқий исмини аниқлашга ҳаракат қилмоқда.Польшалик муҳожир
Масалан, ўтган йили ана шундай тадқиқотчилардан бири Рассел Эдвардс томонидан ўтказилган ДНК текширувларининг натижалари эълон қилинди. Агар ушбу натижаларга ишонадиган бўлсак, қотил полшалик муҳожир Аарон Косминский экан, у 1881 йилда Буюк Британияга кўчиб кетган ва ўша пайтлар бу ишда гумонланувчи сифатида кўрилган. Қурбонлардан бирининг ёнида топилган ва бизнесмен Рассел Эдвардс томонидан кимошди савдосида сотиб олинган шарфнинг ДНК таҳлили шуни кўрсатмоқда эмиш. Шарфда топилган ДНК намуналари руҳий касалхонада вафот этган Аарон авлодларининг генетик материаллари билан таққосланди. Бироқ бу тадқиқот кўплаб олимлар орасида шубҳа туғдирди.
Рус фельдшери
Бошқа бир назария эса жиноятчининг рус илдизлари борлигини таъкидлайди. Бу қандайдир Франциядан Лондонга қочиб келган фельдшер Острогов бўлиб, ўз вақтида француз полицияси бир фоҳишанинг ўлдирилишини ундан гумон қилган. Остроговнинг касби ҳам қотилнинг тиббиёт илмидан хабардорлиги ҳақидаги назарияларга жуда мос тушади. Бироқ гумон қилинаётган жиноятчи Британия адлия тизимидан Санкт-Петербургга муваффақиятли қочиб, у ерда ҳам судланган ва руҳий касалхонага юборилган.«Алиса мўъжизалар мамлакатида» китобининг муаллифи
Шубҳасиз, энг кулгили назария бу Чавақловчи Жекнинг таниқли ёзувчи Льюис Керролл эканлигидир. 1996 йилда тадқиқотчи Ричард Уоллис ушбу мавзу бўйича бутун бир китобини нашр этди. Муаллиф, Керроллнинг асарларида ёзувчининг жиноий фаолиятини тасдиқловчи анаграммаларни топганини даъво қилади. Гўёки агар сиз Керроллнинг китобларидан бир нечта жумлаларни олиб, ҳарфлар ўрнини алмаштирсангиз, сиз Уайтчепел қотилининг ваҳшийликлари тўғрисидаги ҳикояни топасиз. Адолат юзасидан шуни таъкидлаш керакки, ўз даврида Керроллнинг обрўси тоза эмас эди, аммо «Алиса мўъжизалар мамлакатида» китобининг муаллифи томонидан қилинган ваҳшиёна қотилликларга ишониш қийин.Жек – бренд
Даҳшатли ва қонли афсоналар ҳар доим одамларнинг эътиборини жалб қилиб келган ва агар талаб мавжуд бўлса, таклиф ҳам, албатта, топилади. Уайтчепел қотили ҳақида кўплаб китоблар ва қўшиқлар ёзилган, ўнлаб фильмлар суратга олинган ва ҳатто бир нечта компьютер ўйинлари ҳам мавжуд. Аммо Шерлок Холмс образидан фойдаланиб келадиган ёзувчи Майкл Дибдин ҳаммасидан ўтиб тушди. У Чавақловчи Жекни Холмс фош қилгани тўғрисидаги асарини эълон қилди: Жек эса кутганингиздай профессор Мориарти бўлиб чиқди. Жуда жўн ва энса қотар даражадаги сюжет.Ҳар куни Лондонда Жек ўз ваҳшийликларини амалга оширган жойларга саёҳатлар уюштирилади. Икки соатлик экскурсия 10 фунт стерлингга тушади. Яқинда пойтахтда Чавақловчи Жек музейи очилди, аммо бу феминистик ҳаракат фаоллари орасида катта норозиликларни келтириб чиқарди.
Хулоса
Кўриб турганингиздек, Чавақловчи Жек бу ярим афсона ва ярим ҳақиқатларга йўғрилган персонаждир. Унинг шахси бундан қарийб 130 йил олдин аниқланмагани йиллар ўтгани сари бошланғич воқеалардан бизни узоқлаштираверади, қаерда афсона қаерда ҳақиқат аниқлашни иложи бўлмай қолади. Аммо яқин тарихда яна бир қотил яшаб ўтганки, унинг шахси ҳам, қилмишлари ҳам аниқ эди... Аммо бу энди умуман бошқа ҳикоя.Нурбек Алимов тайёрлади.
Изоҳ (0)