• Профилга Кириш
  • 1751972643_633.png 1751972643_245.png 1751959824_218.svg 1751959824_520.svg

  • Сўнгги янгиликлар
  • Асосий янгиликлар
  • Энг кўп ўқилган
  • Колумнистлар
O'zbekcha
Русский
English
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • Сўнгги янгиликлар
  • Асосий янгиликлар
  • Энг кўп ўқилган
  • Колумнистлар
    • USD12634.34
    • RUB162.37
    • EUR14821.34
    • Google play
    • App Store
    • Telegram
    • Тошкентда
      +31°C
      • Андижон
      • Қарши
      • Бухоро
      • Самарқанд
      • Фарғона
      • Сирдарё
      • Жиззах
      • Термиз
      • Наманган
      • Тошкент
      • Навоий
      • Тошкент вил
      • Нукус
      • Урганч
    • Daryo
      • Интернет-нашр
      • Таҳририят
      • Алоқа маълумотлари
      • Фойдаланиш шартлари
      • Махфийлик сиёсати
      • Янгиликлар архиви
    • Реклама
    • Ижтимоий тармоқлар
      • Instagram | Расмий
      • Instagram | Лайфстайл
      • Instagram | Спорт
      • Facebook | Расмий
      • OK | Расмий
      • YouTube | Daryo
      • YouTube | Daryo Рус тилида
      • YouTube | Daryo Глобал
    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte
    Daryo logo white
    • Ўзбекистон
      • Бошқалар
      • Навоий
      • Тошкент вилояти
      • Сирдарё
      • Жиззах
      • Қашқадарё
      • Сурхондарё
      • Хоразм
      • Бухоро
      • Самарқанд
      • Наманган
      • Фарғона
      • Aндижон
      • Қорақалпоғистон
      • Тошкент ш.
      • Меҳридарё
      • Об-ҳаво
    • Марказий Осиё
      • Ўзбекистон (Маҳаллий)
      • Афгонистон
      • Қирғизистон
      • Қозоғистон
      • Туркманистон
      • Тожикистон
    • Дунё
    • Пул
      • Бизнес
      • Иқтисодиёт
      • Молия
      • Крипто
    • Маданият
      • Кино
      • Китоб
      • Мусиқа
      • Шоу-бизнес
    • Лайфстайл
      • Аёллар саҳифаси
        • Фарзанд
        • Гўзаллик
        • Карьера
        • Маслаҳатлар
        • Мода
        • Рецептлар
      • Технологиялар
        • Архитектура
        • Гаджетлар
        • Илм-фан
        • Коинот
        • Медиа
      • Авто
      • Қўзиқорин
      • Саёҳат
      • Саломатлик
      • Таълим
        • Абитуриент
        • Инглиз тилини ўрганамиз!
    • Спорт
      • Футбол
      • UFC
      • Бокс
    infinix
    Daryo.uz - Login
    Daryo.uz Daryo.uz
    Daryo.uz - Login
    Дунё

    Перл-Харбордан олдин. Япония ва Хитой ўртасида Иккинчи жаҳон урушига сабаб бўлган тўқнашув тарихи

    Бундан 83 йил олдин, аниқроғи 1937 йилнинг 7 июль куни Хитойнинг шимолида жойлашган Пеипинг (Хитойнинг ҳозирги пойтахти — Пекин, ўша вақтларда ушбу шаҳар шундай номланган) шаҳрида Хитой ва Япония қўшинлари ўртасида қуролли тўқнашув юз берди. «Дарё» «Марко Поло кўприги тўқнашуви» номини олган, кейинчалик Иккинчи жаҳон урушининг Тинч океанидаги кенг кўламли урушига айланган жанг ҳақида ҳикоя қилади.

    Фото: Wikipedia

    Урушнинг келиб чиқиши

    1931 йилда Японийиа Маньчжурия (ҳозирги шимоли-шарқий Хитой)ни босиб олди ва шимолий Хитой-Пеипинг ва Тианжинь шаҳарлари атрофида оккупацион зоналарини кенгайтириш ҳамда минтақанинг саноатини ривожлантириш учун катта маблағ сарфлаб, Манжугуо кичик давлатини ташкил қилди. Ушбу жараён Хитой ҳудудий яхлитлигини бузиш деб баҳоланиб, Хитойда анти-япон ҳаракатини келтириб чиқарди.

    1937 йилга келиб бу ҳаракат шунчалик авж олдики, Хитой коммунистлар ва националистлари фуқаролик урушини тугатиб, япон босқинчиларига қарши Бирлашган фронт тузишга қарор қилади. Жанг бошланишидан олдин японлар Пеипинг жануби-ғарбидаги Марко Поло кўприги (хитойча «лугоуқиао») яқинидаги Фэнгтаи темир йўл кесишмасини босиб олган эди.

    Ўша йилнинг 7 июль санасида япон қуролли кучлари аскарлардан бирини қидириш учун кўприк яқинидаги пастак девор билан ўралган Ванпинг шаҳрига киришни талаб қилади. Талаб рад этилди. Ҳаммаси шундан сўнг бошланди: бу орада ўқ овози эшитилди ва икки томон аскарлари ҳам ўқ узишни бошлади. Аксил-япон ҳаракати босими остидаги Хитой ҳукумати ҳеч қандай келишувга кўнмади, японлар ҳам ўз позицияларида қатъий туриб олди. Шундай қилиб, зиддият кучайиб борди.

    Жанглар марказлашиб боргани сари японларнинг муваффақиятли юришлари кўпайиб борди. Жамоатчилик босими остидаги Япония ҳукумати Хитойда тезроқ ғалаба қозонишга қарор қилади. Бироқ уруш узоқ давом этди ва томонларнинг келишмовчилиги Хитой—Япония уруши (1937—1941) ва 1941 йилда Иккинчи жаҳон урушининг Тинч океанидаги урушига уланиб кетди.

    Фото: Google Photos

    Япония агрессиясига қарши уруш

    Ушбу уруш юқорида айтиб ўтганимиздек, Хитой ўз ҳудудида Япония таъсири ортишига қарши кенг кўламли ҳаракатлари ортидан келиб чиққан. То 1941 йилнинг 9 декабрига қадар якунланмаган уруш уч фазага бўлинади: 1938 йил якунигача Япониянинг юксалиши, 1944 йилгача виртуал турғунлик даври ва Япониянинг мағлубиятига сабаб бўлган иттифоқдошларнинг қарши ҳужумлари.

    ХХ аср бошларида Япония дастлаб «Йигирма битта талаб» (1915) шартлари ва кейинчалик Хитой саркардаси Жанг Цзуолинь томонидан қўллаб-қувватлов сабабли Маньчжурияни назоратда ушлаб турди. Маньчжуриядаги хитойликлар японларга берилган имтиёзлардан, уларнинг устунликларидан норози эди. Шундай қилиб, можаролар жиддий тус ола бошлади. Ушбу ҳудудда хитойликлар кўпчиликни ташкил қилгани сабабли ҳудуднинг юридик назорати Хитой ҳукуматида эди. Шунга қарамай, Япония Маньчжуриянинг жанубий қисмини темир йўллар, Лиаодонг яриморолидаги ижара ва суверенитетга путур етказувчи бошқа йўллар билан бошқариб турган.

    Ўз мустақилликларини ҳимоя қилиш мақсадида хитойликлар япон линияларини қуршаб олувчи ва Ҳулудао портига келиб тўхтовчи бир қатор темир йўлларини қуришни бошлади. 1935 йилда японлар Хэбэй ва Чаҳардан (ҳозирги Ички Мўғулистоннинг бир қисми) Японияга душманлигини исботлаши мумкин бўлган ҳар қандай мансабдор шахслар ва қуролли кучларни тортиб олишга мажбур бўлди.

    Фото: Google Photos

    Бундан олдинроқ Япония ва Хитой томонлари 1934 йилнинг баҳорида Токиода кучга кирган ҳукм бўйича бутун Хитойни япон қўриқхонаси деб айтиб, унда ҳеч бир куч унинг розилигисиз муҳим ҳаракатларни амалга ошира олмаслигини таъкидлаган эди.Ушбу ҳудудлар Япония назоратига ўтди ва навбатдаги уч ҳудуд — Суиюань, Шаньси ва Шантунг (Шандонг) хавф остида қолди. Националистлар лидери Чан Кайши очиқ мухолифот таклиф қилмади, аксинча, Хитой коммунистик кучларига қарши кампанияни давом эттиришни афзал кўрди.

    Аммо лидер 1936 йилга келиб унга қарши йўналтирилган кучлар сабабли Японияга қарши курашда тузилган Бирлашган фронтга қўшилишга мажбур бўлди. Япония ва Хитойнинг биринчи тўқнашуви Марко Поло кўпригида бўлиб ўтди. Японлар уларнинг хоҳишларига бўйсунмагани учун Чан ва националист ҳукумат аъзоларини йўқ қилиш керак деган фикрга келди.

    Япониянинг дастлабки зафарлари юришлари

    1937 йил июль ойида Хитойнинг минтақавий армиялари ва сиёсий гуруҳлари Националист партиясини ва Чан Кайшини ҳар томонлама қўллаб-қувватлашга ҳаракат қилди. Ҳарбий нуқтаи назардан Япония Хитойга қараганда анча яхши тайёргарлик кўрган эди ва унинг армиялари тезда дастлабки муваффақиятларга эришди. Икки йил ичида Япония портларнинг кўп қисмига, шунингдек, ғарбдаги Ҳанкоу шаҳрига ва темир йўлларнинг катта қисмига эгалик қилди.

    Пеипинг (Пекин) ва Тиэнцин (Тианжинь) 1937 йил июлда ишғол қилинди. Шиддатли жанглардан сўнг, 1937 йил ноябрь ўрталарида Хитой қўшинлари Шанхай ҳудудидан ҳам ҳайдаб чиқарилди. Националистлар пойтахти Нанкин шаҳри шу йилнинг декабрида қулатилди ва бу шаҳарнинг аҳолисининг қириб ташланиши «Нанкин қирғини» номи остида тарихда қолди. Ушбу ном бежизга берилмаган эди: 300 мингга яқин аҳоли ва қўшинлар ўлдирилди. Пойтахт ғарбдан Ханковга кўчирилди.

    Нанкин қирғини ёдгорлиги. Нанкин, Жиангсу вилояти, Хитой.

    Нанкин қирғини ёдгорлиги. Нанкин, Жиангсу вилояти, Хитой.
    Фото: Google Photos

    1938 йил октябрь ойида японлар бу шаҳарни кузатиб, эгаллаб олди. Бу ойнинг ўзида хитойликлар Кантон (Гуанчжоу)ни йўқотди. Японлар Шаньси ва Ички Мўғулистонга темир йўл линиялари бўйлаб Пеипингдан шимолга ва ғарбга бостириб борди. Ушбу юришда улар бир нечта темир йўл линияларини ва Янцзи водийсининг пастки қисмини эгаллаб олди. Улар дарёга чиқиш йўлларини тўлиқ ўз назоратига олган эди. Ҳаво кучлари устун бўлган япон қўшинлари кўп йиллар олдин Хитой ҳаво кучларини йўқ қилиб, хоҳлаган шаҳарларини бомбардимон қилган.

    Йўқотишлар жуда катта эди, айниқса, Хитойда. Шунга қарамай, хитойликлар таслим бўлмади, уруш японлар ўйлаганидан кўра кўпроқ давом этди. Хитой раҳбариятининг кўп қисми узоқ ғарб — Сичуань ва Юньнанга кўчиб ўтди. Ишғол қилинмаган ҳудудлар ҳали кўп қаршилик кўрсатишга тайёр эди. Ишғол қилинган ҳудудларда японлар хитойликларни ҳукуматдаги лавозимларда ишлашга мажбур қила олмади.

    Коммунистлар Японияга қарши туриш учун горилла усулидан самарали фойдаланган. Япониянинг жадал ривожланиши ўрнатилган сиёсий-ҳарбий назорат шаклларини бузди. Коммунистик қўшинлар ва ташкилотчилар япон линиялари ортидаги яёвдаги қишлоқларга кўчиб ўтди. У ерда улар қишлоқни ҳимоя қилиш мақсадида маҳаллий ҳокимият яратиб, ўзларининг армиясини кенгайтирди.

    Фото: Google Photos

    Иттифоқчилар таъсири ва Япониянинг таслим бўлиши

    Урушнинг сўнгги босқичида, 1944 йил бошидан 1945 йил августгача Хитойга ташқи томондан, асосан АҚШдан баъзи ёрдамлар кела бошлади. Уруш материаллари Ҳиндистондан олиб келинди ва хитойлик учувчи ва механикларнинг маҳорати оширилди. Япониянинг қалъалари АҚШ ва Хитой самолётлари томонидан бомбардимон қилинди. АҚШ Бурма қулашидан кейин Ҳиндистондан бошпана топган Хитой кучларини ўша ернинг ўзида тайёрлаш ва жиҳозлаш билан шуғулланди. Урушнинг кулминацион нуқтаси Хитойдан узоқда кечди, шунинг учун ҳам унинг армияси сўнгги нуқтада муҳим рол ўйнашга ожиз эди.

    Националист ҳукумат етти йиллик уруш ва инфляция туфайли жиддий зарбага учради, Мао Цзедун даврида коммунистларнинг кучи ўсди. Япония Тинч океанидаги оролларда жанг қилиш учун бўлинмаларни олиб чиққач, коммунистик қўшинлар кўпроқ «озод қилинган ҳудудлар»га кўчиб ўтишга муваффақ бўлди. АҚШ ҳукуматига Хитойнинг ички инқирози таъсир қилди, чунки айнан Қўшма Штатлар националист ҳукумат учун асосий ташқи ёрдамни кўрсатган эди.

    Қўшма Штатлар, шунингдек, Хитой урушдан кейин Шарқий Осиёда барқарорликни сақловчи сифатида ўз ўрнини эгаллашини хоҳлаган эди. Хитойдаги АҚШ вакиллари турли йўллар билан Куоминтанг ва коммунистларни яраштиришга ҳаракат қилди. Аммо националист ва коммунистлар ўртасида адоват тикланиши муқаррар эди. 1945 йилда Япония таслим бўлгач, 2 сентябрда Бирлашган фронт ҳам тарқалиб кетди.

    Миржалол Қосимов тайёрлади.

    07.07.2020, 17:19   Изоҳ (0)   104863
    Facebook Twitter LinkedIn Telegram Email

    Изоҳ (0)

    Кириш
    Жавоб қолдиринг Бекор қилиш

    ×Lightbox Image

    Daryo.uz | Сизнинг муаммоингиз ечими


    Нео Insurance — суғурта бозоридаги рақамли ўзгаришларнинг 2 йиллик натижаси 


    Kia Ўзбекистон бозорини эгалламоқда: 2025 йилнинг биринчи ярмида рекорд даражадаги сотувлар


    Ўзбекистонда янгиланган HAVAL H6 расман ишга туширилди


    Centrum Air 25 июлдан Тошкент — Сеул тўғридан-тўғри рейсларини бошлайди 


    Ўзбекистон Миллий банки халқаро капитал бозорида 400 млн АҚШ долларлик облигацияларни муваффақиятли жойлаштирди


    InfinBANK’дан VISA картаси энди Swoo Pay иловасида


    BI Sad’O Business лойиҳасида очиқ эшиклар куни бўлиб ўтди ва ЧИЛЛА акцияси бошланди


    Ичкаридан назар: Imzo фабрикаси қандай ишлайди?


    Ипак Йўли Банкдан Tradeloan: халқаро битимларни молиялаштириш


    Ипотекага хонадон, совға сифатида эса — омборхона!


    Central Asian University RUR ва THE Impact Rankings 2025 халқаро рейтингларида ўз мавқеини мустаҳкамламоқда


    Чиқим ва кирим: назорат сари илк қадам


    “КАФОЛАТ суғурта компанияси” АЖнинг молиявий барқарорлик рейтинги “Fitch Ratings” томонидан “Ижобий” прогнози билан “Б+” даражасида тасдиқланди


    Туризмдаги трендлар 2025: Хитойда Марказий Осиёга – Қозоғистон, Ўзбекистон, Қирғизистонга қизиқиш ўсмоқда


    Beeline Uzbekistan ҳудудларда рақамли ривожланишни жадаллаштирмоқда

     

    Тавсия этамиз

    Кремль соясидаги жумбоқлар: сирли равишда вафот этган россиялик тадбиркор ва амалдорлар

    10 июл, 20:40

    Исроилнинг Ғазодаги қирғини ягона эмас: Инсоният тарихидаги энг йирик геноцидлар қандай содир бўлганди?

    10 июл, 19:12

    Patriot: Исроил воз кечган, Украина эса кўпроғига эга чиқишни истаётган ярим асpлик тизим ҳақида нималар маълум?

    8 июл, 20:45

    “Ўлим шарбати”: СССРда Сталиндан сўнг иккинчи қудратли шахс номи берилган қурол қандай пайдо бўлганди?

    6 июл, 15:23
     
     
     

    Сўнгги янгиликларга ўтиш

    Кортни Кокс, Белла Ҳадид ва бошқалар: пластик операция қилдирганидан афсусланган Голливуд юлдузлари

    Кино | 12 июл, 20:35

    JW: Европа Иттифоқи Украинанинг йўқотилган ҳудудларини қайтариб олишидан манфаатдор эмас

    Дунё | 12 июл, 20:20

    “Бу йил Тахтақорача довонида пулли туннел қуриш бўйича шартнома тузамиз” — Илҳом Маҳкамов

    Ўзбекистон | 12 июл, 20:03

    “Реал” Винисиус билан музокараларни тўхтатди

    Спорт | 12 июл, 20:00

    Бир нафари ҳалок бўлган: Бош прокуратура Тошкентда етти бола бассейнга чўккани юзасидан баёнот берди

    Ўзбекистон | 12 июл, 19:29

    Ипотекага хонадон, совға сифатида эса — омборхона!

    Реклама | 12 июл, 19:30

    Ҳиндистонда 270 киши ҳалок бўлган Air India самолёти ҳалокатининг сабаби маълум қилинди

    Дунё | 12 июл, 19:10

    Хоразмда 7-қаватдан ўзини ташлаган қизлар жинсий зўравонлик қурбони бўлганми?

    Ўзбекистон | 12 июл, 18:55
    Daryo About Us

    «Daryo» интернет-нашрининг (Ўзбекистон матбуот ва ахборот агентлиги (ЎзМАА, ҳозирги Ўзбекистон Республикаси Президенти Администрацияси ҳузуридаги Ахборот ва оммавий коммуникациялар агентлиги) томонидан 13.03.2015 йил санасида 0944-сонли гувоҳнома билан оммавий ахборот воситаси сифатида рўйхатга олинган). Матнли материалларини тўлиқ кўчириш ёки қисман иқтибос келтиришга, шунингдек, фотографик, график, аудио- ва/ёки видеоматериалларидан фойдаланишга daryo.uz сайтига гиперҳавола мавжуд бўлган ва/ёки «Daryo» интернет-нашрининг муаллифлигини кўрсатувчи ёзув илова қилинган тақдирда йўл қўйилади. Чоп этиладиган баъзи маълумотлар 18 ёшга тўлмаган фойдаланувчиларга мўлжалланмаган бўлиши мумкин. Info@daryo.uz

    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte

    © «Simple Networking Solutions» МЧЖ, 2013–2025

    Ёш бўйича чеклов

    Хато топдингизми? Ctrl+Enter тугмаларини босинг

    • Фойдаланиш шартлари
    • Махфийлик сиёсати
    • Реклама
    Нимани қидирамиз?

    Sign In or Register

    Хуш келибсиз!

    Тизимга киринг ёки Рўйхатдан ўтинг.

    Google

    ёки Э-Почта орқали

    Изоҳ қолдиришингиз, Фойдаланиш шартлари ва Махфийлик сиёсати шартларини қабул қилганингизни англатади

    Рўйхатдан ўтинг

    Рўйхатдан ўтганмисиз? Login.

    Google

    ёки Э-Почта орқали

    Сизга парол электрон почта орқали юборилади.

    Изоҳ қолдиришингиз, Фойдаланиш шартлари ва Махфийлик сиёсати шартларини қабул қилганингизни англатади

    Матнда хато топдингизми?

    ×

    Раҳмат. Биз сизнинг хабарингизни олдик ва хатони имкон қадар тезроқ тузатамиз.