Ташқи савдо, экспорт-импорт операциялари иқтисодиётнинг реал секторини ривожлантиришда муҳим ўрин тутади. Дунёда аҳолисини барча турдаги маҳсулотлар билан ички ишлаб чиқариш орқали тўлиқ таъминлайдиган бирор мамлакат йўқ. Иқлим, географик жойлашув, табиий ресурслар, илмий-техник имконият, инфратузилманинг турличалиги ишлаб чиқариш саноатида ҳам сезиларли тафовутни юзага келтиради. Натижада халқаро товар алмашиш фаоллашади — маҳсулот ва хизматлар мамлакат ташқарисига экспорт қилинади ва чет эл товарлари, технологиялар ички бозорга импорт қилинади. Бу нормал ҳолат.Халқаро иқтисодий муносабатларни ривожлантириш, мамлакат ташқи савдосида экспорт ва импорт мувозанатини сақлаш, пировардида халқимиз фаровонлигини ошириш бизнинг асосий мақсадимиз бўлиши лозим.
Айни кунда иқтисодий барқарорликни таъминловчи омил сифатида экспортга етарлича имтиёз ва преференсиялар берилаётган бўлса-да, импорт сиёсатида бўшлиқлар мавжуд. Бу жараён божхона божлари, миқдорий чеклашлар, лицензиялаш тизими ва бошқа маъмурий тўсиқлар билан чегараланган. Маҳаллий ишлаб чиқарувчиларнинг «ибтидоий усул»да (протексионестик) ҳимоя қилиниши импорт бож ставкаларини юқорилигини келтириб чиқарган. Тўғри, мамлакатимизда ишлаб чиқарилмайдиган махсус техника, ускуна, бутловчи қисмлар, дори воситалари, тиббий техника ва ҳоказолар бож тўловларидан озод қилинган. Аммо аҳолининг кундалик истеъмолида бирламчи ўрин тутувчи муҳим ижтимоий аҳамиятга молик бўлган товарлар учун алоҳида божхона божи ва тўловлари бўйича имтиёзли ставкалар ўрнатилмаган. Ўзбекистон Республикасининг ташқи савдо таҳлили ҳам амалдаги божхона божлари ставкалари иқтисодиёт ривожига салбий таъсир кўрсатиши мумкинлигини кўрсатмоқда. Зотан, ички бозорда қайсидир товарнинг муқобили йўқлиги ёки камлиги, уни четдан олиб келишда юқори бож тўловлари белгилангани одамларни юқори нархдаги, сифатсиз маҳсулотларни харид қилишга мажбур этади.
Халқ демократик партияси халқаро савдо-иқтисодий алоқаларни эркинлаштириш, мамлакатимизда етарли миқдорда ишлаб чиқарилмаётган муҳим ижтимоий аҳамиятга эга бўлган товарлар учун божхона божи ва тўловлари бўйича имтиёзли ставкаларни ўрнатиш зарур, деган ташаббусни илгари суряпти.Жойларда тадбиркорлик субъектлари, ишлаб чиқарувчилар ва бизнес вакиллари билан ўтказилган мулоқотлар чоғида ҳам аҳолининг бирламчи зарур товарлар(масалан, дон, ун, гўшт ва бошқалар)нинг нархлари ошаётганидан норозилиги, чет элдан товарларни олиб кириш қимматга тушаётгани, ҳалигача импорт товарларига нотўғри муносабатда бўлинаётгани аён бўлди. Ваҳоланки, халқаро амалиёт ички бозорни турли иқтисодий чекловлар ёрдамида ташқи бозордан ҳимоялашга қаратилган протексионизм сиёсати бугун эскиргани, иқтисодий тараққиёт йўлида тўсиқлар келтириб чиқариши, савдо эркинлиги, истеъмолчи ҳуқуқларига путур етказишини кўрсатмоқда.
Демак, зарур ўринларда импортни қўллаб-қувватлаш; бозор қонуниятлари, аҳоли эҳтиёжини инобатга олиш тамойиллари асосида импорт божи ставкаларини қайта кўриб чиқиш ва оптималлаштириш зарур.Шуни инобатга олган ҳолда мамлакатимизда етарли миқдорда ишлаб чиқарилмаётган муҳим ижтимоий аҳамиятга эга бўлган товарлар учун божхона божи ва тўловлари бўйича имтиёзли ставкаларни ўрнатиш ниҳоятда долзарб вазифадир.
Бозорларда тўкинлик ва арзончилик бўлиши, кундалик зарур товар ва хизматлар нархлари ҳамда тарифлари белгиланган меъёрлардан ошиб кетмаслиги ички ва ташқи савдодаги эркинлик, қулай шарт-шароит орқали амалга ошади. Бунинг учун аввало, муҳим ижтимоий аҳамиятга эга товар ва хизматларнинг нархлари ҳамда рўйхатини белгилаш давлат томонидан тартибга солинишини қонуний жиҳатдан мустаҳкамлаш керак. Кундалик турмуш учун зарур маҳсулотлар нархининг барқарорлиги аҳолининг миллий валютага бўлган ишончни ҳам оширади. Оддий ходимнинг ойликдан ойликкача бўлган харажатлари тенг ва тўғри тақсимланди.
Шунингдек, табиий хом ашё, дейлик, руда ва муҳим ижтимоий аҳамиятга молик бўлган ун-дон каби маҳсулотларига имтиёзли (0 фоизли), бирламчи бўлмаган, инсон саломатлигига салбий таъсир кўрсатадиган товарларга юқори фоизли бож ставкалари ўрнатилиши мақбул. Шу орқали зарур маҳсулотларга кенг йўл очилади, экология, инсон саломатлигига путур етказувчи товарларнинг йўли тўсилади. Қолаверса, импорт ўрнини босувчи ижтимоий аҳамиятга эга маҳсулот ишлаб чиқарувчиларга импорт товарларидан олинадиган даромадларнинг бир қисмини имтиёзли кредит беришга йўналтириш тартибини жорий этиш ҳам мақсадга мувофиқ.Божхона ставкалари оптималлаштириши иқтисодиётнинг либераллашуви, эркин бозор механизмлари тўлақонли ишлашини кафолатлайди. Бу эса иқтисодий ривожланиш, аҳоли турмуш даражаси юксалишига хизмат қилади. Биз мустақил
Ўзбекистоннинг халқаро бозорда ўз ўрнини янада мустаҳкамлашини истар эканмиз, аҳолига бирламчи эҳтиёжи учун зарур товар ва хизматларни арзон нархларда етказиб беришимиз, талаб ва таклифни ҳисобга олган ҳолда бозорларда барқарорликни таъминлашимиз лозим, деб ҳисоблаймиз.
Биз ҳар бир инсоннинг ҳаётий эҳтиёжлари кафолатли таъминланиши тарафдоримиз!
Равшан Хомитов, Ўзбекистон ХДП Марказий Кенгаши сектор мудири
Реклама ҳуқуқи асосида.
Изоҳ (0)