Шеффилд университетида экинлар ҳосилдорлигини кескин орттириш имконини берувчи кашфиёт қилинди. Прогнозларга кўра, аср ўрталарига бориб сайёрамиз аҳолиси сони 9-10 миллиард атрофида бўлади ва албатта, бу миқдордаги одамнинг қорнини тўйғазиш масаласи ҳам ўртага чиқади. Экин майдонлари чекланган, одамларни эса имкон қадар табиий маҳсулотлар билан боқиш керак. Хўш, озиқ-овқат хавфсизлиги нуқтаи назаридан бу масалага ечимлар мавжудми?Ҳа, мавжуд! Шундай ечимлардан бирини 13 ноябрь куни Натуре журналида эълон қилинган мақола орқали Шеффилд университети олимлари таклиф қилмоқда. Бу ҳақда университет сайтида ҳам қисқача хабар-мақола эълон қилинган.
Унда айтилишича, Шеффилд университети олимлари Ер сайёрасидаги ҳаёт таъминотчиси бўлган энг муҳим физик-кимёвий жараён — фотосинтезнинг энг муҳим компонентларидан бирининг калитини топишга муваффақ бўлган. Бу орқали эса экинлар ҳосилдорлигини кескин ошириш ва озиқ-овқат хавфсизлиги билан боғлиқ масалаларни ечиш мумкин деб таъкидлаган олимлар.
Шеффилд олимлари фотосинтез жараёни орқали ўсимликнинг ўсишига энг катта таъсир кўрсатувчи оқсил комплекси структурасини синчиклаб текширди. Маълумки, фотосинтез Ерда ҳаёт мавжудлигининг энг катта сабабчиси, таъбир жоиз бўлса, ҳаётнинг асоси ва энергия таъминотчисидир. У орқали ўсимликлар карбонат ангидрид ютиб, кислород ажратиб чиқаради, ўз навбатида, биз бу ўсимликларни истеъмол ҳам қиламиз. Лўнда қилиб айтганда, фотосинтез сайёрамизда биосферани ушлаб туради ва бизни озуқа ва энергия билан таъминлайди.
Шеффилд университетидаги илмий гуруҳ олимлари ушбу ситохроманинг юқори аниқликдаги структура моделини аниқлаган. Бунда криоэлектрон микроскопдан фойдаланилган. Аниқланишича, мазкур ситохрома ўзи орқали ўтувчи электр токидан фойдаланиб, ўсимлик таъминотини йўлга қўяр экан. Айнан мазкур электр сигналлари туфайли ушбу ситохрома карбонат ангидрид газини углеводларга ва биомассага ўзгартириш имконини берувчи реакцияни йўлга қўйиши маълум бўлган. Натижада, Қуёш нурларидан олинган энергия кимёвий энергияга айланади ва якунда сиз ва бизга зарурий озуқа ва ёки ёнилғи энергияси кўринишида жамланади.
Олимлар бу электр сигналларига таъсир кўрсатиш орқали фотосинтез жараёнининг самарадорлигини ошириш мумкин бўлади деб ҳисобламоқда. Хусусан, айнан шу механизмни созлаш орқали ўсимликларни энг мураккаб шароитларда, масалан, қурғоқчил минтақаларда ҳам мавжуд имкониятлардан фойдаланган ҳолда, яхши ҳосил беришига эришиш мумкин деб таъкидламоқда.
Қизиғи шундаки, мақола муаллифлари бу ситохромани «фотосинтезнинг уриб турган юраги» дея қочирим билан таърифлаган бўлса, у ҳосил қиладиган электр токини «тирик организмларнинг энергетик валютаси» деб атаган.
«Айнан шу икки омилга созловчи таъсир кўрсатиш билан, бошоқли экинларнинг донларини йирикроқ қилиш, ҳосил сифатини ошириш мумкин. Биз ўз тадқиқотларимизга асосланиб, қишлоқ хўжалиги экинлари учун фотосинтез жараёнини «қайта лойиҳалашимиз» ва юқори ҳосилдорликка эришишимиз мумкин. Бу эса дунё аҳолисининг ортиб бориши шароитида жуда муҳимдир».Музаффар Қосимов тайёрлади.Доктор Мэтт Жонсон, Илмий гуруҳ раҳбари
Изоҳ (0)