Охирги кунларда Ҳиндистон ва Покистон ўртасидаги муносабат яна таранглашди. Шу муносабат билан «Дарё» колумнисти Жаҳонгир Эргашев икки давлат ўртасидаги зиддият тарихига тўхталиб ўтади.
1947 йилда инглизлар ўзларининг энг бой мустамлакасидан чиқиб кетишидан олдин Ҳиндистонни диний мансубликка қараб иккига — Покистон ва Ҳиндистонга бўлиб юборди. Натижада мусулмонлар билан ҳиндлар ўртасида тўқнашувлар бошланди. Миллионлаб одамлар уй-жойсиз қолди, ўлдирилди, мусулмонлар Ҳиндистондан Покистонга, ҳиндлар Покистондан Ҳиндистонга қочишга мажбур бўлди. Кашмир рожалигининг тақдири ноаниқ бўлиб қолди. Рожа ҳинд, аҳолисининг кўпчилиги мусулмон эди. Айнан шундан асосий можаро бошланди.
1948 йилнинг бошида Покистонга иттифоқчи бўлган мустақил пуштун қабилалари Кашмирга бостириб кирди. Рожа Ҳай Сингҳ Ҳиндистонга қўшилишини эълон қилди. Кашмир ҳудудига Ҳиндистон ва Покистон қўшинлари киритилди. БМТ воситачилигида уруш 1949 йил январида тўхтатилди. Кашмирнинг учдан бир қисми Покистонга, учдан икки қисми Ҳиндистонга ўтди. Бу дастлабки Ҳинд-Покистон уруши эди.
1965 йилнинг апрелида 2-уруш бошланди. Ҳиндистон назоратида бўлган Рани-Кутч тоғли ҳудуди артилериядан ўққа тутилгач, кенг миқёсдаги уруш ҳаракатлари бошланиб кетди. Уруш ҳаракатлари Кашмирга ҳам ёйилиб, 23 сентябрдагина ўт очиш тўхтатилди. Битим тузилиб, унга мувофиқ Рани-Кутч ҳудуди Покистонга, Сиалкат шаҳри атрофи билан бирга Ҳиндистонга ўтди.
3-урушга Покистондаги ички сиёсий фожиалар сабаб бўлди. 1970 йил декабридаги парламент сайловида Шарқий Покистонни Бангладеш номи билан мустақил давлатга айлантиришни истаган Мужибир Раҳмон бошчилигидаги «Ҳурлик иттифоқи» партияси ғалаба қозонди. Давлат раҳбари генерал Яҳёхон парламент очилишини кечиктирди. Натижада Шарқий Покистонда норозилик чиқишлари бошланиб, Мужибир Раҳмон мустақиллик эълон қилди. Бунга жавобан Ғарбий Покистондан қўшин юборилиб, Раҳмон тарафдорлари террор қилина бошланди. Бир миллионга яқин одам ўлдирилди, 10 миллион одам Ҳиндистонга қочиб ўтди.
1971 йилнинг кузида ҳинд армияси бенгал қўзъолончиларига ёрдамга келди. Бунга жавобан Яҳёхон Ғарбий Покистондан туриб Кашмирга зарба беришва уни эгллаб, ҳиндларни Кашмирни Бангладешга алмаштиришга мажбур этишга қарор қилди. Покистон танклари Кашмирга бостириб кириб, Чҳамб шаҳрини эгаллаб олди. Лекин кучлар тенг эмас эди. Ҳинд армияси икки баробар устун эди. Шарқий Покистонда ҳам, Покистон армиясининг аҳволи ҳам, ҳинд қўшинларининг аҳволи ҳам бенгал партизанларининг ҳужумлари боис оғирлашиб қолди.
Декабрь ўрталарида уруш тўхтади. 16 декабрда ғарбий фронтдаги ўт очиш ҳам сўнди. Натижада Бангладеш мустақилликка эришди, Яҳёхон истеъфога кетишга мажбур бўлди. Покистон заифлашиб, Хитойга таянишга мажбур бўлиб қолди. Ҳиндистон Покистонни парчалаб, ўз таъсир доирасини ўрнатмоқчи бўлди, лекин буюк давлатлар бунга йўл қўймади.
Кейинчалик икки давлат орасидаги муносабатлар бироз яхшиланди. Лаҳор ва Ҳиндистон ўртасида поезд қатнови йўлга қўйилди. Аммо совуқлик тугамади. Ҳар икки давлат ўз атом қуролига эга бўлди. Бу эса икки давлатни катта урушдан тийиб туриши керакдек эди. Лекин сўнгги кунлардаги воқеалар дунё жамоатчилигини хавотирга солмоқда.
Покистондаги террорчи гуруҳ уюштирган портлаш оқибатида 40 га яқин ҳинд ҳарбийсининг ҳалок бўлиши ҳинд авиацияси томонидан уларнинг қароргоҳи бомбардимон қилинишига олиб келди. Бунга жавобан Покистон ҳарбий кучлари икки ҳинд ҳарбий учоғини уриб туширди ва бир ҳарбий учувчини ҳибсга олди. Вазият яна кескинлашди. БМТ ва буюк давлатлар можарони тинч йўл билан ҳалқ қилишга чақиришмоқда. Покистон бош вазири ҳинд учувчиси яхши ният белгиси сифатида озод қилиниши ва Ҳиндистонга топширилиши ҳақида расмий баёнот берди.
Ҳиндистон бош вазири кескин баёнот билан чиққан. Аммо урушга йўл қўйиб бўлмайди. Акс ҳолда қўшни давлатлар учун ҳам анча иқтисодий зарар етказилади.
Муаллиф фикри таҳририят нуқтаи назаридан фарқ қилиши мумкин.
Изоҳ (0)