Кенгурунинг дастлабки вакиллари дарахтларда яшаган
Австралиянинг Мельбурн университети олимлари Квинсленд технология университетидаги ҳамкасблари билан ҳамкорликда Австралияда кенгурулар қачон ва қандай пайдо бўлганини аниқлаш мақсадида замонавий кенгуруларни оммавий текшириб, уларнинг қадимги аждодлари қолдиқларининг ДНКсини таҳлил қилишди. ABC телерадиокомпанияси уларнинг келиб чиқиш ва ривожланиш тарихи ҳақида батафсил маълумот берди, деб ёзади «ТАСС».
Улар хилма-хил
Ҳозирги кенгуруларнинг авлодларидан бири вазни 300 килограммли протокоптодон бўлиб, у минтақа мегафаунасида яшаган ва тахминан 15 миллион йил аввал қирилиб кетган. Олимларнинг тахминига кўра, у шунчалик катта бўлганки, ҳозирги қопчиқлилар каби сакраб эмас, ҳақиқий динозаврларга ўхшаб орқа оёқларида юриб ҳаракатланган.
«Австралиянинг қизил кенгуруси уларнинг айнан авлоди ҳисобланади. Бўйи деярли икки метр, вазни 100 килограммни ташкил этувчи бу кенгуруларни кўриб уларнинг баҳайбат аждодлари қандай бўлганини тасаввур қилса бўлади», — дейди Мельбурн университетидан бўлган эколог, ёввойи табиат бўйича тадқиқотчи Грем Коулсон.
Бироқ, олимнинг сўзларига кўра, тахминан 30 миллион йил аввал пайдо бўлган кенгуру аждодлари орасида нафақат баҳайбат, балки жуда кичик ўлчамдаги кенгурулар ҳам бўлган. «Ҳозирги кунда Квисленд тропик ўрмонларида ажойиб жонзот – мушкли кенгурусимон каламушни учратиш мумкин. У катта одам кафтига сиғади ва оғирлиги ярим килограмм ҳам чиқмайди. Бироқ кенгурунинг бу тури ноёб ҳисобланади. Чунки у бир неча ўн миллион йилдан бери мавжуд», — дейди Коулсон. — Яъни, баҳайбат кенгуру турлари қирилиб кетган, кичкина ўлчамдагиси эса қандай бўлса, деярли шундайлигича сақланиб қолган».
Катта ва кичик
Умуман олганда, Австралияда кенгурулар иккита катта турга бўлинади: ҳақиқий кенгуру (унга йирик кенгуру турлари – қизил ҳамда шарқий ва ғарбий кулранг кенгурулари киради) ва валлаби (тунги ҳаёт тарзини афзал кўрувчи унча катта бўлмаган ҳайвон).
«Албатта уларни кенгуру ва валлабига бўлиш шунчаки шартли холос. Улар ўртасидаги фарқ фақат катталиги жиҳатида деб тасаввур уйғотиши мумкин. Аслида эса, бу ҳайвонларнинг тиш тузилиши ҳар хил, яшаш муҳити, озиқланиши ва албатта генетик тўплами ҳам фарқ қилади», — деб изоҳ беради олим.
Шунга қарамай, уларнинг аждодлари умумий бўлиб, кўпроқ кенгуруга эмас, кичкина мушкли кенгурусимон каламушга ўхшайди. Мушкли кенгурусимон каламуш — бу турнинг ягона вакилидир. Унча катта бўлмаган ушбу ҳайвон фақат Австралиянинг шимоли-шарқий соҳилларидаги тропик ўрмонларида яшайди. Каламуш танасининг узунлиги одатда 25 сантиметрдан ошмайди, вазни эса ўртача 400 граммни ташкил этади. Кўринишидан мушкли каламуш оддий кенгуруга ўхшайди, бироқ бу халатали каламуш унинг аждоди бўлмиш ҳақиқий кенгуру каби орқа оёқларида сакраш қобилиятига эга.
Ноёб кенгурулар
Ҳозирги кенгуруларнинг дастлабки аждодлари дарахтларда яшаган ва барглар, қўзиқоринлар ва мевалар билан озиқланган. Кейинчалик, айримлари ўрмонда қолган, бошқалари эса бепоён текисликларга чиққан.
«Уларнинг ютуғи айнан турли шароитларга мослашувчанлигидир. Улар дағал ўтларни ейишни, қуруқ баргларни соатлаб чайнашни ўрганган. Шунингдек, узун думига таянган ҳолда секин ҳаракатланишни, ундан жангда фойдаланишни ўрганган», — дейди Квинсленд технология университети биологи Метью Филлипс.
