Кеча, 15 январь куни Ирландиянинг The Cranberries гуруҳи амалда ўз фаолиятини тугатгани маълум бўлди — гуруҳ яккахони Долорес О’Риордан Лондондаги меҳмонхоналарнинг бирида кутилмаганда вафот этибди. Ўзбекистонда унча танилмаган жаҳон миқёсидаги машҳурларнинг ўлими — кўп ҳам эътиборга молик воқеа эмас, бунга муносабат ҳам оддий — ўлим ҳақ... Шу жиҳатдан, бу ҳақда ёзиб, одамларнинг вақтини ўғирлаш тўғрига ўхшамайди ҳам.
Ўзимни The Cranberries’нинг ашаддий мухлиси деб айта олмайман — Ўзбекистонга келиб концерт берган тақдирида ҳам унга тушмаган бўлардим; мен «Уммон» ва бошқа таниқли гуруҳларимизни яхши танимаганим, мусиқа оламининнг барча иштирокчиларини барибир ҳеч қачон тўлиқ билолмаслигим сабаб, узоқдаги The Cranberries’ни билмаганларни ҳам қораламайман (албатта, бунга ҳеч қандай ҳақим ҳам йўқ). Бу мусиқий гуруҳнинг мен учун аҳамиятли жиҳати — қўшиқларини эшитиб «катта бўлганимда»; унинг мусиқаларидаги маром, қандайдир сокинлик ва қувватбахш жўшқинлик, хонанданинг ноодатий, ўзича сеҳрлайдиган овози хотираларимни «уйғотишида».
Шундай қилиб, ким учундир «Болалар» гуруҳи хотира калити, ким учундир — The Cranberries. Айбга буюрмасангиз, бундан салкам тўрт йил аввал — 2014 йил 28 январида шахсий блогимда эълон қилганим блогпостни эътиборингизга ҳавола этаман.The Cranberries’ни эшитадиган ҳайдовчи
...Янги кунни метрода кутиб олиш одатга айланган. «Миллий боғ», «Ҳамза»га келганимда, вагондан метро соатларига қарайман — табло 0:01 ёки 0:03 ни кўрсатаётган бўлади. «Чилонзор»да, метродан чиқаётганимда соат 0:05 ёки 0:07 га келиб қолган бўлади; ташқарида эса Matiz, Nexia ёки эски «Жигули»сига тўрттадан йўловчини «тиқиб», «Қайдасан, Сергели!» деб учадиган учар киракашлар кутади.Одатда Сергелининг айнан қаерига кетаётганингга Дўмбирободдан ўтганидан кейин қизиқадиган бу киракашлардан кўп нарса кутмайсан. Сергелидаги «булбулнинг инидек» уйига кетаётган бу киракашлар ҳам сендан кўп нарса кутмайди — бор-йўғи 2,5 минг сўм пул. Лекин соат 0:07 да «Чилонзор»га келгувчи метрода манзили Сергели бўлган йўловчилар сони уларни кутаётган машиналардан анча кам бўлади. Шунинг учун, баъзи киракашлар зарарига, 2-3 йўловчи билан ҳам кетиб қолаверади. Юраги бақувватроқлари эса сўраб кўради: «3 мингдан бўлса, ‘сразу’ кетамиз». Қорин оч, чарчагансан, пул бемалол бўлса — 500 сўм кўзга кўринармиди?
Кеча (аниқроғи, бугун) ҳам одатдаги тун эди. Киракашимиз уч йўловчи билан 3 минг сўмдан кетишга келишиб бўлган жойида тўртинчи йўловчи 2 минг сўмга Ярмаркага ташлаб қўйишни илтимос қилди. Тезроқ кетсак бўлди. Ҳар доимгидек, киракашдан кўп нарса кутмайман, энг кўп кутаётганим — одатдагидек 9—10 дақиқада Чилонзордан уйга етказиб қўйса. Лекин биринчи бўлиб қулоғим ҳайрон қолди — киракашнинг «мафони»да — Depeche Mode. «Термалари орасига адашиб тушиб қолган бўлса керак», — деб ўйладим.
Жанубий вокзалдан ўтган ҳам эдик, ярмидан бошланган Depeche Mode тугаб, Cranberries’нинг Zombie’си бошланиб қолди-ку! «Мафон»га атайлаб қарадим, «Балки бу қандайдир бир радиоканалдир», деб. Йўқ, диск айланяпти. Киракашга паст назар билан қараганимдан уялдим-у, унга нисбатан ҳурматим бирдан ошди. Одатда «Уммон»нинг «Вақтим етмади, сани эрга берворишди» мазмунидаги ашулалари қўйиладиган бундай машиналарнинг бирида мактаб-лицей даврларингни ёдга соладиган қўшиқни эшитиб қолишинг... одамга жуда бир ёқаркан.
Cranberries’нинг қўшиғини икки ёки уч дақиқа эшитдим, лекин шунинг ўзиёқ лицейдаги сўнгги йиллар, университетнинг дастлабки курслари — бир неча йиллик давр кўз олдимдан ўтиши учун етарли бўлди. Авваллари SOAD’ни эшитардим, Linkin Park’нинг чинқириб айтган қўшиқлари ҳам ёқарди. Лекин ҳозир SOAD’ни умуман эшитмайман — қабул қилолмайман; Linkin Park’нинг ҳам 2—3 та нисбатан сокинроқ композицияларини ёқтириб тинглайман, холос. Cranberries ҳам деярли шу йўналишда, лекин унинг 10 га яқин қўшиқларини ўша лицейчи вақтимдаги каби мазза қилиб эшитаман.
Cranberries билан мусиқашунос синфдошим Сарвар таништирган. 17-18 ёшингда ўзинг пул топгинг, мустақил бўлгинг келади. Кеча (аниқроғи, бугун) таксида уйга келаётганда Zombie’ни эшитаётиб, бундан 7—8 йил аввал «Спорттовар»даги «Дўмбоқ жўжалар» (ё «Юмшоқ»миди?)да ўша синфдошим билан бирга официант бўлиб ишлашга тайёр бўлганим, гулчилик қилмоқчи бўлганимиз, сайт «ясаб», сотмоқчи бўлганларим эсимга тушиб кетди. Cranberries’ни эшитаётиб унинг бошқа қўшиқлари ҳам менга жуда ёқишини эсладим, айниқса «21» университетнинг биринчи ва иккинчи курсидаги хира хотираларнинг қўзғатувчиси. Бир қарасанг тушкун, бир қарасанг кўтаринки кайфиятда юрадиган вақтларим. Ҳозиргидан анча кучли хаёлпараст бўлган, бир йилда Дубай, Прага ва Истанбулга боришни орзу эмас, аниқ ҳисоб-китоб билан режалаштириб юрган вақтларим: «Мана шундай-шундай қиламан, шунда бундай-бундай бўлади, кейин айлангани кетаман». Эсласам, кулгим келади.
Ўша 2-3 дақиқа ичида «Football.Uz» деган мега-супер-проект қилиб (домен ўзимда эди, икки йил устида сақлаб ўтирганман, ҳеч кимга бермай), Хайрулла Ҳамидовдан тортиб Аброр Имомхўжаевларгача ҳамма машҳурлар билан бирга ишламоқчи бўлганларим, «Тошкент садоси» деган шаҳар янгиликлари ҳақида сайт, «Bakabum.com» деган фақат спорт, шоу-бизнес ва олди-қочди янгиликлар берадиган лойиҳалар қилмоқчи бўлганим, эрталабдан кечгача шуларни дизайнини ясаш билан вақт ўтказганим эсимга тушди. Ўша, хаёлимга келган нарсани қилгим келаверадиган (қизиғи, ҳозир ўйласам, ўша вақтларда хаёлимга ҳеч ёмон нарсалар келмаган экан) давримда ғирт эринмаган бўлган эканман. Ўйлаганларимни ўзим яқин олган инсонларга: «Кел, шундай қилайлик», деб айтолган, уларга таклиф билан чиқолган эканман. Лицейдаги курсдошларим — Аброр, Беҳзод ва бошқалар билан иштиёқимиз қандайдир кучли эди, бир сафар «mish-mish.net» деган лойиҳани ишга тушириб (сал қолса ишга тушарди ҳам, деярли ҳамма нарсаси тайёр эди), уни Гулнора Каримованинг «Чағониён»мией деган газетада эълон қилинган интервьюлари билан очиш ниятларимиз бор эди.
Шунақа, иштиёқ кучли эди, кўп нарса қилгим келарди. Лекин тартиб, интизом, масъулият деган нарса йўқ эди (ҳозир ҳам йўқлигини кўпда кўпчилик сезади, билади). Кайфият бўлмаса, кўзимга Дубай, Прагалар бир ёқда турсин, дунё ҳам кўринмайди, ҳеч ким телефон қилиб тушолмайди, устозларим эса «Бетайин!» деб SMS ёзиб юборади; «Ишимиз юришиб кетса, биринчи бўлиб сани ишдан ҳайдайман», — деб дағдаға қилади бошқаси. Бундан баттарлари ҳам бўлган. Лекин бир ишлагим келса, газетанинг ҳар саҳифасида «Муҳрим Аъзамхўжаев» деган имзо турарди (мақтанчоқлигим учун узр; ёдимда, Қўқонда ҳолвачи хола ўзи билмай ҳолвани Муҳрим Аъзамхўжаевнинг мақоласи чиққан саҳифага ўраб берганди).
Cranberries’нинг Zombie’сини эшита туриб, хотираларим кўтарилди. Воқеалар, одамлар, ишлар, режалар кўз олдимдан ўтиб, бир куламан, бир ачинаман; жуда кўпинча бекорга ўтиб кетган, оқиб кетган вақтларга ачинаман...
Ирландиялик Cranberries’нинг Босния ҳақида куйланган «Bosnia» номли қўшиғи бор. Қўшиқ давомида шундай бир бақиради, лекин шу бақириши, ҳайқириши қандайдир ёқади — нимагадир ундайдиган, бошни кўтаришга мажбур қиладигандек чорлов бордек. Балки сезган-билган чиқарсиз, анча-мунча босниялик бўлмаган машҳур санъаткорлар Босния ҳақида қўшиқлар куйлаган. Босния ҳақида жуда кўп куйланган. Cranberries’нинг ҳам қўшиғи шулардан бири.
Дейлик, мен «Мона Лиза»ни соатлаб томоша қилиб ҳам ҳеч нимани тушунмаслигим, этим бир грамм ҳам жиз этмаслиги, «Номи улуғ бир расм-да», деб ўтиб кетарман. Лекин баъзида, бу гап қанчалик баландпарвоз бўлмасин, жуда жўн, қиймати ҳеч қачон «Мона Лиза» билан тенглаша олмайдиган нарсалар кишига қаттиқ таъсир қилади. Масалан, мен уруш балосини ҳақиқатан-да ёмон кўришим учун айнан Босния мисоли, айнан Cranberries’нинг «Bosnia» қўшиғи ва актёр Ричард Гир ўйнаган «The Hunting Party» фильми сабаб бўлганини айтишим жоиз. Бунгача қанчадан-қанча урушлар ҳақида ўнлаб фильмларни кўрганман, урушнинг ёмонлиги тўғрисида саноқсиз қўшиқларни эшитганман, лекин бир оғиз гап ва бирров кадр ҳал қилувчи таъсир кўрсатган. Ўша «The Hunting Party»да Сараево вайроналари ёнидан ўта туриб, фильм қаҳрамонининг: «Бу ерда Қишки Олимпиада бўлган», — деган гапни айтиши... Хиросима бомбардимонининг ўнлаб нуқталардан олинган видеоларидан-да кучлироқ таъсир қилган.
Кечаги (аниқроғи, бугунги) таксида Cranberries’ни эшитарканман, 2-3 дақиқа ичида ўша Сараево ҳам хотирамда айланиб чиққани бор гап. Бугун ҳам, эртага ҳам, индинга ҳам янги кунни метрода кутиб олишим эҳтимоли катта. Энди Cranberries’нинг Zombie’сини яна эшицам, кечаги (аниқроғи, бугунги) 2-3 дақиқадек хотираларим уммонига чуқур шўнғий олмаслигим мумкин, лекин яна ўша ҳайдовчининг машинасида, ўша — ҳозиргидан анча яхши, ҳозиргидан анча самимий, кўпроқ болачаларга ўхшайдиган, охир-оқибат ўзимга ҳам кўпроқ ёқадиган ўша Муҳримнинг яхши кўрган мусиқаларини эшитиб кетишни хоҳлардим.
Изоҳ (0)