1000 dollar oylik olayotgan oʻqituvchilar, 1 mln nafardan oshgan talabalar, yangi qurilgan 27 ta TTJ — oliy taʼlim vaziri oʻrinbosari Komiljon Karimov bilan eksklyuziv suhbat

Oʻzbekistonda 2017-yilda talabalar soni 250 ming nafar boʻlgan. Bugungi kunda esa ular soni qariyb bir million nafar. Bu haqda Oliy taʼlim, fan va innovatsiyalar vazirining birinchi oʻrinbosari Komiljon Karimov “Daryo” nashriga bergan intervyusida aytdi. Vazirlik rasmiysi bilan suhbat davomida qaytadan tuzilgan yangi vazirlik, koʻpayib borayotgan OTMlar va talabalar, 6 yillik muhim oʻzgarishlar haqida ham soʻz bordi.

Komiljon aka, suhbatimizni yangi tuzilgan vazirlik nomi va vazifalaridan boshlasak. U nega aynan Oliy taʼlim, fan va innovatsiyalar vazirligi deb nomlandi? Yangi vazirlik vakolat va funksiyalarining avvalgisidan qanday farqlari bor?

Yangi tashkil etilgan vazirlikka bir nechta vazirlik va idoralar qoʻshib yuborildi. Menimcha, bu juda muhim qadam. Dunyo tajribasida ham koʻrish mumkinki, taʼlim bilan fanni ajratib boʻlmaydi. Ular bir-biriga juda yaqin sohalardir. Shuni inobatga olib, mazkur qarorga kelindi. Yangi vazirlikka Oliy va oʻrta maxsus taʼlim vazirligi va Innovatsion rivojlanish vazirligi birlashtirildi. Bundan tashqari, boshqa bir qator idoralarning funksiyalari ham vazirlik tarkibiga kiritildi.

Misol uchun, Taʼlim sifatini nazorat qilish davlat inspeksiyasi bor edi, uning faoliyati tugatilib, funksiyalari oliy taʼlim muassasalariga tegishli funksiyalari aynan bizning vazirlikka oʻtdi. Davlat test markazining nomi oʻzgarib, Bilimlar va malakalarni baholash agentligiga aylantirildi va bevosita u ham bizning vazirligimiz tarkibiga qoʻshildi. Bundan tashqari, Oliy attestatsiya komissiyasi ham vazirligimiz tarkibiga oʻtkazildi. Bir-biriga yaqin va bir-birini toʻldiradigan funksiyalar bir joyda jam boʻldi.

Oʻzbekistonda oʻtgan 6 yil ichida OTMlar soni keskin koʻpaydi. Ularga qabullar hajmi ham 3,5 baravarga ortdi. Bu qadar tez oʻsish taʼlim sifati va qamrov masalasida muammolar keltirib chiqarmayaptimi?

Qamrov muhim masala. 2017-yilda respublikada bor-yoʻgʻi 77 ta OTM boʻlgan. Bugungi kunga kelib, rasmiy litsenziyaga ega boʻlgan OTMlar soni 209 taga yetdi. Shundan 65 tasi nodavlat, 30 tasi xorijiy OTMlar filiallari hisoblanadi. Hozirda jami talabalar soni bir million nafardan oshdi. 2017-yilda bu son 250 ming nafar boʻlgan. Bu toʻrt baravar koʻp oʻsish degani. Albatta, bu juda katta qamrov boʻlgani bois, davlat tomonidan investitsiyalar talab etadi.

Bir million nafar talabalar ichida ijtimoiy himoyaga muhtoj boʻlganlariga ham eʼtibor ortgan. Birinchi oʻrinda nogironligi boʻlgan, chin yetim talabalar, kam taʼminlangan oila farzandlari uchun oliy taʼlim olishga imkoniyat yaratilmoqda. Misol uchun, nogironligi boʻlgan talabalar uchun umumiy kvotadan 2 foiz oʻrinlar ajratilmoqda. OTMlarga kirishda ularga alohida tanlov amalga oshirilyapti. Chin yetimlar ham davlat hisobidan oʻqitilyapti. Bu yil ming nafarga yaqin chin yetim talabalar oʻqishga qabul qilindi va ular toʻliq davlat hisobidan oʻqitilmoqda.

Xotin-qizlarga, ayniqsa, ularning kam ta’minlanganlariga ikki mingta kvota ajratilgan. Shuningdek, besh yil stajga ega boʻlgan 500 nafar xotin-qizlarga ham kvotalar berilmoqda.

Oʻzbekistonda oxirgi olti yil ichida 65 ta xususiy OTMlar ochildi. Ularni taʼlim sifati ham davlat tomonidan nazorat qilinadimi? Xususiy va davlat OTMlari oʻrtasidagi raqobat qanday samaralar berishi mumkin?

Oʻzbekistonda 2017-yilda deyarli birorta xususiy OTM mavjud boʻlmagan. 6 yil ichida 65 ta nodavlat OTMlari ochildi. Ular yangicha yondashuv asosida oʻz faoliyatlarini olib boryapti. Bu yerda raqobat muhiti paydo boʻlmoqda. Bu albatta vaqt oʻtib, oliy taʼlim sifatini oshirishga hissa qoʻshadi. Koʻplab davlatlarda raqobat orqali taʼlim sifatini oshirishga erishilgan.

Bundan tashqari, yangi tashkil etilgan vazirlikning muhim funksiyalaridan biri bevosita taʼlim sifatini taʼminlashdan iborat. Biz birinchi oʻrinda xalqaro tajribadan kelib chiqib faoliyatimizni amalga oshiryapmiz. Har besh yilda OTMlar akkreditatsiyadan oʻtkaziladi. Bu ham taʼlim sifatini taʼminlashda muhim.

Xususiy va davlat OTMlari taʼlim dasturlari bir xil emas. Oxirgi paytlarda biz davlat OTMlariga boshqaruv, akademik, moliyaviy mustaqillik beryapmiz. Akademik mustaqillik taʼlimning oʻquv dasturlari va mazmuniga qaratiladi. Barchasi bir xil boʻlishi notoʻgʻri. Butun dunyoda OTMlar mustaqil.

Prezident ham, avvalgi oliy taʼlim vaziri ham oʻqituvchilar oylik-maoshlarini kamida 1000 dollarga yetkazamiz, deb koʻp takrorlagan. Bugun oʻqituvchilarning oʻrtacha oylik-maoshi qancha? Aytilgan 1000 dollarga yetkazildimi?

Taʼlim sifatini oshirish va korrupsiyaga qarshi kurashishda oʻqituvchilarni moddiy ragʻbatlantirish muhim ahamiyatga ega. 2017-yil bilan taqqoslaydigan boʻlsak, oʻtgan besh yil ichida barcha toifadagi oʻqituvchilarimizning oylik-maoshlari 4 baravar oshirildi. Bugungi kunda OTMlarda oʻqituvchilarning oʻrtacha oyliklari 10 million soʻmdan ancha oshgan. Aynan professor-oʻqituvchilar va rahbar kadrlar toʻgʻrisida gapirsak, ularning oyligi hozir ming dollardan ham yuqori. Bu albatta, ijobiy hol. Chunki bu orqali tizimdagi yuqori malakali kadrlarni saqlab qolish va jalb qilishga imkoniyat yaratiladi. harakat qilsa, oyligi albatta ming dollardan oshadi. Aytish kerakki, bugun davlat OTMlarida ilmiy unvonga ega professor-oʻqituvchilar umumiy oʻqituvchilarning 37 foizidan ortiqroq.

Oliy oʻquv yurtlariga oʻqishga kirgan viloyatlik talabalar turar joy muammosi bilan toʻqnash keladi. Tizimda barcha talabani yotoqxona bilan taʼminlash imkoniyati yoʻq va ulardan ayrimlari ijarada turishga majbur. Bugun turar joy masalasi qanday hal qilinmoqda?

Bu boʻyicha alohida dasturlarimiz bor. Bu yilning oʻzida respublikada 27 ta yangi talabalar turar joylari foydalanishga topshirildi va 18 ming nafardan ortiq talabalar yangi turar joy bilan taʼminlandi. Yotoqxonalar qurilishida faqatgina davlat budjeti mablagʻlari hisobiga emas, budjetdan tashqari mablagʻlar ham jalb etilyapti. Qolaversa, davlat xususiy sherikchilik boʻyicha ham qurilishlar boʻlmoqda. Albatta, talabalarni turar joy bilan taʼminlash bizning ustuvor yoʻnalishlarimizdan biri. Talabalarning 60 foiziga ular tomonidan toʻlanadigan oylik ijara toʻlovining 50 foizi davlat budjeti hisobidan qoplab berish tartibi joriy etilgan. Masalan, 2022-yilda buning uchun tizimimizdagi oliygohlarning 51 mingdan ortiq talabasiga 88 milliard soʻm mablagʻ ajratildi.

Islombek Umaraliyev suhbatlashdi