O‘zbekistonda o‘sib borayotgan aholi soni: nega tug‘ilish darajasi yuqori ekanligi, ayollar ishsizligi va oliy ta’limning farzand ko‘rishga ta’siri haqida
O‘zbekistonda 2030-yilgacha bo‘lgan davr uchun kutilayotgan aholi soni prognoz qilindi va buning ijtimoiy sohaga ta’siri o‘rganildi. Bu haqda “Daryo”ga Prognozlashtirish va makroiqtisodiy tadqiqotlar instituti (PMTI) xabar bermoqda.
Tadqiqot davomida quyidagilar aniqlandi:
- 2030-yilga borganda mamlakat aholisi 41 million kishidan oshishi kutilmoqda;
- 2030-yilgacha bo‘lgan davrda har yili o‘rta hisobda 900-950 ming go‘dakning dunyoga kelishi kutilmoqda;
- Bir ayolga to‘g‘ri keladigan bolalar soni 3,17 ni tashkil etadi;
- 3—6 yosh oralig‘idagi bolalarni maktabgacha ta’lim muassasalari bilan qamrab olish darajasi 81 foiz bo‘lishi kutilyapti va buning uchun maktabgacha ta’lim muassasalarida 1 million 400 ming nafar bola uchun yangi o‘rinlar tashkil etish zarur.
2030-yilgacha ambulatoriya-poliklinika muassasalari sonini 7041 taga yetkazish lozim. Bu ko‘rsatkich 2021-yilda 6676 ta bo‘lgan.
Mamlakatda tug‘ilish darajasining nima sababdan yuqori ekanligini aniqlash maqsadida 2022-yilning sentyabr va oktabr oylarida so‘rov o‘tkazildi.
So‘rov natijalariga ko‘ra, quyidagilar ma’lum bo‘ldi:
Salomatligi (43,8 foiz) va oilaviy sharoitining yaxshilanishi (47,9 foiz) farzand ko‘rishga qaror qilishdagi asosiy sabablardir.
Oilalarning 36,2 foizi yana bir farzand ko‘rish, 19 foizi o‘g‘il farzandli bo‘lish, 14,3 foizi esa qiz farzandli bo‘lish istagini bildirdi. Oilalarning 33,4 foizida go‘dak rejalashtirilmagan holda dunyoga kelgan.
Ekonometrik tahlil natijalariga ko‘ra, real daromadning aholi jon boshiga ulushi oshayotgani, ayollar orasidagi ishsizlik O‘zbekistonda tug‘ilishga ta’sir etuvchi omillar ekanligi ma’lum bo‘ldi.
Tadqiqot natijalariga ko‘ra, quyidagilar taklif etiladi:
- Davlat qarzi ortib borayotgan sharoitda fiskal yukni yengillashtirish maqsadida ta’lim va sog‘liqni saqlash bozoridagi xususiy ishtirokchilar bilan tizimli ish olib borish, ularga litsenziya va boshqa ruxsatnomalar berish tizimini osonlashtirish;
- Xalq deputatlari viloyat Kengashi a’zolari budjet mablag‘larini taqsimlashda va hududlarning ijtimoiy infratuzilmasini o‘rta muddatli rejalashtirishda demografik rivojlanish prognozlarini hisobga olish;
- Ta’lim va sog‘liqni saqlash bozorining xalqaro va mahalliy ishtirokchilari, shuningdek, tegishli texnologiyalarni yetkazib beruvchilar ta’lim va sog‘liqni saqlash xizmatlariga o‘rta muddatli yuqori talab mavjud ekanligiga ishonch bilan qarashi va O‘zbekistonga sarmoya kiritishi tavsiya etiladi.
