AP: Urush boshidan beri Rossiya yarim mlrd dollarlik Ukraina donini o‘margan. O‘g‘irlikni yashirish uchun don ochiq dengizda kemadan kemaga o‘tkazilgan
Urush boshlanganidan keyin Rossiya Ukrainaning kamida 530 million dollarlik donini o‘g‘irlagan. Sun’iy yo‘ldoshdan olingan suratlar, hujjatlar, transponder ma’lumotlari va ijtimoiy tarmoqlardagi xabarlarni o‘rgangan surishtiruvdan so‘ng Associated Press jurnalistlari shunday xulosaga keldi.
Jurnalistlar Ukrainaning Rossiya tomonidan bosib olingan viloyatlaridan don ortilgan 30 ga yaqin kemalarning Turkiya, Suriya, Livan va boshqa mamlakatlar portlariga amalga oshirgan 50 dan ortiq reyslari iziga tushdi.
Misol tariqasida, AP o‘z materialida “Laodikiya” kemasining yo‘nalishini batafsil tahlil qiladi. Iyul oyining oxirida kema Livandagi Tripoli port shahrida to‘xtatiladi; o‘shanda bu mamlakat hukumati “Laodikiya” o‘g‘irlangan donni tashayotgani haqidagi Ukrainaning da’volarini rad etdi. Rasmiy bayonotda yuklar Rostov viloyatidagi Kavkaz portida kemadan tushirilgani aytiladi, biroq sun’iy yo‘ldoshdan olingan suratlar kema aslida Qrimdagi Feodosiya shahrida to‘xtab turganini ko‘rsatmoqda. Yarimorolga don urushning dastlabki kunlarida rus qo‘shinlari tomonidan qo‘lga olingan Melitopoldan keltirilgan bo‘lishi mumkin, xususan, Melitopol va Livanda yuk tushirish paytida olingan turli xil videolarda qoplar bir xil ekanini ko‘rish mumkin.
AP xabariga ko‘ra, kontrabanda bilan “Birlashgan kemasozlik korporatsiyasi” ham shug‘ullangan. O‘zining Crane Marine Contractor sho‘ba korxonasi orqali u bosqindan oldingi haftalarda uchta yuk tashuvchi kema sotib olgan. Keyinchalik ular Qrim bilan Turkiya va Suriya portlari o‘rtasida kamida 17 ta reysni amalga oshirgan.
Ukraina donini tashish ko‘pincha to‘g‘ridan to‘g‘ri dengizda amalga oshirilmoqda, deb yozadi AP. Transponder ma’lumotlari shuni ko‘rsatadiki, yirik yuk kemalari Rossiya qirg‘oqlarida to‘xtatiladi, Qrim portlaridan don eksport qilayotgan kichikroq kemalar bilan ochiq dengizda uchrashadi. Shundan so‘ng bu yirik kemalar donni Misr, Liviya, Iroq, Saudiya Arabistoni kabi davlatlarga yetkazib beradi.
Surishtiruv mualliflari, shuningdek, o‘g‘irlangan donni qabul qiluvchilar Turkiya rasmiylari ham bo‘lishi mumkinligini ta’kidlamoqda. Transponder va sun’iy yo‘ldosh tasvirlari ma’lumotlariga ko‘ra, Ukraina g‘allasini olib ketayotgan kemalar qishloq xo‘jaligi mahsulotlarini import va eksport qilish bilan shug‘ullanuvchi davlat kompaniyasi — Turkiya don kengashi tomonidan boshqariladigan elevator doklarida to‘xtab turgan. Shu bilan birga, Turkiya tashqi ishlar vazirligi iyun oyida Anqara g‘allaning noqonuniy eksporti bo‘yicha hech qanday dalil topmaganini ma’lum qilgan edi.
Ukraina — dunyodagi eng yirik don eksportchilaridan biri. 2021-yilda mamlakat 12,4 milliard dollarlik g‘alla sotgan. Urush boshlanganidan keyin mahsulotlarni dengiz orqali eksport qilish to‘xtatildi; BMT global oziq-ovqat inqirozi xavfi haqida ogohlantirdi. Iyul oyida Turkiya va BMT vositachiligida Rossiya va Ukraina eksportni qayta tiklashga ruxsat beruvchi shartnoma imzoladi.
