• Profilga Kirish
  • 1751972643_633.png 1751972643_245.png 1751959824_218.svg 1751959824_520.svg

  • So‘nggi yangiliklar
  • Asosiy yangiliklar
  • Eng ko‘p o‘qilgan
  • Kolumnistlar
Ўзбекча
Русский
English
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • So‘nggi yangiliklar
  • Asosiy yangiliklar
  • Eng ko‘p o‘qilgan
  • Kolumnistlar
    • USD12653.32
    • RUB161.89
    • EUR14822.1
    • Google play
    • App Store
    • Telegram
    • Toshkentda
      +26°C
      • Andijon
      • Qarshi
      • Buxoro
      • Samarqand
      • Farg‘ona
      • Sirdaryo
      • Jizzax
      • Termiz
      • Namangan
      • Toshkent
      • Navoiy
      • Toshkent vil
      • Nukus
      • Urganch
    • Daryo
      • Internet-nashr
      • Tahririyat haqida
      • Aloqa ma'lumotlari
      • Foydalanish shartlari
      • Maxfiylik siyosati
      • Yangiliklar arxivi
    • Reklama
    • Ijtimoiy tarmoqlar
      • Instagram | Rasmiy
      • Instagram | Lifestyle
      • Instagram | Sport
      • Facebook | Rasmiy
      • OK | Rasmiy
      • YouTube | Daryo
      • YouTube | Daryo Rus tilida
      • YouTube | Daryo Global
    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte
    Daryo logo white
    • O‘zbekiston
      • Boshqalar
      • Navoiy
      • Toshkent viloyati
      • Sirdaryo
      • Jizzax
      • Qashqadaryo
      • Surxondaryo
      • Xorazm
      • Buxoro
      • Samarqand
      • Namangan
      • Farg‘ona
      • Andijon
      • Qoraqalpog‘iston
      • Toshkent sh.
      • Mehridaryo
      • Ob-havo
    • Markaziy Osiyo
      • O‘zbekiston (Mahalliy)
      • Afg'oniston
      • Qirg‘iziston
      • Qozog‘iston
      • Turkmaniston
      • Tojikiston
    • Dunyo
    • Pul
      • Biznes
      • Iqtisodiyot
      • Moliya
      • Kripto
    • Madaniyat
      • Kino
      • Kitob
      • Musiqa
      • Shou-biznes
    • Layfstayl
      • Ayollar sahifasi
        • Farzand
        • Go‘zallik
        • Karyera
        • Maslahatlar
        • Moda
        • Retseptlar
      • Texnologiyalar
        • Arxitektura
        • Gadjetlar
        • Ilm-fan
        • Koinot
        • Media
      • Avto
      • Qo‘ziqorin
      • Sayohat
      • Salomatlik
      • Ta’lim
        • Abituriyent
        • Ingliz tilini o’rganamiz
    • Sport
      • Futbol
      • UFC
      • Boks
    infinix
    Daryo.uz - Login
    Daryo.uz Daryo.uz
    Daryo.uz - Login

    Farhod Qurbonboyev: “Bozor iqtisodiyoti maqsad emas, maqsadga erishishda vosita bo‘lishi zarur”

    Iqtisod fanlari nomzodi Farhod Qurbonboyev Konstitutsiyaga qator o‘zgartirishlar kiritishni nazarda tutuvchi qonun loyihasi bo‘yicha o‘z takliflarini bildirdi.

    Birinchi taklif. Loyihada Konstitutsiyamizning 37-moddasi muhim qo‘shimcha bilan to‘ldirilmoqda. Unda yozilishicha “Mehnatga haq to‘lashning eng kam miqdori insonning o‘zi va oilasi yashashi uchun yetarli bo‘lishi kerak”.

    Bu normani kiritib, loyiha mualliflari juda olijanob, ezgu maqsadlarni ko‘zlashgan albatta. Lekin, fikrimizcha, iqtisodiyotimizning hozirgi ahvoli, “ko‘rpaga qarab oyoq uzatadigan” bo‘lsak, bu normani hayotga tatbiq etish imkoniyatini bermaydi. Ayni paytda mehnatga haq to‘lashning eng kam miqdori 920 ming so‘mni tashkil qiladi. Insonning o‘zi va oilasi yashashi uchun yetarli bo‘lishi uchun bu summani bir necha barobar oshirishga to‘g‘ri keladi. Bunday oshirishni davlat byudjeti va tadbirkorlik subyektlari “ko‘tara” olmaydi. Ma’lumot uchun: Moliya vazirligining ma’lumotlariga qaraganda, 2021 noyabr oyida oylik ish haqi oluvchilarning 34,5 % 1 mln. so‘mgacha maosh olishgan.

    Shu sababli qanchalik xohlamaylik, ushbu normani Asosiy qonunimizda hozircha belgilamaganimiz ma’qul. Zero, bunday normaning Bosh Qomusda belgilanmasligi amalda mehnatga haq to‘lashning eng kam miqdorini imkoniyatdan kelib chiqib oshirib borishga hech qanday to‘siqlik qilmaydi.

    Ikkinchi taklif. Fikrimizcha, loyihada sog‘liqni saqlash va ta’lim olish bobidagi haq-huquqlarni belgilovchi Konstitutsiyamiz moddalariga kiritilayotgan o‘zgartirishlar jamoatchiligimiz, iqtisodchi-mutaxassislar, iqtisodiy boshqaruv organlari mutasaddilarining bir qismida shakllangan “bozor romantizmi” g‘oyasiga asoslangan.

    “Bozor romantizmi” - jamiyat hayotining barcha jabhalarini bozor tamoyillari asosida qurish mumkin degan g‘oya asli noto‘g‘ri g‘oyadir. Bozor tamoyillari — xususiy mulk, raqobat, foyda olish maqsadi — real iqtisodiyotga, asosan, moddiy ishlab chiqarishga xos tamoyillar. Ijtimoiy soha — sog‘liqni saqlash, ta’lim, madaniy, ma’naviy, axborot sohalarida bozor tamoyillari to‘laligicha ishlamasligi kerak va bu sohalar to‘liq ma’noda tadbirkorlik faoliyatining turlariga aylanmasligi darkor. Xususan, odamlar ko‘proq kasal bo‘lishidan moddiy manfaatdor bo‘lgan biznes-tibbiyot shakllanishiga yo‘l qo‘ymaslik lozim!

    Shundan kelib chiqib, loyiha bo‘yicha Konstitutsiyaning 40-moddasi uchinchi qismidagi sog‘liqni saqlash sohasiga doir “xususiy va boshqa tizimlarini” so‘zlarini “nodavlat tizimlarini” so‘zlari bilan almashtirish lozim. Xuddi shunday ta’lim sohasiga doir 41-moddaning sakkizinchi qismidagi “xususiy va boshqa shakldagi” so‘zlarni “nodavlat” so‘zi bilan almashtirish lozim.

    “Xususiy” deganda, odatda, tadbirkorlik tushuniladi. Tadbirkorlik – foyda olish maqsadidagi faoliyat. Sog‘liqni saqlash sohasidagi nodavlat tashkilotlar xususiy biznes tuzilma emas, balki nodavlat notijorat tashkilotlari (NNT) shaklida bo‘lishi lozim. Aks holda xususiy tibbiyot tashkilotlari odamlar ko‘proq kasal bo‘lishidan manfaatdor bo‘ladi. Mos ravishda, ta’lim sohasidagi nodavlat tashkilotlar ham xususiy biznes tuzilma emas, balki nodavlat notijorat tashkilotlari shaklida bo‘lishi lozim.

    Uchinchi taklif. Konstitutsiyamiz 53-moddasining amaldagi va taklif qilinayotgan tahririda “Bozor munosabatlarini rivojlantirishga qaratilgan O‘zbekiston iqtisodiyotining negizini xilma-xil shakllardagi mulk tashkil etadi” deyilgan. Bu jumladan “Bozor munosabatlarini rivojlantirishga qaratilgan” so‘zlarini chiqarib tashlashni taklif qilgan bo‘lardik.

    “Bozor munosabatlarini rivojlantirishga qaratilgan” deganda maqsad bozor iqtisodiyoti bo‘lib chiqyapti. Bozor iqtisodiyoti esa – bu, bir so‘z bilan ifodalaganda, tadbirkorlikdir. Tadbirkorlik – foyda olish maqsadidagi faoliyat. Tadbirkorlarning foyda olishi ularning maqsadi, lekin jamiyatning maqsadi emas!

    Tadbirkorlik, ya’ni bozor iqtisodiyoti jamiyat, xalq moddiy farovonligini, mamlakat iqtisodiy qudratini ta’minlovchi VOSITA. Vosita maqsad bo‘lishi mumkin emas. Samarali bozor iqtisodiyotini qurish uchun Konstitutsiyada barcha mulk shakllari, jumladan xususiy mulkning huquqiy jihatdan tengligi, daxlsizligi va muhofaza qilinishi yetarlicha kafolatlangan.

    To‘rtinchi taklif. Loyihada 53-moddaning yettinchi qismi tovarlarning, xizmatlarning, ishchi kuchining va moliyaviy mablag‘larning harakatlanishini qonunchilikka muvofiq cheklashga qaratilgan chora-tadbirlarni qo‘llash zarurati yuzaga keladigan holatlarni belgilaydi. Taklifimiz shundan iboratki, bunday zaruriy holatlar ro‘yxatiga, albatta, soliq majburiyatlari bajarilishi zaruratini qo‘shish lozim. Chunki soliq qonunchiligi ijrosini ta’minlash maqsadidagi tovarlar va moliyaviy mablag‘lar harakatini kuzatish, nazorat qilish va zarur holatda cheklash – barcha iqtisodiyotlarga xos umumiy amaliyotdir.

    Beshinchi taklif. 53-modda yana “Davlat tasarrufidan chiqarish va xususiylashtirish natijalari qayta ko‘rib chiqilmaydi hamda bekor qilinmaydi” deyilgan to‘qqizinchi qism bilan to‘ldirilmoqda.

    Fikrimizcha, bu qismni chiqarib tashlash lozim. Chunki jamiyatimizda, afsuski, korrupsiya illati mavjud. Davlat tasarrufidan chiqarish va xususiylashtirish korrupsion harakatlar sodir etilishi natijasida amalga oshirilgan bo‘lishi ehtimoli yuqori. Bunday sharoitda ushbu norma amalda jamiyatimizning o‘ta boy va o‘ta kambag‘allar sinfi bo‘yicha tabaqalanishiga, iqtisodiyotimizning “oligarx”lashishiga olib kelishi mumkin.

    Farhod Qurbonboyev, iqtisod fanlari nomzodi

    16.07.2022, 11:51   Izoh (0)   18507
    Facebook Twitter LinkedIn Telegram Email

    Izoh (0)

    Kirish
    Javob qoldiring Bekor qilish

    ×Lightbox Image

    Daryo.uz | Sizning muammoingiz yechimi


    “KAFOLAT sug‘urta kompaniyasi” AJning moliyaviy barqarorlik reytingi “Fitch Ratings” tomonidan “Ijobiy” prognozi bilan “B+” darajasida tasdiqlandi


    Kapitalbank Top Employers Institute talqini bo‘yicha O‘zbekistonning eng yaxshi ish beruvchisi maqomini yana bir bor tasdiqladi


    Ichkaridan nazar: Imzo fabrikasi qanday ishlaydi?


    Central Asian University RUR va THE Impact Rankings 2025 xalqaro reytinglarida o‘z mavqeini mustahkamlamoqda


    O‘zbekistonda yangilangan HAVAL H6 rasman ishga tushirildi


    riitm aqlli platformasi O‘zbekiston tinglovchilariga 30 million trek taklif etmoqda


    InfinBANK’dan VISA kartasi endi Swoo Pay ilovasida


    Burger va lavashdan tortib kabob hamda flat-white’gacha — barchasi bir joyda!  


    Farg‘ona viloyatida mo‘l hosil: fermerlar 95 sentnerdan ortiq g‘alla yetishtirdi 


    SonetUzStyle – ijodiy kontent uchun Kia Sonet sovg‘a qilamiz


    Toshkentda navbatdagi SAG XL gilam do'koni o'z ishini boshladi


    Imzodan Engelberg premium romlari hashamatlikning timsolidir


    Chiroyli davlat raqami va 1 yillik transport vositalari egalarining fuqarolik javobgarligini majburiy sug‘urtasiga ega HAVAL


    BI Sad’O Business loyihasida ochiq eshiklar kuni bo‘lib o‘tdi va CHILLA aksiyasi boshlandi


    CAEx Mebel & Decor 2025 ko‘rgazmasi 13-15-sentyabr kunlari Toshkentda bo‘lib o‘tadi

     

    Tavsiya etamiz

    “O‘lim sharbati”: SSSRda Stalindan so‘ng ikkinchi qudratli shaxs nomi berilgan qurol qanday paydo bo‘lgandi?

    6 iyul, 15:23

    SSSRning qo‘shni davlatga bosqini tarixi: Afg‘onistonda yodgorlik o‘rnatilgan yagona sovet askari kim edi?

    5 iyul, 15:22

    “Erishib bo‘lmaydigan ball belgilangani yo‘q” — “El-yurt umidi” jamg‘armasi ijrochi direktori

    4 iyul, 22:11

    “AQSH o‘yindan chiqmoqchi”. Ukraina Qo‘shma Shtatlar yordamisiz qayergacha bora oladi?

    4 iyul, 19:55
     
     
     

    So‘nggi yangiliklarga o‘tish

    Latviya davlat xizmatchilarining Rossiya va Belarusiyaga borishini taqiqladi

    Dunyo | 10 iyul, 00:05

    Ozarbayjon va Rossiya o‘rtasidagi mojaro: nega bu ikki tomonlama ziddiyat Markaziy Osiyoda aks-sado bermoqda?

    Dunyo | 9 iyul, 23:45

    Joze Mourinyo sobiq shogirdini “Fenerbahche”ga olib kelmoqchi

    Sport | 9 iyul, 23:30

    “Ikki marta ko‘rgan insonimga turmushga chiqqanman”. Shahzoda Muhammedova oilasi, farzandlari va biznesi haqida gapirdi

    Shou-biznes | 9 iyul, 23:25

    Toshkent 20 yildan keyin qay ko‘rinishda bo‘ladi? Prezidentga yangi reja taqdim etildi

    O‘zbekiston | 9 iyul, 22:50

    The Guardian: Grok sun’iy intellekti natsistga aylandi va o‘zini MexaGitler deb atadi

    Dunyo | 9 iyul, 22:45

    O‘zbekistonga go‘sht importi keskin ko‘paydi

    O‘zbekiston | 9 iyul, 22:25
    Daryo About Us

    “Daryo” internet-nashrining (O‘zbekiston matbuot va axborot agentligi (O‘zMAA, hozirgi O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Administratsiyasi huzuridagi Axborot va ommaviy kommunikatsiyalar agentligi) tomonidan 13.03.2015 yil sanasida 0944-sonli guvohnoma bilan ommaviy axborot vositasi sifatida ro‘yxatga olingan. Matnli materiallarni to‘liq ko‘chirish yoki qisman iqtibos keltirishga, shuningdek, fotografik, grafik, audio va/yoki videomateriallaridan foydalanishga “daryo.uz” saytiga giperhavola mavjud bo‘lgan va/yoki “Daryo” internet-nashrining muallifligini ko‘rsatuvchi yozuv ilova qilingan taqdirda yo‘l qo‘yiladi. Chop etiladigan ba’zi ma’lumotlar 18 yoshga to‘lmagan foydalanuvchilarga mo‘ljallanmagan bo‘lishi mumkin. Info@daryo.uz

    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte

    © «Simple Networking Solutions» MChJ, 2013–2025

    Yosh bo‘yicha cheklov

    Xato topdingizmi? Ctrl+Enter’ni bosing

    • Foydalanish shartlari
    • Maxfiylik siyosati
    • Reklama
    Nimani qidiramiz?

    Sign In or Register

    Xush kelibsiz!

    Tizimga kiring yoki Roʻyxatdan oʻting.

    Google

    yoki E-Pochta orqali

    Izoh qoldirishingiz, Foydalanish shartlari va Maxfiylik siyosati shartlarini qabul qilganingizni anglatadi

    Roʻyxatdan oʻting

    Roʻyxatdan oʻtganmisiz? Login.

    Google

    yoki E-Pochta orqali

    Sizga parol elektron pochta orqali yuboriladi.

    Izoh qoldirishingiz, Foydalanish shartlari va Maxfiylik siyosati shartlarini qabul qilganingizni anglatadi

    Matnda xato topdingizmi?

    ×

    Rahmat. Biz sizning xabaringizni oldik va xatoni imkon qadar tezroq tuzatamiz.