Rubl dunyoda so‘nggi 7 yillik eng yuqori darajaga, O‘zbekistonda esa qariyb 200 so‘mga ko‘tarildi. Buning sabablari nimada?

Rubl oxirgi 7 yillik ichidagi eng yuqori ko‘rsatkichga ko‘tarildi. Bu haqda Bloomberg xabar bermoqda.

Rossiya valyutasi 1 dollar uchun 1,7 foizga oshib, 55,44 ni tashkil etdi, bu Moskva birjasi narxlari asosida 2015-yil iyulidan beri eng kuchli darajadir. 

Yil boshidan beri rubl 35 foizga o‘sdi, bu esa siyosatchilar asosiy stavkani pasaytirganidan va G‘arb sanksiyalariga javoban o‘rnatilgan kapital nazorati yumshatilganidan keyin ham to‘xtovsiz davom etmoqda.

Hukumat rasmiylari Rossiya Ukrainaga bostirib kirgani uchun xalqaro jazolarni yengib o‘tganining dalili sifatida rublni qayta tiklanganini ta’kidlamoqda. 

Biroq ular mamlakatning eksport raqobatbardoshligi va byudjet moliyasiga putur yetkazadigan avansdan borgan sari xavotirda.

Rossiya Markaziy bankining yumshatish choralari rublning o‘sish sur’atiga unchalik ta’sir ko‘rsatmadi. 

Bu dollar operatsiyalaridagi cheklovlar va mamlakat importining qulashi fonida dollarga talabning pastligi bilan bog‘liq.

Urush dastlab shov-shuvga sabab bo‘ldi va 10-mart kuni Rossiya valyuta kursi bir dollar uchun 121 rublgacha ko‘tarilib, rekord darajaga chiqdi. 

Ammo Moskva eksportchilarga majburiy valyuta sotuvini joriy qilgandan so‘ng va energiya mahsulotlarining ba’zi xaridorlarini rublda to‘lashni talab qilgandan keyin rubl yana o‘z holiga qayta boshladi va urushdan avvalgiga qaraganda ham qadrliroq bo‘lmoqda.

Bu mamlakatga valyuta inqirozidan qutulishga yordam bergan bo‘lsa-da, Rossiya Markaziy banki uchun tashvish tug‘dirdi. 

Rubl mahalliy valyutada eksport tushumlarini kamaytirdi va mamlakat tovarlarini xorijda qimmatlashtirdi. Bank bir qator yumshatish choralari bilan javob berdi.

Nima uchun rubl kursi mustahkamlandi?

Bunga bir nechta sabab bor.

Markaziy bankning kapital harakatini cheklashi. 30-sentabrgacha rossiyalik jismoniy shaxslar va do‘stona mamlakatlardan kelgan norezidentlar chet elga oyiga 50 ming dollargacha pul o‘tkazishlari mumkin. 

Rossiyada ishlamaydigan sanksiyalarni qo‘llab-quvvatlovchi mamlakatlarning jismoniy va yuridik shaxslariga hali ham chet elda pul olib chiqishga ruxsat berilmagan.

Importning keskin pasayishi. Rossiya Federal bojxona xizmati mart-aprel oylari uchun eksport statistik ma’lumotlarini e’lon qilmadi. 

Biroq The Economist jurnali Rossiyaning mamlakatga importining 60 foizini va eksportining 40 foizdan ortig‘ini tashkil etuvchi Rossiyaning sakkizta asosiy hamkori haqidagi ma’lumotlarni tahlil qildi. 

Jurnal ma’lumotlariga ko‘ra, pul ko‘rinishida import 44 foizga qisqargan, eksport esa 8 foizga oshgan.

Rossiya gaziga rublda to‘lov. 19-may kuni Rossiyada bosh vazir o‘rinbosari Aleksandr Novak “Gazprom”ning 54 mijozining yarmi rubl hisobini ochganini, ba’zilari esa hatto to‘laganini aytdi.

Soliq muddati. Endi eksportchilar soliq to‘lashlari kerak — ular rublda to‘lash uchun o‘z valyutalarini sotishadi, deya tushuntiradi BCS World of Investments fond bozori bo‘yicha eksperti Dmitriy Babin. 

Urush boshlanganidan buyon import keskin pasayib ketgani sababli, bu valyutaga xaridorlar yetarli emas. Shuning uchun valyuta kursi tushadi.

Markaziy bank valyuta tushumining atigi 50 foizini sotishga ruxsat berganiga qaramay, eksportchilar daromadlarni katta hajmda sotishda davom etadi, chunki ular banklarda dollar va yevro saqlashdan qo‘rqishadi. Bunga esa sanksiyalar sabab bo‘lmoqda.

O‘zbekiston Markaziy bankining 22-may uchun qiymatiga ko‘ra rubl 199,74 so‘mga baholanmoqda.