O‘zbekistonda shakar narxi qachon o‘z o‘rniga tushadi?

O‘zbekistonda oziq-ovqat mahsulotlari, jumladan, shakarning narxlari o‘sib bormoqda. Shu vaziyat yuzasidan “Darakchi” gazetasi surishtiruv o‘tkazdi.

Oxiri kim?

Shakarning narxi oshib borayotgan bir paytda, respublikadagi bozor yarmarkalarida u uchun uzun navbatlar ham paydo bo‘lmoqda. Bundan tashqari, sotib olinayotgan mahsulot hajmiga ham chegara qo‘yilgan — bir kishi uchun 5 kilogrammgacha shakar sotib olishga ruxsat bor.

Shuningdek, bozor yarmarkalarida tashkil etilgan shakar tarqatish rastalari 2-3 toifaga ajratilmoqda, ya’ni homilador, yosh bolali, pensioner va nogironligi bor shaxslar uchun alohida rastalar tashkil etilgan.

Nega aholi shakarni faqat yarmarkalardan sotib olmoqda?

Surishtiruv natijalariga ko‘ra, 11-iyunda Mirobod bozori, Chorsu bozori, Aviasozlar bozori atrofidagi 4-5 do‘konning birortasida shakar topilmagan. Do‘kon sotuvchilari esa shakar faqatgina arzonlashtirilgan yarmarkalarga berilayotganini bildirgan.

O‘tkazilgan so‘rovnomalarda esa viloyatlarning ayrim hududlarida arzonlashtirilgan yarmarkalar mavjud emasligi hamda shakar belgilangan narxdan ancha qimmatga sotilayotgani anglashildi.

Ma’lumotlarga qaraganda, hatto ba’zi hududlarda qimmat narxda bo‘lsa ham, mahsulotni sotib olishning imkoni mavjud emas.

Haqiqatan, bugungi kunda shakar mahsulotiga bo‘lgan talab kuchayib, har xil ajiotaj holatlar kelib chiqyapti. Hozirgi paytda kuniga 2 ming tonna shakar birja savdolariga qo‘yilmoqda. Birjaga 8 ming 900 so‘mdan chiqarilgan bo‘lsa, narxlar 13 ming so‘mgacha ko‘tarilgan, — deydi Monopoliyaga qarshi kurashish qo‘mitasi boshqarma boshlig‘i Ulug‘bek Davlatov.

Mamlakatda shakar ishlab chiqaruvchi ikkita zavod mavjud bo‘lib, ular monopolist korxonalar reyestriga kiritilgan. Ular belgilaydigan narxlar qo‘mita tomonidan nazorat qilib boriladi. Boshlang‘ich narxlar va unga ta’sir etuvchi omillar ham doimiy ravishda o‘rganiladi.

Bugungi kunda jahonda bo‘layotgan geosiyosiy vaziyat sabab logistika xizmati narxlari keskin oshib ketdi. O‘zbekistonga shakar xomashyosi Braziliyadan olib kelinadi.

Ulug‘bek Davlatovga ko‘ra, kema va temiryo‘l xizmatlari, boshqa davlatlardagi xarajatlar keskin ko‘tarilishi natijasida bizda shakar narxlari 8-10 foizga yuqoriladi. Yil boshida u birjaga 8 ming 200 so‘mdan qo‘yilgan bo‘lsa, hozirda 8 ming 900 so‘mdan chiqarilyapti.

Hozir mavsumiy tebranish davri, ya’ni yoz paytida shakarga nisbatan talab keskin oshadi. Shu bois birja savdolarida ham narxlar ko‘tarilib ketyapti. Narxlarni ushlab turish va barqarorlashtirish maqsadida birjadagi bir savdo sessiyalariga qo‘yiladigan maksimal me’yor ham belgilab berilgan, — deydi u shakar ajiotajiga qarshi aniq yechimlar haqida.

Narxlar qachon o‘z o‘rniga tushadi?

Bundan tashqari, iste’molchilarga ko‘proq shakar yetkazib berish maqsadida boshqa tadbirkorlik subyektlari, ya’ni yaxna ichimlik ishlab chiqaruvchi tashkilotlarga imtiyozlar berish bo‘yicha takliflar ishlab chiqilgan.

Aniqrog‘i, bu kabi korxonalarda ham yoz mavsumida shakarga talab kuchayadi, ishlab chiqarish hajmi ko‘payadi. Ular ham shakarni birja orqali xarid qilgani tufayli narxlar oshib ketmoqda. Shu talabni qisqartirish maqsadida hukumatga taklif kiritilgan.

Taklifda yaxna ichimliklar ishlab chiqaruvchi korxonalar ehtiyoji uchun shakar import qilishda belgilangan bojxona to‘lovlariga imtiyozlar berish masalasini ko‘rib chiqish qayd etilgan.

Agar bu ma’qullansa, aholining shakarga bo‘lgan ehtiyoji ko‘proq qoplanadi va narxlar barqarorlashadi. Shuningdek, hozirgi paytda shakar narxlarini sun’iy oshirish holatlari ham kuzatilmoqda. Bu bo‘yicha Bosh prokuratura huzuridagi departament bilan hamkorlikda chora-tadbirlar o‘tkazilyapti.

Avvalroq O‘zbekiston birja savdolarida shakar narxi pasaygani haqida xabar berilgandi.