1938-yilning 4-oktabri — nafaqat o‘zbek adabiyoti yo madaniyati, balki butun O‘zbekiston tarixidagi eng mash’um sanalardan biri. Shu kuni Toshkentda millat daholari — Abdurauf Fitrat, Abdulla Qodiriy va Abdulhamid Cho‘lpon otib tashlangan edi. “Daryo” ushbu uch ulug‘ mutafakkir xotirasiga hurmat ramzi sifatida ularning yillar o‘tsa-da o‘z ahamiyatini yo‘qotmagan jurnalistik materiallarini butun oktabr oyi davomida har kuni qayta e’lon qilib boradi.
Illyustratsiya: “Daryo” / Dilzoda Hamidjonova
Yashasun ko‘nchilar tashkiloti
Mehnatkashlar tashkilotsiz yashay olmaydirlar. Bu mantiqiy bir so‘z. Butun o‘lkamizda biror mahkam tashkilotlik kasaba uyushmasi yo‘q. Magar bor bo‘lsa-da, u ham yakka va yagona Toshkanddagi ko‘nchilar tashkilotidir.
Bu tashkilot bizning “milliy an’ana”larimizni oqizmay-tomizmay saqlab kelishi barobarida, uni keng suratda tarqatish uchun ham juda yaxshi tashabbus ko‘rsatmakdadir. Tangri ko‘nchilar tashabbusini samarasiz qoldirmasun!..
Bu yil dalalarni kim obod qildi? Bazmlar taraq, nog‘ora, chirmanda qars-vadavang, bachcha va bachchabozlik namuna bo‘larliq darajada el qoshida manzur etildi. Ko‘nchilar jumhuriyati bo‘lg‘an Ko‘kcha dahasining Musso‘linisi1, Gardingi2, Puanqarasi3 bor. Eski shahar militsa idoralarining ko‘nchilar harakatiga irod yetkizishga4 hech bir haqi yo‘q. Payshanba kechalari qiyquruqdan qo‘shni jumhuriyat xalqi mijja qoqa olmaydir.
— Ha, nima g‘alva?
— Qizil tirnoqlar tashkiloti o‘zining qanday mahkam tashkil topqanini ko‘rsatmakdadir.
— Aniqmi?
— Aniq!
— Bo‘lmasa millat yashaydi, desang-chi.
Namoyish… payshanba kuni Yangi shahar ko‘chalaridan arava-arava qizil tirnoqlar tashkiloti nog‘ora, chirmanda chalib, bachcha o‘ynatib ko‘cha aylanurlar.
— Ha, nima gap?
— Qizil tirnoqlarning aysh-ishratini yovrupoliq burodarlar ham ko‘rsun emish…
Yoshlar, komsomollar deb qo‘ya qolay, bir kun Qo‘ylo‘qskiy ko‘chadan namoyish qilib o‘tub ketayotqan qizil tirnoq jamoatiga: “Bu ishingiz chetlar qoshida kulgi-ku”, degan ekan, o‘shal on haligi komsomollardan biravi onasini uchqo‘rg‘ondan ko‘rgan.
Afsus, yoz o‘tib, nog‘ora, chirmanda bilan bo‘ladurg‘an bazmning vaqti ketib boradir. Endi tor mehmonxonalarda dutor, tanbur bilan bazm qilish qanday ko‘ngilsiz…
Nima chora, juvong‘a5 kokil solinib qo‘yulg‘andan keyin tor uyda ham keng fe‘l boshlanib keta beradir. Shuning uchun “Ko‘nchilar tashkiloti yashasun!” deymiz.
Abdulla Qodiriy, “Mushtum” jurnali , 1923-yil 12-son
Izohlar
1 Mussolini Benito — (1883–1945) italyan fashistik partiyasining va fashistik hukumatining rahbari (1922-1943).
2 Garding — Harding Uorren (1865–1923) davlat arbobi, 1921–1923-yillari AQSh prezidenti.
3 Puanqara — Puankare Raymon (1864–1934) fransuz siyosiy arbobi, 1913–1920-yillarda Fransiya prezidenti, 1922–1924-yillarda bosh ministr va tashqi ishlar ministiri, 1928-yilgacha moliya ministri. Sovetlarga qarshi hujumning tashkilotchilaridan biri. Genuya konferensiyasiga borgan Fransiya vakillarining rahbari.
4 Irod yetkazish — qarshilik qilish.
5 Juvon — yosh yigit.
