Birlashgan Arab Amirliklarida ob-havoga ta’sir ko‘rsatishning o‘ziga xos usuli tajribadan o‘tkazilmoqda. Britaniyalik tadqiqotchilar guruhi bortiga ionlashtiruvchi moslamalar o‘rnatilgan maxsus dronlarni havoga uchiradi. Kam quvvatli elektr zaryadlari suv bug‘idan katta tomchilar paydo bo‘lishiga olib kelishi kerak, deb yozmoqda Tengrinews.
Foto: UAE National Center of Meteorology
BAAda yillik yog‘ingarchilik me’yori 100 millimetrni tashkil etadi. Bu miqdordagi yerga tushayotgan atmosfera namligi mahalliy qishloq xo‘jaligining faoliyati uchun juda kam hisoblanadi. Toza suv ta’minoti ham cheksiz emas. Odamlar suv ichishi, o‘simliklar va ekilgan daraxtlar sug‘orilishi kerak. Shuning uchun, BAA hukumati mavjud barcha vositalar yordamida hayot uchun zarur bo‘lgan namlikni olish maqsadida turli xil choralarni ko‘rmoqda.
Suvni tuzsizlantirishga qaratilgan infratuzilmani rivojlantirish bilan bir qatorda, ob-havoni boshqarish bo‘yicha loyihalarga muhim investitsiyalar kiritilmoqda. Bulutlarga quruq muz (qattiq karbonat angidrid) va kumush yodid joylashtirish kabi an’anaviy uslublar yog‘ingarchilik miqdorini 30 foizga ko‘paytirishga imkon beradi. Bu ko‘p va har yili ixtisoslashgan samolyotlarning parvozi soni ham ortib bormoqda, lekin baribir yetarlicha emas. Shuningdek, mazkur kimyoviy moddalardan foydalanishning boy tarixiga qaramay, ularni sepishning nojo‘ya ta’siri haligacha to‘liq o‘rganilmadi.
Shuning uchun 2017-yilda BAA hukumati yomg‘ir miqdorini ko‘paytirish uchun to‘qqizta istiqbolli loyihaga 15 million dollar ajratdi. Ulardan biri Reding universiteti (University of Reading) olimlari tomonidan amalga oshirilmoqda. Britaniyalik mutaxassislar tomonidan taklif etilayotgan texnologiya atmosferadagi suv bug‘ining ionlanishini nazarda tutadi. Kam quvvatli elektr zaryadlari ta’siri ostida suv molekulalari tomchilarga birlashishi va yomg‘ir bo‘lib yog‘ishi kerak.
Arab News nashrining xabar berishicha, yaqin kunlarda texnologiya Dubayda sinovdan o‘tkaziladi. Olimlarning ta’kidlashicha, modellashtirishning yaxshi natijalar berishi mumkinligiga qaramay, tajribaning muvaffaqiyati aniq emas. Lekin dronlar samaradorligi sezilarli bo‘lsa, 1,4 million dollarlik uncha ko‘p bo‘lmagan investitsiyalar tez muddatda kiritiladi. Maxsus samolyotlarning bir martalik parvozi bir necha ming dollarga tushadi, dronning uchuvchisiz parvoz vaqti esa sezilarli darajada arzon bo‘ladi. Bundan tashqari, jarayon kimyoviy moddalar va yoqilg‘i kabi hech qanday materiallar sarfini talab qilmaydi, kerak bo‘ladigani faqat elektr energiyasi.
Ob-havoni boshqarish uchun elektr energiyasidan foydalanish g‘oyasi dunyoning turli nuqtalarida o‘nlab yillar davomida ishlanib kelmoqda. Yer ustiga joylashtiriladigan ionlashtiruvchi qurilmalar yordamida sun’iy yomg‘ir yog‘dirish bo‘yicha to‘liq muvaffaqiyatli tajribalar 2008-yilda Xitoyda o‘tkazilgan. Ularning ishlash mexanizmi va takomillashtirish usullari 2020-yilning yozida MDPI onlayn jurnalida chop etilgan ilmiy maqolada tavsiflangan. 2014-yilda ClimateViewer News saytining yozishicha, BAAda tuproqni ionlashtiruvchi bir nechta konstruksiyalar tajribadan o‘tkazildi.
BAAning yomg‘irni kuchaytirish bo‘yicha tadqiqot dasturi (UAEREP — The UAE Research Program for Rain Enhancement Science) 2015-yilda boshlangan. Uning asosi sun’iy yomg‘ir bo‘yicha AQSh Atmosferani tadqiq qilish milliy markazi (NCAR), Vitvatersrand universiteti (Witwatersrand University, BAA) va NASA qatnashgan muvaffaqiyatli milliy loyihalar bo‘ldi. Birinchi bosqichda UAEREP besh nafar ishtirokchiga mukofot sifatida 5 million dollarlik grant taklif qildi. Reding universiteti tadqiqotchilarining yuqoridagi loyiha dasturi ikkinchi siklning bir qismi edi. 2018-yilda yo‘lga qo‘yilgan uchinchi sikli ham bitta sovrin taklif qildi va bunda boshqalar qatori rossiyalik mutaxassislar ham ishtirok etmoqda.
Avvalroq Qozog‘iston tibbiyot olimlari odatda qon ketishni to‘xtatishda foydalaniladigan “aminokaproik kislota” preparati inson tanasini nurlanishdan samarali himoya qilishga qodir ekanini aniqlagani haqida xabar berildi. “Yevraziya” (Rossiyaning “Birinchi kanal”i filiali) sujetida ushbu kashfiyot shov-shuvli deb ataldi.
Shuningdek, Rossiyaning bortida 38 ta kosmik qurilma bo‘lgan “Soyuz-2.1a” raketasi Boyqo‘ng‘ir kosmodromidan muvaffaqiyatli uchirildi.
