Koronavirus pandemiyasi fonida 2020-yilda dunyo bo‘ylab global erkinlik darajasi pasaydi. Hozirda dunyo aholisining 20 foizidan kamrog‘i “erkin” mamlakatlarda, 38 foizi “erkin bo‘lmagan” davlatlarda yashaydi. Freedom House tashkilotining hisobot ma’lumotlari shundan dalolat beradi, deb yozmoqda “Korrespondent.net”.
Foto: EPA
Hisobotga ko‘ra, so‘nggi 15 yil ichida dunyoda global erkinlik darajasi pasaymoqda. COVID-19 pandemiyasi esa demokratiyaning pasayishini kuchaytirdi. Hozirda 54 ta mamlakat “erkin emas”, bu dunyo aholisining 38 foiziga to‘g‘ri keladi, shuningdek, mazkur ko‘rsatkich global erkinlik pasayishni boshlagan 2006-yildan beri kuzatilgan eng yuqori ko‘rsatkichdir.
Ta’kidlanishicha, dunyodagi antidemokratik rahbarlar siyosiy muxolifatni zaiflashtirish va hokimiyatni mustahkamlashda pandemiyadan niqob sifatida foydalangan. Pandemiya bilan bog‘liq masalalarda hukumat harakatlariga e’tiroz bildirganlarning aksariyati tazyiq yoki jinoiy ta’qibga uchragan.
Ta’kidlanishicha, ayrim hollarda karantin haddan ortish va shafqatsizlikni yetaklab kelgan. Hozirda dunyo aholisining 20 foizdan kamrog‘i “erkin” mamlakatlarda yashaydi. Shunday qilib, hisobotda tahlil qilingan 195 ta mustaqil mamlakatdan 73 tasida erkinlik darajasining pasayishi va atigi 28 tasida uning yaxshilanishi kuzatildi, bu esa 15 yillik davrda ilk marotaba eng katta tafovutni yuzaga keltirdi.
Xabarga ko‘ra, Ukrainada ham erkinlik darajasi pasaygan. Prezident Vladimir Zelenskiyning islohot kampaniyasi pandemiya va siyosiy korrupsiya sharoitida to‘xtab qoldi, natijada konstitutsiyaviy inqiroz yuzaga keldi. Xususan, hisobotda Konstitutsiyaviy sud rahbari Aleksandr Tupitskiyning ismi tilga olingan.
Ayni paytda vaqtincha Kiyev nazorati ostida bo‘lgan hududlar — Qrim va Donbassda siyosiy huquqlar va fuqarolar erkinligi pasayishda davom etmoqda.
Avvalroq olimlar koronavirus pandemiyasi tufayli 81 ta davlatda 20,5 million yildan ortiq umr bevaqt tugaganini ma’lum qilgan edi. Umrning bevaqt tugashi — bu odamning vafot etgan paytidagi yoshi va mamlakatda taxmin qilingan umr ko‘rish davomiyligi o‘rtasidagi farqqa nisbatan olinadi. Erkaklarda ayollarga qaraganda yo‘qotilgan umr yillari 44 foizga yuqoriroq.
Shuningdek, pandemiya oqibatida dunyo bo‘ylab 250 million kishi ishsiz qolgan. Mazkur ko‘rsatkich 2008—2009-yillardagi moliyaviy inqirozga qaraganda to‘rt baravar ko‘p.
