Superog‘ir vazn toifasidagi bokschilarning aksariyati bahaybat sportchilar hisoblanadi. Ushbu toifada bo‘yi ikki metrli aka-uka Klichkolar hukmronligidan so‘ng ularning o‘rnini Deontey Uaylder, Tayson Fyuri va Entoni Joshua egalladi. Biroq bu yigitlarning barchasi boks tarixidagi eng baland bo‘yli (242 santimetr) sportchi — Gogya Mitu (ma’lumot uchun, rossiyalik sobiq bokschi Nikolay Valuyevning bo‘yi 213 santimetr edi) bilan taqqoslansa, yosh boladay tuyuladi. Quyida aynan Gogyaning bolaligi, professional faoliyati va sirli o‘limi haqida hikoya qilinadi.
Foto: “Chempionat”
Bolalik va yoshlik davrlari
Gogya Mitu (asl ismi Dumitru Stefanesku) turli manbalarga ko‘ra, Krayovadan (Ruminiya) 60 kilometr uzoqlikda joylashgan Marshani shahrida 1909, 1912 yoki 1914-yilda tug‘ilgan. U oilada 11 farzandning eng kattasi edi. Bog‘cha yoshida bolaning bo‘yi 180 santimetrga yetgandi, ko‘plab shifokor va olimlarning e’tiborini jalb qilgan patologiya Mituning aqliy qobiliyatlariga aslo ta’sir o‘tkazmagandi. Misol uchun, boshlang‘ich maktabga bora olmagan bo‘lsa-da, u mustaqil ravishda o‘qishni o‘rganar va har doim rivojlanishga intilardi.
Jismoniy imkoniyatlarini hisobga olgan holda, Mituda gigantizmi orqali iloji boricha ko‘proq pul ishlab olishni niyat qilgan ishbilarmonlar changaliga tushmaslik imkoniyati oz edi. 17 yoshga to‘lganida “ruminiyalik Goliaf” laqabli ulkan yigitning shuhrati butun qit’a bo‘ylab tarqaladi, natijada u Praga sirkidan taklif oladi.
Ko‘p o‘tmay, Mitu mashhur “Globus” sirkida chiqishlar qila boshlaydi va muxlislarga uning chiqishlari manzur bo‘ladi. Uzoq muddatga sirk artisti bo‘lish Mitu uchun kafolatlangandi. Ammo tez orada uning hayotida boks paydo bo‘ladi.
Professional faoliyat
1934-yili Mitu chiqishlarining birida uni italiyalik sobiq bokschi Umberto Lanchia payqab qoladi. Lanchia Mituga sport bilan shug‘ullanishni va karyera qurishda yordam berishni taklif qiladi. Lanchia uning jismoniy imkoniyatlaridan hayratda edi, boisi o‘sha paytda uning bo‘yi allaqachon 242 santimetrga yetib bo‘lgandi (biroq uning bo‘yi borasida boshqa versiyalar ham mavjud – 224 sm, 236 sm, 248 sm va 250 sm). Lanchianing takliflari Mituni qiziqtirib qo‘yadi va u sirkdagi yuqori maoshli ishdan voz kechadi.
Lanchia uni Parijdagi eng yaxshi boks maktablaridan biriga yuboradi va bir nechta mashg‘ulotlardan so‘ng Gogya Mitu professional ringda o‘z omadini sinab ko‘radi.
Mitu va uning muvaffaqiyatlari to‘g‘risidagi ma’lumotlar bir-biridan farq qiladi. Ba’zi manbalarda uning uchta bahsda muddatdan oldin g‘alaba qozongani aytilsa, boshqasida ikkita g‘alaba va bitta durang qayd etilgan. Yana bir manbada esa ruminiyalik bokschining ikki yil ichida to‘qqizta g‘alabani qo‘lga kiritgani ta’kidlangan. Nima bo‘lganda ham, yangi kashf etilgan bokschining karyerasi tez sur’atlar bilan rivojlanadi. Hatto u haqida Amerika matbuotida ham yozishadi, okean ortidagi muxlislar esa uning janglarini o‘z ko‘zlari bilan ko‘rishni xohlaydi. Ammo afsuski, o‘sha paytdagi sirli hodisalar bunga yo‘l qo‘ymadi.
Foto: “Chempionat”
Sirli o‘lim
Mitu 1936-yilda vafot etadi. O‘limga rasmiy sabab deb sil kasalligi deb ko‘rsatiladi. Aslida nima bo‘lgani haqida turli chalkashliklar mavjud. Ba’zi manbalarga ko‘ra, Mitu poyezdda Istanbuldan Buxarestga ketayotgan vaqtida kasal bo‘lib qolgan. Boshqasida esa poyezd Parijdan harakatlangan deyiladi. Temiryo‘l versiyasida aytilishicha, Gogya vagon oynasini ochib, yelvizakda shamollab qoladi. Ruminiya poytaxtiga kelgach, u kasalxonaga yotqiziladi. Bir necha kundan keyin esa uning sil kasalligidan vafot etgani ma’lum bo‘ladi.
Ammo shifokorlarning bunday xulosasi bokschining katta oilasini qoniqtirmaydi. Birinchi ziddiyat shundaki, ular shifoxonaga kelishganida Mituning jasadini yerto‘lada ko‘rishgan, u yana 20 yil davomida saqlashga mo‘ljallanib, mumiyolangandi.
Ikkinchi ziddiyat – Mituning kindik atrofida ignadan qolgan to‘rtta iz topiladi. Bu marhumning zaharlangan bo‘lishi mumkinligini bildirardi. Keyinchalik Gogyaning jiyani g‘ayrioddiy amakisi g‘araz niyatli kimsalar va mafiya vakillari tomonidan o‘ldirilganini da’vo qilgandi.
Bundan tashqari, Mituning oilasi unga umuman boks bilan shug‘ullanish mumkin bo‘lmaganini aytgandi. Boisi bolaligidayoq uning sog‘lig‘ida muammolar bo‘lgan. Qarindoshlarining so‘zlariga ko‘ra, shifokorlar yurak va o‘pkasi zaif bo‘lgan odamga jang qilish uchun ruxsat berishga haqlari yo‘q. Sport bilan shug‘ullanish gigantning o‘limini tezlashtirgan, xolos.
Ta’kidlash joizki, ushbu versiyalarning hech biri to‘liq o‘rganilmagan. Dastlab, Mitu ona shahri Marshaniga dafn etiladi, 1980-yilda uning suyak qoldiqlari Krayova universiteti anatomiya kafedrasi iltimosiga binoan, eksgumatsiya (murdani sud-meditsina ekspertizasi uchun go‘rdan olish) qilinadi. Shundan so‘ng u Buxarestga o‘tkaziladi va keyinchalik Krayovaga qaytariladi.
Hozirgi vaqtda Marshani ko‘chalarining biriga boks tarixidagi eng baland bo‘yli sportchi nomi berilgan.
Boshqa maqolalar:
Yanada ko‘proq futbol va sport yangiliklaridan boxabar bo‘lishni istasangiz, “Daryo”ning Telegram’dagi rasmiy sport kanali — @Daryo_Sport24’ga obuna bo‘ling!
