Haftalik dayjest: Xitoyni achchiqlantirgan Pompeo, virus yomonroqmi yoki YTH?

“Daryo” saytida o‘tgan haftaning eng muhim va muhokamali xabarlari sharhini boshlaymiz.

AQSh davlat kotibi Maykl Pompeo O‘zbekistonga keldi. U mintaqa bo‘ylab safari davomida Qozog‘istondan so‘ng mamlakatimizga tashrif buyurgan. AQSh davlat kotibining mintaqa aylanishini Markaziy Osiyodagi ustunkuchlar muvozanatini saqlashda jiddiy siyosiy voqea deb atash mumkin. Zotan bu darhol aks-sado berganini xabarimizning oxirida keltiramiz. Pompeo O‘zbekistonda prezident Shavkat Mirziyoyev, tashqi ishlar vaziri Abdulaziz Komilov, Toshkent shahar bosh imom-xatibi bilan uchrashdi, C5+1 shaklida mintaqa davlatlari vazirlari bilan uchrashuv o‘tkazildi. AQSh Afg‘oniston bilan munosabatlarni mustahkamlash uchun 1 million dollar ajratishi ma’lum qilindi. AQShning Markaziy Osiyo bo‘yicha strategiyasi oshkor qilindi.

Tabiiyki, Markaziy Osiyoga AQSh davlat kotibining tashrifi va iliq kutib olinishi Rossiya Federatsiyasi va Xitoy rahbariyatiga yoqdi, deb bo‘lmaydi. Pompeoning Qozog‘istonda etnik qozoq oilalari bilan uchrashuvi va O‘zbekistonda AQSh biznesi bilan ishlash yaxshi ekanini aytishi Toshkentdagi Xitoy elchisining achchig‘ini qo‘zg‘adi. Xitoy elchisi Pompeoning Yevrosiyo safarining asosiy mazmuni “ig‘vogarlik va tuhmat”dan iborat, deya ayblab chiqdi. O‘z navbatida, RF prezidentining matbuot kotibi Peskov Shavkat Mirziyoyevning Rossiyaga tashrifi bekor qilinganiga izoh berar ekan “5-fevral kuniga bunday tashrif rejalashtirilmagandi. Prezident tashrifi bo‘yicha hech qanday reja yo‘q edi, shu tufayli tashrif qoldirilgani to‘g‘risidagi gapga o‘rin yo‘q. Bu to‘g‘ri ma’lumot emas”, deb aytdi.

* * *

Va nihoyat, bu haftada Xitoydan o‘zbekistonliklar maxsus charter reyslarda qaytarildi. 2-fevral kuni 157 nafar o‘zbekistonlik talaba Xitoydan olib kelindi. O‘zbekistonliklarni evakuatsiya qilish bo‘yicha charter reys 4–5-fevral kunlari Uxandan bepul, Pekindan esa pulli amalga oshirildi. Pekindan qaytgan fuqarolarimizda kasallik aniqlanmadi. Xitoydan olib kelingan o‘zbekistonliklar Toshkent shahri va viloyatidagi maxsus jihozlangan kasalxonalarga joylashtirildi. Ularga oila a’zolari bilan uchrashish taqiqlanadi. 6-fevral kuni Xitoydan o‘zbekistonliklarni olib kelish yakunlandi.

Sog‘liqni saqlash vazirligi karantinga olingan vatandoshlar oila a’zolari bilan xabarlashuvi uchun muloqot markazi tashkil etdi. Unda bemalol videosuhbat qurish mumkin. Albatta, fuqarolar chet eldan qaytganida so‘ng mamlakat ichkarisida kasallik kirib kelishidan tahlika bo‘lishi mumkin. Sog‘liqni saqlash vazirligi O‘zbekistonda 8-fevral holatiga ko‘ra tojvirus kasalligi aniqlanmaganligini xabar qildi.

* * *

Xitoy virusi garchi O‘zbekiston aholisini yoppasiga qo‘rquvga solmayotgan bo‘lsa-da, dorixonalarda niqoblar taqchillashayotgani, markaziy hududlarda yashovchilar xavotirga tushgani va davlat choralar ko‘rayotgani bor gap. Biroq O‘zbekiston fuqarolari boshida shunday tahdid borki, uning natijasidagi o‘limlar har qanday virusnikidan oz emas. Bu avtohalokatlardir. Avtohalokatlar ko‘lamiga nazar tashlash kishini qo‘rquvga soladi. O‘tgan haftada yilning birinchi oyidagi YTHlar hisob-kitob qilindi. Natijalar o‘ta qo‘rqinchlidir. 2020-yilning birinchi yigirma kunida YTHlardan 60 kishi halok bo‘lgan bo‘lsa, 21–31-yanvar kunlaridagi avtohalokatlar 54 kishini hayotdan olib ketgan. Avtohalokatlar sodir bo‘lishi bo‘yicha Toshkent shahri va Toshkent viloyati yetakchidir.

* * *

Hokim deganda biz faoliyatining bir qirrasi paxta dalasiga tutashgan mansabdorni tushunamiz. Biroq tasavvurimizdagi bu stereotip yo‘qolishi mumkin. Chunki endi hokimlar paxta bilan shug‘ullanmasligi aytilmoqda. 2020-yildan O‘zbekistonda paxtaga davlat buyurtmasi bekor qilinadi. Bu haqda qishloq xo‘jaligi vaziri Jamshid Xo‘jayev “Islohotlarni qo‘llab-quvvatlashda munosib mehnat” nomi ostidagi davra suhbati chog‘ida ma’lum qildi.

24-yanvar kuni Prezidenti Shavkat Mirziyoyevning Oliy Majlisga murojaatnomasida O‘zbekistonda paxta va g‘alla uchun davlat buyurtmasini bekor qilish rejalashtirilayotgani haqida ma’lum qilgan edi.

* * *

Bu ham yoshlarimiz hayotiga katta ta’sir ko‘rsatuvchi yangilik. Qo‘shni davlatlardagi oliy ta’lim muassasalarida tahsil olayotgan O‘zbekiston Republikasi fuqarolaridan ularning o‘qishini ko‘chirish bo‘yicha arizalar qabul qilinadi, deb xabar bermoqda Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi. Endi qo‘shni davlatlardagi OTMlarda o‘qiyotgan vatandoshlarimiz O‘zbekistondagi “vuz”larga o‘qishini ko‘chirishi mumkin. Mamlakatda bitiruvchilar soni va OTMlar kvotasi orasidagi farq juda kattaligi sababli o‘zbekistonliklar qo‘shni davlatlarda oliy ta’lim olishni chora sifatida ko‘rishardi. O‘qishni ko‘chirishda fuqaroning doimiy yashash manzili, talaba o‘qiyotgan bakalavriat ta’lim yo‘nalishining o‘qishi ko‘chirilayotgan bakalavriat ta’lim yo‘nalishiga mosligi, O‘zbekiston Respublikasi oliy ta’lim muassasalarining mavjud imkoniyatlari kabi mezonlar e’tiborga olinadi.

* * *

Har yili Alisher Navoiy tavalludi yaqinlashar ekan, tilga e’tibor, o‘zbek tilining mavqei borasida fikr va munozalarlar ko‘payib qoladi. Bu yili O‘zbekiston “Milliy tiklanish” partiyasi yetakchisi Alisher Qodirovning dolzarb fikri axborot nashrlarida aylana boshladi. Alisher Qodirov davlat idoralaridagi mavjud vaziyatni qo‘shni Qozog‘iston Respublikasi bilan taqqoslar ekan, davlat tilini bilmagan odam ishga kirolmasligini, O‘zbekistonda esa davlat xizmatida o‘zbek tili ko‘p hollarda ishlatilmayotganini ta’kidladi.

U, shuningdek, qo‘shimcha qildi: “Davlat  tiliga bo‘lgan hurmat boshqa tillarga nisbatan behurmatlik emas, buni siyosiylashtirmaslik kerak”. Qodirov “Davlat tili to‘g‘risida”gi qonunning 20-moddasida ko‘rsatilgan holatlarga amal qilmaslik bo‘yicha jazo chorasi belgilanmaganini ham aytdi. Ushbu moddada “Lavhalar, e’lonlar, narxnomalar va boshqa ko‘rgazmali hamda og‘zaki axborot matnlari davlat tilida rasmiylashtiriladi va e’lon qilinadi hamda boshqa tillarda tarjimasi berilishi mumkin” deyiladi.

* * *

9-fevral g‘azal mulkining sultoni, turkiy til nufuzini mustahkamlashda beqiyos xizmat qilgan buyuk mutafakkir bobomiz Alisher Navoiyning tavallud kunidir.

AQSh elchisi Deniyel Rozenblyum  Alisher Navoiy tavallud kuni munosabati bilan o‘zbekistonliklarni o‘zbek tilida Navoiy misralari bilan qutladi:

Olam ahli bilingizkim, ish emas dushmanlig‘,

Yor o‘lung bir-biringizgakim, erur yorlig‘ ish.

“Daryo” yangiliklarini kuzatib boring. O‘zbekiston va dunyo xabarlaridan eng birinchi xabardor bo‘ling.