• Profilga Kirish
  • 1744009905_435.svg 1744009905_642.svg

  • So‘nggi yangiliklar
  • Asosiy yangiliklar
  • Eng ko‘p o‘qilgan
  • Kolumnistlar
Ўзбекча
Русский
English
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • So‘nggi yangiliklar
  • Asosiy yangiliklar
  • Eng ko‘p o‘qilgan
  • Kolumnistlar
    • USD12676.11
    • RUB161.56
    • EUR14975.56
    • Google play
    • App Store
    • Telegram
    • Toshkentda
      +26°C
      • Andijon
      • Qarshi
      • Buxoro
      • Samarqand
      • Farg‘ona
      • Sirdaryo
      • Jizzax
      • Termiz
      • Namangan
      • Toshkent
      • Navoiy
      • Toshkent vil
      • Nukus
      • Urganch
    • Daryo
      • Internet-nashr
      • Tahririyat haqida
      • Aloqa ma'lumotlari
      • Foydalanish shartlari
      • Maxfiylik siyosati
      • Yangiliklar arxivi
    • Reklama
    • Ijtimoiy tarmoqlar
      • Instagram | Rasmiy
      • Instagram | Lifestyle
      • Instagram | Sport
      • Facebook | Rasmiy
      • OK | Rasmiy
      • YouTube | Daryo
      • YouTube | Daryo Rus tilida
      • YouTube | Daryo Global
    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte
    Daryo logo white
    • O‘zbekiston
      • Boshqalar
      • Navoiy
      • Toshkent viloyati
      • Sirdaryo
      • Jizzax
      • Qashqadaryo
      • Surxondaryo
      • Xorazm
      • Buxoro
      • Samarqand
      • Namangan
      • Farg‘ona
      • Andijon
      • Qoraqalpog‘iston
      • Toshkent sh.
      • Mehridaryo
      • Ob-havo
    • Markaziy Osiyo
      • O‘zbekiston (Mahalliy)
      • Afg'oniston
      • Qirg‘iziston
      • Qozog‘iston
      • Turkmaniston
      • Tojikiston
    • Dunyo
    • Pul
      • Biznes
      • Iqtisodiyot
      • Moliya
      • Kripto
    • Madaniyat
      • Kino
      • Kitob
      • Musiqa
      • Shou-biznes
    • Layfstayl
      • Ayollar sahifasi
        • Farzand
        • Go‘zallik
        • Karyera
        • Maslahatlar
        • Moda
        • Retseptlar
      • Texnologiyalar
        • Arxitektura
        • Gadjetlar
        • Ilm-fan
        • Koinot
        • Media
      • Avto
      • Qo‘ziqorin
      • Sayohat
      • Salomatlik
      • Ta’lim
        • Abituriyent
        • Ingliz tilini o’rganamiz
    • Sport
      • Futbol
      • UFC
      • Boks
    infinix
    Daryo.uz - Login
    Daryo.uz Daryo.uz
    Daryo.uz - Login
    Ilm-fan

    Bir guruh kimyogarlar mukofotlandi. Bu yil "Nobel" kimlarga nasib etdi?

    Bugun, Nobel haftaligining uchinchi kunida, Shvetsiya Qirollik Fanlar Akademiyasi kimyo yo‘nalishi bo‘yicha joriy yilgi Nobel mukofoti sohiblarini e’lon qildi. Qirollik Fanlar Akademiyasi bosh kotibi Goran Xanson boshchiligida tashkil qilingan matbuot anjumanida “Litiy-ion batareykalarini ixtiro qilgani uchun” ta’rifi bilan AQShlik kimyogarlar Jon Gudenou hamda Stenli Uittingem bilan birgalikda yaponiyalik Akira Yoshinolarga bu yil kimyo bo‘yicha Nobel topshirilishi ma’lum qilindi.

    Foto: Nobel qo‘mitasi

    Foto: Nobel qo‘mitasi

    Litiy-ion batareykalari butun dunyo bo‘yicha portativ elektronika qurilmalarining energiya ta’minoti uchun qo‘llaniladi. Bunday qurilmalarga, masalan, qo‘l telefonlari, noutbuklar va boshqa minglab uskunalar kiradi. Shuningdek, bunday batareykalarning kelgusi istiqbolli qo‘llanish sohasi elektromobillar bo‘lib, hozirning o‘zida litiy-ion batareya asosida harakatlanuvchi elektromobillarning masofa radiusini bir necha marta kattalashtirishga erishildi. Qolaversa, ular yangilanuvchi energiya manbalari – Quyosh energiyasi va shamol energiyasidan foydalanishda eng muhim vositalardan biri sanaladi, chunki, bunday energiya manbalari orqali hosil qilingan energiyani iste’molchiga uzatishdan avval qayerdadir saqlash va qayta ishlash kerak. Bu borada hozirgi kunda litiy-ion batareykalar benazir yordamchidir.

    Litiy-ion batareyalariga 1970-yillardagi neft inqirozi paytida ehtiyoj tug‘ilgan va bunday batareykalarning ilk namunalari o‘shanda paydo bo‘lgan. O‘sha paytlarda, bugungi laureat Stenli Uittingem qazilma boyliklarni sarflamasdan ham energiya ishlab chiqarishi mumkin bo‘lgan kimyoviy elektr toki manbalari ustida ilmiy izlanish boshlagan. O‘ta o‘tkazgichlarni tadqiq qilish asnosida Uittingem energiya sig‘imi juda katta bo‘lgan materialga duch keladi va u orqali litiyli batareyka ixtiro qilish borasida innovatsion yechimlarni ishlab chiqadi. Bu material titan disulfidi bo‘lib, molekulyar miqyosda litiy ionlari orqali kimyoviy tok manbasi bo‘lib xizmat qiladi.

    Batareykaning anodi qisman metall litiydan tayyorlangan bo‘lib, u o‘zidan elektronlarni ajratib chiqarish borasida kuchli xossalarga ega. Bu orqali ikki voltdan sal ko‘proq kuchlanishga ega tok ishlab chiqara oladigan batareyka namunasi yasalgan. Biroq Uittingem yasagan batareykada litiy metall holida bo‘lgani uchun uning reaktivligi natijasidan portlash xatari kuchli bo‘lgan va xavfsizlik nuqtayi nazaridan biroz noqulayliklarga sabab bo‘lgan.

    Jon Gudenou esa bu muammoni hal qilish uchun metallning sulfidini emas, balki oksidini qo‘llash zarurligi g‘oyasini o‘rtaga tashlagan. Sistematik ravishda olib borilgan izlanishlar ortidan 1980-yilda u kobalt metallining oksidi bilan litiy ionlarining ta’sirlashuvi natijasida ham portlash xatari yo‘q bo‘lgan va ham elektr potensiali yuqoriroq bo‘lgan batareyka ixtiro qilindi. O‘sha batareyka 4 volt atrofidagi kuchlanish bilan tok chiqara olgan. Bu quvvati yanada kuchliroq bo‘lgan batareykalarni ishlab chiqish yo‘lida muhim ilg‘or qadam bo‘lib xizmat qildi.

    Gudenou ixtiro qilgan kobaltli katod asosida 1985-yilda Yaponiyalik olim Akira Yoshino ilk barqaror litiy-ion batareykasini tayyorladi va ushbu batareykani yalpi ishlab chiqarilishini yo‘lga qo‘ydi. Shuningdek, uning batareykani yanada takomillashtirish yo‘lidagi muhim innovatsion yechim anoddagi reaktiv litiy o‘rniga umuman xavfsiz bo‘lgan neft koksidan foydalanishning sinab ko‘rilganligi bo‘lgan. Ushbu material hatto kobalt oksididan ham yaxshiroq samara bilan litiy ionlari bilan ta’sirlashib, nisbatan barqaror kuchlanishga ega tok bera oladi.

    Mazkur uch olimning ilmiy izlanishlari natijasida biz, bugungi portativ elektronika uskunalarining ajralmas va chambarchas qismi – litiy-ion batareykalarining mukammal namunalariga ega bo‘ldik. Ularning xizmatlari o‘laroq, insoniyat qo‘lida bugun yengil, chidamli hamda ko‘p marta ishlatsa bo‘ladigan xavfsiz, ixcham tok manbalari mavjud.

    Litiy-ion batareykalari ilk bor 1991-yilda sotuvda paydo bo‘lgan. O‘shandan buyon portativ va mobil qurilmalar taraqqiyotida inqilob yasagan eng muhim elementlardan biri aynan ushbu batareykalardir desak, hech ham mubolag‘a bo‘lmaydi. Hozirgi simsiz aloqa va kommunikatsiyalar davriga ham aynan litiy-ion batareykalari asos solgan. Kimyoviy elektr tokiga asoslangan va qazilma yoqilg‘ini istisno qiluvchi ushbu muhim ixtiro, shubhasiz, zamonaviy elektronika asrining muhim va ajralmas qismidir.

    09.10.2019, 16:34   Izoh (0)   35071
    Facebook Twitter LinkedIn Telegram Email

    Izoh (0)

    Kirish
    Javob qoldiring Bekor qilish

    ×Lightbox Image

    Daryo.uz | Sizning muammoingiz yechimi


    Fitch Kapitalbankning reytingini "Ijobiy" prognoz bilan tasdiqladi


    “Kia Go!”: Kia Sonet egalarining uchrashuvi – yil davomida birga


    Faqat tekshirilgan foydalanuvchilar: nima uchun to‘lov ilovalari  shaxsni tasdiqlashni so‘raydi


    Qashqadaryoning Chimyoni – Miraki haqida siz bilmagan faktlar


     Navoiy innovatsiyalar universiteti: zamonaviy bilim sari ishonchli qadam 


    Fitch Ratings “Biznesni rivojlantirish banki” ATB kredit reytingini oshirdi 


    “Kia Go!”: Kia Sonet egalarining uchrashuvi – yil davomida birga


    BI Group va Asakabank O‘zbekistonda tijorat ko‘chmas mulki uchun biznes ipotekasini ishga tushirdi


    “AloqaBank” yoshlar bilan ishlashga oid dasturlarni kengaytirmoqda


    Qayerga investitsiya kiritish mumkin? Qanday aktiv turlari mavjud? 


    Qashqadaryo va Buxoroda amalga oshirilgan quyosh energiyasi loyihalariga 1 yil to‘lishi munosabati bilan rasmiy tadbir bo‘lib o‘tdi


    Kapitalbank investitsiyalari – O‘zbekiston yoshlari kelajagiga sarmoya


    Yoz osmonning o‘zidayoq boshlanadi: Silk Avia Toshkentdan Issiqko‘lga kunlik aviaqatnovlarni yo‘lga qo‘ymoqda


    NRG Uzbekistan zamonaviy va keng majmua — Maftun Makon turar joy mavzesini qurish bo‘yicha ulkan loyihani amalga oshirmoqda


    Toshkentda Sting brendi homiyligida "Formula-1" filmining premyerasi bo‘lib o‘tdi

     

    Tavsiya etamiz

    NATO tarixi – dunyodagi eng qudratli harbiy tashkilotning obro‘si pasaymoqdami?

    26 iyun, 20:31
    Audio Icon

    Joy hammaga yetardi: Jeyms Kemeronga ko‘ra, “Titanik” yo‘lovchilarining omon qolish imkoniyati bo‘lgan

    25 iyun, 23:50

    “Trampning Titanigi to‘xtaydi” — Eron elchisi

    25 iyun, 13:39

    AQSHning Yaqin Sharqdagi harbiy bazalari soni nechta va qayerda joylashgan?

    24 iyun, 19:05
     
     
     

    So‘nggi yangiliklarga o‘tish

    O‘zbekistonda endi 7-9-sinf o‘quvchilari universitetda ham o‘qitiladi

    O‘zbekiston | 1 iyul, 23:15

    “Daryo” dayjesti: 1-iyulning eng muhim xabarlari

    O‘zbekiston | 1 iyul, 23:00

    Uorren Baffet 6 mlrd dollarlik Berkshire aksiyalarini xayriya qildi

    Dunyo | 1 iyul, 22:40

    Toshkent arxitektura-qurilish universitetida dual ta’lim joriy etiladi

    O‘zbekiston | 1 iyul, 22:25

    3 yil davomida uydan chiqmagan erkak axlat va chiqindilar uyumi orasidan topildi

    Dunyo | 1 iyul, 22:14

    “Kunning kamida 2-3 soatini salqin xonada o‘tkazing”. JSST anomal issiqda aholiga zarur bo‘lgan tavsiyalar berdi

    O‘zbekiston | 1 iyul, 21:55

    AQSH sog‘liqni saqlash vaziri amerikaliklarni dunyodagi eng kasal millat deb atadi

    Dunyo | 1 iyul, 21:45

    “Yoshlar Ittifoqi” qurib bitkazgan “Asr qurilishi” — BAM tarixi

    Dunyo | 1 iyul, 21:35

    WP: Mask raqobatchilarning maxfiy ma’lumotlariga kirish imkoniyatiga ega bo‘lgan

    Dunyo | 1 iyul, 21:25
    Daryo About Us

    “Daryo” internet-nashrining (O‘zbekiston matbuot va axborot agentligi (O‘zMAA, hozirgi O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Administratsiyasi huzuridagi Axborot va ommaviy kommunikatsiyalar agentligi) tomonidan 13.03.2015 yil sanasida 0944-sonli guvohnoma bilan ommaviy axborot vositasi sifatida ro‘yxatga olingan. Matnli materiallarni to‘liq ko‘chirish yoki qisman iqtibos keltirishga, shuningdek, fotografik, grafik, audio va/yoki videomateriallaridan foydalanishga “daryo.uz” saytiga giperhavola mavjud bo‘lgan va/yoki “Daryo” internet-nashrining muallifligini ko‘rsatuvchi yozuv ilova qilingan taqdirda yo‘l qo‘yiladi. Chop etiladigan ba’zi ma’lumotlar 18 yoshga to‘lmagan foydalanuvchilarga mo‘ljallanmagan bo‘lishi mumkin. Info@daryo.uz

    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte

    © «Simple Networking Solutions» MChJ, 2013–2025

    Yosh bo‘yicha cheklov

    Xato topdingizmi? Ctrl+Enter’ni bosing

    • Foydalanish shartlari
    • Maxfiylik siyosati
    • Reklama
    Nimani qidiramiz?

    Sign In or Register

    Xush kelibsiz!

    Tizimga kiring yoki Roʻyxatdan oʻting.

    Google

    yoki E-Pochta orqali

    Izoh qoldirishingiz, Foydalanish shartlari va Maxfiylik siyosati shartlarini qabul qilganingizni anglatadi

    Roʻyxatdan oʻting

    Roʻyxatdan oʻtganmisiz? Login.

    Google

    yoki E-Pochta orqali

    Sizga parol elektron pochta orqali yuboriladi.

    Izoh qoldirishingiz, Foydalanish shartlari va Maxfiylik siyosati shartlarini qabul qilganingizni anglatadi

    Matnda xato topdingizmi?

    ×

    Rahmat. Biz sizning xabaringizni oldik va xatoni imkon qadar tezroq tuzatamiz.