• Profilga Kirish
  • 1751972643_633.png 1751972643_245.png 1751959824_218.svg 1751959824_520.svg

  • So‘nggi yangiliklar
  • Asosiy yangiliklar
  • Eng ko‘p o‘qilgan
  • Kolumnistlar
Ўзбекча
Русский
English
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • So‘nggi yangiliklar
  • Asosiy yangiliklar
  • Eng ko‘p o‘qilgan
  • Kolumnistlar
    • USD12653.32
    • RUB161.89
    • EUR14822.1
    • Google play
    • App Store
    • Telegram
    • Toshkentda
      +25°C
      • Andijon
      • Qarshi
      • Buxoro
      • Samarqand
      • Farg‘ona
      • Sirdaryo
      • Jizzax
      • Termiz
      • Namangan
      • Toshkent
      • Navoiy
      • Toshkent vil
      • Nukus
      • Urganch
    • Daryo
      • Internet-nashr
      • Tahririyat haqida
      • Aloqa ma'lumotlari
      • Foydalanish shartlari
      • Maxfiylik siyosati
      • Yangiliklar arxivi
    • Reklama
    • Ijtimoiy tarmoqlar
      • Instagram | Rasmiy
      • Instagram | Lifestyle
      • Instagram | Sport
      • Facebook | Rasmiy
      • OK | Rasmiy
      • YouTube | Daryo
      • YouTube | Daryo Rus tilida
      • YouTube | Daryo Global
    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte
    Daryo logo white
    • O‘zbekiston
      • Boshqalar
      • Navoiy
      • Toshkent viloyati
      • Sirdaryo
      • Jizzax
      • Qashqadaryo
      • Surxondaryo
      • Xorazm
      • Buxoro
      • Samarqand
      • Namangan
      • Farg‘ona
      • Andijon
      • Qoraqalpog‘iston
      • Toshkent sh.
      • Mehridaryo
      • Ob-havo
    • Markaziy Osiyo
      • O‘zbekiston (Mahalliy)
      • Afg'oniston
      • Qirg‘iziston
      • Qozog‘iston
      • Turkmaniston
      • Tojikiston
    • Dunyo
    • Pul
      • Biznes
      • Iqtisodiyot
      • Moliya
      • Kripto
    • Madaniyat
      • Kino
      • Kitob
      • Musiqa
      • Shou-biznes
    • Layfstayl
      • Ayollar sahifasi
        • Farzand
        • Go‘zallik
        • Karyera
        • Maslahatlar
        • Moda
        • Retseptlar
      • Texnologiyalar
        • Arxitektura
        • Gadjetlar
        • Ilm-fan
        • Koinot
        • Media
      • Avto
      • Qo‘ziqorin
      • Sayohat
      • Salomatlik
      • Ta’lim
        • Abituriyent
        • Ingliz tilini o’rganamiz
    • Sport
      • Futbol
      • UFC
      • Boks
    infinix
    Daryo.uz - Login
    Daryo.uz Daryo.uz
    Daryo.uz - Login
    Ilm-fan

    Ming yillar oldin yashagan maktab o‘quvchilarining xatlari saqlanib qolgan. Ular ham ijarada yashagan va ota-onasidan pul so‘ragan

    Maktablar qadimdan dunyoning barcha hududlarida bo‘lgan. U yerda xat-savod va o‘sha davrga xos fanlar o‘rgatilgan. Bizga qadar darsliklar, shuningdek, o‘quvchilarning mashqlari saqlanib qolgan. Lekin ular haqida ko‘p yozilgan. Yanada qiziqroq material o‘quvchilarning maktublaridir. Bunday hujjatlar ham saqlangan bo‘lib, ularda o‘quvchilarning kundalik tashvishlari, muammolari va shaxsiy fikrlari aks etgan.

    Foto: Google Photos

    Foto: Google Photos

    Quyida Mesopotamiya (Iroq), Iskandariya (Misr), Oksford (Angliya) va Buyuk Novgorod (Rossiya) maktab o‘quvchilarining ta’limga bo‘lgan muhabbati va hayot qiyinchiliklari haqidagi yozuvlarini o‘zbek tilida taqdim etamiz.

    Iddin-Suen, mesopotamiyalik yigitcha

    Iddin-Suen, chamasi, mansabdor shaxsning o‘g‘li bo‘lgan va yirik saroyda tahsil olgan. Xat loydan yasalgan kichkina sopol bo‘laklariga mixxat bilan yozilgan. Xat bolakayning onasi – Zinaga matnni ovoz chiqarib o‘qishi lozim bo‘gan kotibga murojaat bilan boshlanadi. Xatdan, shuningdek, Zina uyda xo‘jalik ishlarini boshqarganini va, yigitchaning maktabdagi mavqeiga qaraganda, boy oilaning farzandi ekanini anglash mumkin.

    “Zina xonimga ayt, – deydi Iddin-Suen. – Onajon, seni Shamash, Marduk va Ilabrat xudolari men uchun sog‘-salomat va eson-omon asrasin. Boshqa bolalarning kiyimlari yildan-yilga bashanglashib bormoqda. Sen esa har yili mening kiyimlarim yanada kamtarona bo‘lishi uchun harakat qilasan. Sen qat’iylik bilan kiyimlarim oddiy va kam bo‘lishini talab etasan. Uyimizda jun gazlamalar taxlam bo‘lib yotgan bo‘lsa-da, kiyimlarim sifatiga e’tibor qaratmaysan. Otamning ishchisi Adsad-Iddinam o‘g‘liga hozirgina ikki xil kiyim sovg‘a qildi, sen bo‘lsang menga bitta yangi kiyim olishga qarshilik qilasan. Sen meni dunyoga keltirgan vaqtda onasi uni asrab olgan, lekin sen meni onasi uni sevganchalik yaxshi ko‘rmaysan”.

    Iskandariyalik o‘smir, Rim davridagi Misr

    Antik davrda notiqlar maktabida asosan nutq tuzish va so‘zlash o‘rgatilgan. Yoshlar notiqlik san’atini o‘rganish uchun ustoz topishi va ta’lim pulini to‘lashi lozim bo‘lgan. Quyidagi papirusda yozilgan maktub nafis usulda bitilishiga maktab o‘z ta’sirini ko‘rsatgan: maktubdagi ko‘p ifodalar yunon nutqidan olingan; uning uslubi filologlar, o‘qituvchi va sofistlarnikiga o‘xshaydi. Xat jo‘natishda buklab qo‘yilgan va orqasida manzil yozilgan – “Nil bosh kohiniga”. Chamasi, kohin o‘smirning otasi – Feon bo‘lgan.

    Foto: Arzamas

    Foto: Arzamas

    “Hurmatli otam – Feonga salomlar bo‘lsin. Teatrda yuz bergan hodisa senga aloqador emasligini xabar qilib, bizni tashvishdan xalos etding. Men Nil bo‘ylab suzishga shoshib ketayotganimda Yaratgan egamga qattiq ishondim, lekin bu shijoatim evaziga nimaga erishdim? Axir men filolog izlash jarayonida ta’limda muvaffaqiyatlarga erishish uchun shaharda na ustoz Xeremon, na Didim, umid qilganim Arastu o‘g‘lini ham topa olmadim; faqatgina no‘noq notiqlar qoldi, ularning qo‘lida ta’lim olganlar faqatgina iqtidorni bo‘g‘ishi mumkin. Men senga, shuningdek, Filoksen va uning odamlariga ushbu masalani hal etishi haqida murojaat etib yozgan edim. Ular menga o‘zlariga ma’qul bo‘lgan nomzodni ko‘rsatdi, biroq sen uni shu zahoti rad etding. Uning bilim darajasi mutlaqo to‘g‘ri kelmasligini aytding. Men Filoksenga fikringni yetkazganimda u qo‘shildi, sofistlar yetishmovchiligi tufayli bu shaharga achinishini, shuningdek, Didim kelganini aytdi; aftidan, uning o‘z maktabi bor va ular do‘stona munosabatda. Shuningdek, u boshqa narsalar haqida ham qayg‘urishini ham aytib, Apolloniyning o‘g‘illarini, Gerodning o‘g‘lini Didimning mashg‘ulotlariga borishga ko‘ndirdi. Ular ham Filoksen bilan birga o‘sha vaqtda tajribali o‘qituvchi qidirgan. Chunki ular ilgari borgan filolog dunyodan o‘tgan ekan. Men agar o‘qituvchi nomiga mos ustoz topa olsam, Didimni uzoqdan bo‘lsa ham ko‘rishni istamagan bo‘lar edim. Chunki qishloqda ta’lim bergan bu kishi boshqalar bilan raqobatlashishga qaror qilganidan afsusdaman. Vaziyatdan kelib chiqadigan bo‘lsam, agar o‘qituvchidan hech qanday bilim o‘rganmaydigan bo‘lsam, pulni havoga sovurgan bo‘laman va faqat o‘z kuchimga tayanaman. Sen bu haqda nima deb o‘ylaysan, fikringni tezroq bayon etib javob yoz. Bu yerda yonimda Didim bor va, Filoksenning aytishicha, u menga imkoni boricha yordam beradi va doim xizmatimga tayyor. Bundan tashqari, Posidoniy va boshqa notiqlarni tinglab balki nimagadir erisharman, xudo qo‘llasa”.

    Rim davridagi Britaniyada yashagan o‘quvchi

    Angliyaning shimol tomoni, Rim forti – Vindolandada topilgan lotincha bitiklar yupqa yog‘och taxtachaga siyohda yozilgan. Jami ikki mingga yaqin shunday yozuv topilgan. Taxtachaning bir tomonida maktubdan parcha aks etgan, boshqa tomonida esa Vergiliyning “Eneida”sidan bir satr bitilgan. Shoir Vergiliy ijodidan Rim dunyosida boshlang‘ich o‘qish va yozishni o‘rganishda foydalanishgan. Shunga ko‘ra, olimlar yozuvni Rim harbiy oilasining o‘quvchisi yozgan deya taxmin qiladi.

    “Marhamat… iltimos… iltimos, aziz birodarim.

    Qanotlarini yozib titrab uchdi…”

    Oksford talabasi

    O‘rta asrlarda talabalar lotin yozuvida ota-onalariga pul so‘rab murojaat qilgan maktub namunasi. Maktub to‘rt qismdan iborat bo‘lib, ritorik usulda yozilgan: kirish, hikoya, iltimos va xulosa. Ehtimol, bunday rasmiy maktub faqatgina ota-onalar bilan shaxsiy yozishma bo‘lmay, uydan moddiy yordam so‘rashning muloyim tarzda ifodalanishidir. Maktub so‘nggida Terensiyning “Mahram” hajviyasidan parcha keltirilgan, biroq xat muallifi aqllilik bilan muhabbat ma’budasi Venera hamda Apollonni san’at va bilim himoyachisi kabi tavsiflagan. Oksfordda talabalar 14 yoshdan boshlab ta’lim olgan.

    “B. hurmatli janob A.ga salomlar yo‘llaydi. Maktubim bilan sizlarga shuni ma’lum qilamanki, men Oksfordda butun ishtiyoqim bilan o‘qimoqdaman, biroq pul muammosi istiqbolimga to‘sqinlik qilmoqda. Siz menga ikki oy avval yuborgan pulning oxirgi qismini sarflayapman. Azim shaharning talablari ham katta; men yashash uchun uy ijaraga olishim kerak, zarur narsalarni xarid qilishim va hozir aniq misol keltirolmaydigan boshqa xarajatlar uchun mablag‘ zarur. Shuning uchun otamdan iltimos qilaman, faqatgina sizning marhamatingiz bilan boshlagan ta’limimni muvaffaqiyatli yakunlashim mumkin. Axir o‘zingizga ma’lum, Serera va Baxussiz Apollon muzlab qolgan bo‘lardi. Shuning uchun siz boshlagan ishim yaxshi yakunlanishi uchun harakat qilishingizga umid qilaman. Salomat bo‘ling”.

    Onfim, novgorodlik bola

    6–7 yoshdagi Onfim degan bolakay qayin po‘stlog‘ida alifboni mashq qilgan, o‘qish va yozishni o‘rgangan, shuningdek, suratlar chizib, ostiga izohlar qoldirgan, Zaburdan iqtiboslar yozgan. Qayin po‘stlog‘idan u mashq daftari sifatida foydalangan. Qadimgi Rusda bu material qog‘ozning o‘rnini bosgan.

    Foto: Arzamas

    Foto: Arzamas

    Shunday mashqlardan birida Onfim o‘zining va qandaydir jonivor rasmini chizgan. Po‘stloqning narigi tarafida alifbo yozilgan.

    Manba: Arzamas

    18.06.2019, 18:03   Izoh (0)   52283
    Facebook Twitter LinkedIn Telegram Email

    Izoh (0)

    Kirish
    Javob qoldiring Bekor qilish

    Mavzuga doir

    Xitoyda taxminan 100 million yillik dinozavr izlari topildi

    17.06.2019, 11:21

    Antarktidada paydo bo‘luvchi anomaliya sababi aniqlandi

    14.06.2019, 12:47

    Meksika ko‘rfazida “o‘lik zonalar” hududi kengayib bormoqda

    14.06.2019, 09:20

    O‘zbekistonlik olimlar momaqaymoqdan kauchuk olish yo‘lini yaratib, Britaniya mukofotini qo‘lga kiridi

    12.06.2019, 10:12

    Filippinda kenguru kabi sakraydigan kalamush turi aniqlandi

    09.06.2019, 14:14

    Xitoylik olimlar Xaynan oroli hududidan kit va delfinlarning kamyob turini aniqladi

    05.06.2019, 02:00
    ×Lightbox Image

    Daryo.uz | Sizning muammoingiz yechimi


    Imzodan Engelberg premium romlari hashamatlikning timsolidir


    CAEx Mebel & Decor 2025 ko‘rgazmasi 13-15-sentyabr kunlari Toshkentda bo‘lib o‘tadi


    Burger va lavashdan tortib kabob hamda flat-white’gacha — barchasi bir joyda!  


    Toshkentda navbatdagi SAG XL gilam do'koni o'z ishini boshladi


    Chiroyli davlat raqami va 1 yillik transport vositalari egalarining fuqarolik javobgarligini majburiy sug‘urtasiga ega HAVAL


    Ichkaridan nazar: Imzo fabrikasi qanday ishlaydi?


    Farg‘ona viloyatida mo‘l hosil: fermerlar 95 sentnerdan ortiq g‘alla yetishtirdi 


    InfinBANK’dan VISA kartasi endi Swoo Pay ilovasida


    Central Asian University RUR va THE Impact Rankings 2025 xalqaro reytinglarida o‘z mavqeini mustahkamlamoqda


    SonetUzStyle – ijodiy kontent uchun Kia Sonet sovg‘a qilamiz


    BI Sad’O Business loyihasida ochiq eshiklar kuni bo‘lib o‘tdi va CHILLA aksiyasi boshlandi


    “KAFOLAT sug‘urta kompaniyasi” AJning moliyaviy barqarorlik reytingi “Fitch Ratings” tomonidan “Ijobiy” prognozi bilan “B+” darajasida tasdiqlandi


    O‘zbekistonda yangilangan HAVAL H6 rasman ishga tushirildi


    Kapitalbank Top Employers Institute talqini bo‘yicha O‘zbekistonning eng yaxshi ish beruvchisi maqomini yana bir bor tasdiqladi


    riitm aqlli platformasi O‘zbekiston tinglovchilariga 30 million trek taklif etmoqda

     

    Tavsiya etamiz

    “O‘lim sharbati”: SSSRda Stalindan so‘ng ikkinchi qudratli shaxs nomi berilgan qurol qanday paydo bo‘lgandi?

    6 iyul, 15:23

    SSSRning qo‘shni davlatga bosqini tarixi: Afg‘onistonda yodgorlik o‘rnatilgan yagona sovet askari kim edi?

    5 iyul, 15:22

    “Erishib bo‘lmaydigan ball belgilangani yo‘q” — “El-yurt umidi” jamg‘armasi ijrochi direktori

    4 iyul, 22:11

    “AQSH o‘yindan chiqmoqchi”. Ukraina Qo‘shma Shtatlar yordamisiz qayergacha bora oladi?

    4 iyul, 19:55
     
     
     

    So‘nggi yangiliklarga o‘tish

    Latviya davlat xizmatchilarining Rossiya va Belarusiyaga borishini taqiqladi

    Dunyo | 10 iyul, 00:05

    Ozarbayjon va Rossiya o‘rtasidagi mojaro: nega bu ikki tomonlama ziddiyat Markaziy Osiyoda aks-sado bermoqda?

    Dunyo | 9 iyul, 23:45

    Joze Mourinyo sobiq shogirdini “Fenerbahche”ga olib kelmoqchi

    Sport | 9 iyul, 23:30

    “Ikki marta ko‘rgan insonimga turmushga chiqqanman”. Shahzoda Muhammedova oilasi, farzandlari va biznesi haqida gapirdi

    Shou-biznes | 9 iyul, 23:25

    Toshkent 20 yildan keyin qay ko‘rinishda bo‘ladi? Prezidentga yangi reja taqdim etildi

    O‘zbekiston | 9 iyul, 22:50

    The Guardian: Grok sun’iy intellekti natsistga aylandi va o‘zini MexaGitler deb atadi

    Dunyo | 9 iyul, 22:45

    O‘zbekistonga go‘sht importi keskin ko‘paydi

    O‘zbekiston | 9 iyul, 22:25
    Daryo About Us

    “Daryo” internet-nashrining (O‘zbekiston matbuot va axborot agentligi (O‘zMAA, hozirgi O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Administratsiyasi huzuridagi Axborot va ommaviy kommunikatsiyalar agentligi) tomonidan 13.03.2015 yil sanasida 0944-sonli guvohnoma bilan ommaviy axborot vositasi sifatida ro‘yxatga olingan. Matnli materiallarni to‘liq ko‘chirish yoki qisman iqtibos keltirishga, shuningdek, fotografik, grafik, audio va/yoki videomateriallaridan foydalanishga “daryo.uz” saytiga giperhavola mavjud bo‘lgan va/yoki “Daryo” internet-nashrining muallifligini ko‘rsatuvchi yozuv ilova qilingan taqdirda yo‘l qo‘yiladi. Chop etiladigan ba’zi ma’lumotlar 18 yoshga to‘lmagan foydalanuvchilarga mo‘ljallanmagan bo‘lishi mumkin. Info@daryo.uz

    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte

    © «Simple Networking Solutions» MChJ, 2013–2025

    Yosh bo‘yicha cheklov

    Xato topdingizmi? Ctrl+Enter’ni bosing

    • Foydalanish shartlari
    • Maxfiylik siyosati
    • Reklama
    Nimani qidiramiz?

    Sign In or Register

    Xush kelibsiz!

    Tizimga kiring yoki Roʻyxatdan oʻting.

    Google

    yoki E-Pochta orqali

    Izoh qoldirishingiz, Foydalanish shartlari va Maxfiylik siyosati shartlarini qabul qilganingizni anglatadi

    Roʻyxatdan oʻting

    Roʻyxatdan oʻtganmisiz? Login.

    Google

    yoki E-Pochta orqali

    Sizga parol elektron pochta orqali yuboriladi.

    Izoh qoldirishingiz, Foydalanish shartlari va Maxfiylik siyosati shartlarini qabul qilganingizni anglatadi

    Matnda xato topdingizmi?

    ×

    Rahmat. Biz sizning xabaringizni oldik va xatoni imkon qadar tezroq tuzatamiz.