“Daryo” surishtiruvi: Sakkiz yildan buyon sarson bo‘layotgan tadbirkorlar – Rishtonda bozor muammosi qachon hal etiladi?

“Daryo” tahririyatiga Farg‘ona viloyati, Rishton tumanidagi bir guruh tadbirkorlar tuman markazidagi buyum bozorini foydalanishga topshirish masalasi uzoq yillardan beri paysalga solib kelinayotgani haqida murojaat qilishdi.

“Daryo” muxbiri Azizjon Ermatov murojaatni o‘rganish maqsadida Rishton tumaniga borib, mazkur buyum bozorida savdo-sotiq qiluvchi bir guruh tadbirkorlar bilan uchrashdi.

Rishton buyum bozori tuman markazidan 500 metr masofada joylashgan. Bozorda haftasiga uch kun savdo avjiga chiqadi. Chorshanba va juma kunlari hunarmandchilik mahsulotlari sotiladi. Bozorga asosan kechki vaqtlarda chiqadigan hunarmandlar elektr yo‘qligi uchun mashina chiroqlari yoki qo‘l fonarlarini yoqib olib savdo qilishadi. Yakshanba kuni esa kiyim-bosh, xo‘jalik mollari, eshik-rom, qurilish mahsulotlari va qush bozori bo‘ladi.

Aslida bu joyni bozor deb atash qiyin. Chunki, hali qurilish-ta’mirlash ishlari oxiriga yetkazilmagan. Elektr va suv tarmoqlari tortilmagan. Yo‘laklar asfaltlanmagan, sotuvchi va xaridorlar yozda chang-to‘zondan, qishda loygarchilikdan aziyat chekadi. Betartib joylashtirilgan qo‘lbola rastalar texnika va yong‘in xavfsizligi talablariga javob bermaydi. Sanitariya holati to‘g‘risida esa gapirishni hojati yo‘q. Atrofda chiqindilar uyulib yotibdi.

Odamlar duch kelgan joyda, hech qanday sharoitsiz yerlarda, ko‘chada, hatto katta yo‘l yoqasida ham savdo qilyapti. Bozor rasman foydalanishga topshirilmagani uchun katta mablag‘ sarflab, zamonaviy ko‘rinishda do‘kon qurgan yuzdan ortiq tadbirkorlar ham o‘z mahsulotlarini ko‘chada sotishga majbur bo‘lmoqda. Ular o‘z pullariga qurgan do‘konlarida har kuni savdo qilishni, buning uchun mutasaddilar zarur sharoit yaratib berishlarini istashmoqda, xolos.

– Sakkiz yildan beri shu muammo. O‘z pulimizga qurgan do‘konimizni o‘zimiz ishlata olmaymiz. Ma’muriyat qurilish ishlarini oxiriga yetkazib, bozorni ochib bermayapti. Bozorni obodonlashtirish uchun deb 3 million so‘mdan pul ham yig‘ib olishgan. Har doim qandaydir bahona topishadi. Yordam so‘rab murojaat qilmagan idoramiz qolmadi, – deydi tadbirkor Faxriddin Karimov.

Tadbirkorlarning aytishicha, 2010-yili Rishton hokimligi hukumatning tegishli qarorlariga “labbay” deya javob berib, tuman markazida barcha turdagi nooziq-ovqat mahsulotlari bilan savdo qiluvchi bozor qurishga bel bog‘laydi.

Tuman hokimining 2003-yil 28-oktabrdagi 1168-sonli qarori bilan buyum bozori uchun fuqarolar kelib-ketishiga qulay bo‘lgan hudud – sobiq paxta tayyorlash maskani o‘rnida 4,15 gektar yer maydoni ajratilib, kiyim-bosh, xo‘jalik mollari, hunarmandchilik, kulolchilik va qurilish mahsulotlari bilan savdo qiluvchi, zamonaviy ko‘rinishdagi bozor qurilishi rejalashtirilgan. Qisqa vaqt ichida bozor loyihasi ishlab chiqilgan. Biroq, 2010-yilga qadar mazkur bozor hududida hech qanday yangi bino qurilmagan. Sotuvchilar qo‘lbola rastalarda savdo qilib kelgan.

2010-yilning 4-noyabrida Rishton tumani hokimining “Buyum bozori” mas’uliyati cheklangan jamiyatini “Buyum bozori” savdo kompleksiga aylantirish to‘g‘risidagi 545-sonli qarori qabul qilingan. 2011-yil 22-aprelda esa tuman hokimining qaroriga asosan hali qurib bitkazilmagan bozorni qayta rekonstruksiya qilish belgilangan.

Shu asosda 2011-yilda tadbirkorlar tomonidan 51 ta savdo do‘koni qurilgan. Biroz vaqt o‘tib ishlar yana to‘xtab qolgan. Bozorning rasman foydalanishga topshirilishi turli bahonalar bilan ortga surilavergan. Bu orada tuman hokimligi tashabbusi va ulushdorlarning roziligi bilan “Roshidon buyum savdo” MChJ, ya’ni buyum bozori “Dehqon bozori” MChJ tarkibiga qo‘shib yuborilgan. Bu chora ham muammoga yechim bo‘lmaydi.

2015-yilga kelib tumanning o‘sha paytdagi hokimi G‘ayratjon Mamadaliyev tadbirkorlar bilan yig‘ilish o‘tkazib, qurilishni oxiriga yetkazish uchun bozor ma’muriyatida yetarli mablag‘ yo‘qligini aytgan. Va tadbirkorlarga shaxsiy mablag‘lari hisobidan bozor hududida savdo do‘konlari qurishni taklif qilgan. Shu tariqa 2015–2016-yillar davomida bozorning bosh rejasi asosida tasdiqlangan smeta bo‘yicha tadbirkorlar tomonidan 72 ta do‘kon qurilgan.

Biroq bozor yana foydalanishga topshirilmadi. Yana o‘sha gap – bozor ma’muriyatida yetarli mablag‘ yo‘q. Bu safar ham muammoni hal qilish katta pul sarflab do‘kon qurgan tadbirkorlarning chekiga tushdi. Bozor hududini obodonlashtirish, asfalt yotqizish, elektr va suv tarmoqlarini tortish uchun har bir tadbirkordan 3 million so‘mdan pul yig‘ib olindi.

Shu bilan barcha muammolar barham topadigandek edi go‘yo. Afsuski, shu kungacha bozor hududi na asfaltlandi, na suv, na elektr tarmog‘i tortildi. Bu yoqda tadbirkorlar yig‘ilgan pullar nimaga sarflanganini bilolmay hayron!

Tadbirkorlarning turli idoralarga yozgan murojaatlari bir to‘plam bo‘lgan. Tuman hokimligi, tuman prokuraturasi, Xalq qabulxonasi va boshqa idoralarga qilingan murojaatlar besamar ketdi, arizalar ijrosiz qoldi.

Nega mas’ul tashkilotlar bu masalaga panja ortidan qaramoqda? Axir mutasaddilarning asosiy vazifasi xalq dardiga quloq tutish, aholiga qulaylik yaratish emasmi? Qo‘shimcha ish o‘rni yarataman, halol mehnat qilib, topgan daromadimdan davlatga soliq to‘layman deb turgan tadbirkorlarni sarson qilishdan nima naf?

Agar mazkur buyum bozori to‘laqonli faoliyat yuritsa, 350–400 nafar odamni ish bilan ta’minlab, budjetga bir yilda o‘rtacha 350 million so‘m qo‘shimcha mablag‘ tushirish mumkin ekan.

Nahotki, shuncha foyda keltirishi mumkin bo‘lgan bozorni tezroq ishga tushirish, savdogarlarga yetarli sharoitni yaratib berish uchun o‘tgan sakkiz yil muddat kamlik qilgan bo‘lsa? Mahalliy budjetni to‘ldirmaslikka urinishdan kim manfaatdor?

Mazkur muammoga tuman hokimligining munosabatini bilish uchun Rishton tumani hokimining qurilish masalalari bo‘yicha o‘rinbosari Sodiqjon Haydarov bilan bog‘lanishga harakat qildik. Hokim o‘rinbosari zarur topshiriqlar ijrosi bilan bandligini bilgach, “Dehqon bozori” MChJning boshqaruvi raisi o‘rinbosari Isomiddin O‘rinboyev bilan bog‘landik. Bizni qiziqtirgan savollarga bozor hisobchisi Ismoiljon Xudoyqulov javob berdi.

– Qurilishni oxiriga yetkazish uchun bozor ma’muriyatining mablag‘i yetarli emas. Buyum bozorining bosh rejasiga ko‘ra, loyiha qiymati 250 million so‘m bo‘lgan milliy hunarmandchilik mahsulotlari pavilyoni qurilishi kerak. Bundan tashqari, kommunikatsiya tarmoqlarini tortish, asfalt qilish, hududni obodonlashtirish uchun ham mablag‘ zarur. Shu ishlarni bajarmasdan turib buyum bozorini foydalanishga qabul qilib bo‘lmaydi. Shuning uchun Milliy bankning Rishton filialiga kredit olish maqsadida bir yildan beri murojaat qilib kelyapmiz. Ayni paytda bank 1 milliard so‘m kredit ajratishga rozilik bergan. Tez orada kredit mablag‘larini olish uchun zarur hujjatlarni tayyorlab, qurilish ishlarini boshlashni rejalashtirib turibmiz, – deydi I. Xudoyqulov.

Biz bozor mutasaddilarining va’dasiga ishondik. Rishtonlik tadbirkorlarni uzoq yillardan buyon qiynab kelayotgan muammoga tez orada yechim topiladi, deb umid qilamiz.

“Daryo” voqealar rivojini kuzatib boradi.