Yadroviy portlash yer yuzida qanday oqibatlarga olib keladi?

AQSHning Pensilvaniya universiteti olimlari yadro urushining insoniyat va tabiatga ta’siri borasida tadqiqot olib bordi. Uning natijalariga ko‘ra, yer yuzida juda kuchli ocharchilik sodir bo‘lishi prognoz qilinmoqda. Bu haqda The New York Post xabar berdi.

Tadqiqot Environmental Research Letters jurnalida e’lon qilingan bo‘lib, unda yadro portlashidan keyingi potensial ssenariy batafsil o‘rganilib chiqilgan. Mutaxassislarning ta’kidlashicha, yadroviy qurol portlagach, yong‘inlardan chiqqan tutun va chang quyosh nurlarini to‘sib qo‘yadi. Bu butun dunyo bo‘ylab iqlim sovishiga olib keladi. Jarayon o‘n yil va undan ortiq davom etishi mumkinligi prognoz qilinmoqda. Oqibatda ekin maydonlari qisqaradi, hosildorlik keskin pasayadi va global oziq-ovqat ta’minoti izdan chiqib ketadi.

Olimlar 38 mingdan ortiq hududda makkajo‘xori yetishtirish bo‘yicha 6 ta ssenariy asosida simulyatsiya o‘tkazgan. Natijalar shuni ko‘rsatdiki, keng ko‘lamli yadro urushi atmosferaga 165 million tonna tutun chiqarib, dunyo bo‘yicha makkajo‘xori hosilini yiliga 80 foizgacha kamaytirishi mumkin ekan. Hatto kichik miqyosdagi yadro halokati ham hosildorlikni 7 foizga pasaytirib yuboradi.

Yadro halokati nafaqat hosildorlikka, balki o‘simliklarning fotosinteziga ham salbiy ta’sir etadi. Portlash oqibatida stratosferaga chiqadigan azot oksidlari va tutun ozon qatlamini yemiradi. Bu esa Yer yuzasiga zararli ultrabinafsha nurlarning haddan ortiq tushishiga olib keladi. Hisob-kitoblarga ko‘ra, bunday nurlanish portlashdan 6–7 yil o‘tib eng yuqori darajaga yetadi va hosildorlikni yana 7 foizga pasaytiradi.

Yuqoridagi ssenariyni hisobga olgan holda, olimlar global qishloq xo‘jaligini saqlab qolish uchun sovuq iqlim va qisqa vegetatsiya davrida ham o‘sishga moslashtirilgan “chidamli” ekinlarni ekishni tavsiya qilmoqda. Ularga ko‘ra, bunday ekinlar hosildorlikni 10 foizga oshiradi. Ammo urug‘larning cheklanganligi bu strategiyani amalga oshirishda jiddiy to‘siq bo‘lishi mumkin. Shu bois, tadqiqotchilar maxsus urug‘lar zaxirasini oldindan tayyorlab qo‘yishni taklif etmoqda. Bu to‘plamlar urushdan keyingi beqaror yillarda oziq-ovqat ishlab chiqarishni davom ettirishga yordam beradi.

Mazkur tadqiqot xalqaro siyosiy keskinlik kuchayayotgan, yadro quroli ishlatilishi xavfi har qachongidan ham yuqori bo‘lgan bir davrda e’lon qilindi. May oyida Pokiston mudofaa vaziri Hindiston bilan ziddiyat kuchaygani bois yadro urushi ehtimoli aniq ekanini aytgan edi. Avgust oyida AQSH prezidenti Donald Tramp Rossiyaga yaqin hududga 2 ta yadroviy suvosti kemasini yuborishini ma’lum qilgan. Iyun oyida esa AQSH Milliy razvedka boshlig‘i Tulsi Gabbard “yadro qirg‘ini” ehtimoli ortib borayotganidan xavotir bildirgandi. Mutaxassislar fikricha, agar insoniyat tirik qolishni istasa, hatto tasavvur qilib bo‘lmaydigan oqibatlarga ham tayyor turishi zarur.