Deputatlar O‘zbekistonning yadroviy zararni qoplash bo‘yicha konvensiyaga qo‘shilishini ma’qulladi

Oliy Majlis Qonunchilik palatasining 27-may kungi yig‘ilishida “Yadroviy zarar uchun fuqarolik javobgarligi to‘g‘risidagi Vena konvensiyasiga (Vena, 1963-yil 21-may) O‘zbekiston Respublikasining qo‘shilishi haqida”gi qonun loyihasi deputatlar tomonidan qabul qilinib, Senatga yuborildi.

Majlisda ta’kidlanishicha, ushbu xalqaro konvensiyaga qo‘shilish natijasida fuqarolik yadro obyektlarida sodir bo‘lgan hodisalar oqibatida yetkazilgan zarar uchun javobgarlik rejimi, zararni qoplash tartibi, muddatlari va tamoyillarini belgilaydigan asosiy normalar mamlakatimiz uchun ham tatbiq etiladi. Yadroviy javobgarlik rejimi yadroviy falokat yuz bergan taqdirda O‘zbekiston xalqiga tovon to‘lanishini ta’minlaydi.

Vena konvensiyasiga qo‘shilish zararni qoplashning xalqaro miqyosda tan olingan huquqiy mexanizmlarini ta’minlab, jabrlanuvchilarni himoya qilishni kuchaytiradi, yadroviy qurilmalar operatorining aniq majburiyatlarini belgilaydi va yuzaga kelishi mumkin bo‘lgan zararlarni qoplash uchun ishonchli moliyaviy kafolatlarni yaratadi. Bu esa, milliy yadro xavfsizligi tizimiga ishonchni oshiradi, xalqaro hamkorlikni mustahkamlaydi va yadroviy javobgarlik sohasidagi zamonaviy standartlarga rioya etilishini ta’minlaydi.

Konvensiyaga qo‘shilish quyidagi imkoniyatlarni yaratadi:

• fuqarolik yadro obyektlarida sodir bo‘lgan hodisalar natijasida yetkazilgan zarar uchun javobgarlik rejimi, zararni qoplash tartibi, muddatlari va tamoyillarini belgilash;
• yadroviy qurilmalar operatorining aniq majburiyatlarini belgilash va yuzaga kelishi mumkin bo‘lgan zararni qoplash uchun ishonchli moliyaviy kafolatlarni yaratish;
• milliy yadro xavfsizligi tizimiga ishonchni oshirish, xalqaro hamkorlikni mustahkamlash va yadro xavfsizligi sohasidagi normalar va standartlarga rioya etilishini ta’minlash.

Konvensiya yadroviy qurilma operatori tomonidan boshqariladigan inshootlarda sodir bo‘lgan hodisalar natijasida yuzaga kelgan yadroviy zarar uchun operatorning javobgarligini, shuningdek yadroviy zarardan moliyaviy himoyani ta’minlash uchun minimal talablarni belgilaydi.

Deputatlarning qayd etishicha, mazkur konvensiyani ratifikatsiya qilish atom energiyasidan tinchlik maqsadlarida foydalanish ko‘lami kengayib borayotgan hozirgi vaqtda O‘zbekistonning bu boradagi huquq va majburiyatlarining xalqaro darajada tan olinishiga va natijada yetkazilishi mumkin bo‘lgan yadroviy zararlarning o‘rnini qoplanishi kafolatlanishiga xizmat qiladi.

Shavkat Mirziyoyev 2024-yil 24-dekabr kuni “Sanoat, radiatsiya va yadro xavfsizligi sohasida davlat nazoratini takomillashtirish bo‘yicha qo‘shimcha chora-tadbirlar to‘g‘risida”gi farmonni imzolagandi. Unda O‘zbekiston qator xalqaro shartnomalarga, shu jumladan Yadroviy zarar uchun fuqarolik javobgarligi to‘g‘risidagi Vena konvensiyasi qo‘shilishi belgilangandi.

Yadroviy zarar uchun fuqarolik javobgarligi to‘g‘risidagi Vena konvensiyasi — bu xalqaro huquqiy hujjat bo‘lib, yadroviy voqealar natijasida yuzaga keladigan zararlar uchun fuqarolik javobgarlik masalalarini tartibga soladi. Konvensiya 1963-yil 21-mayda qabul qilingan va 1977-yil 12-noyabrda kuchga kirgan.