Вазирлар Маҳкамасининг 2014 йилдаги 194-сонли қарорига асосан об-ҳаво ҳарорати кетма-кет 5 кун давомида +8 даражадан паст бўлган тақдирдагина иссиқлик тизими ишга туширилади. Бу қоида янгилик эмас: шунга ўхшаш банд Ўзбекистон ССР ҳукуматининг 1985 йилдаги 497-сонли қарорида ҳам мавжуд эди. Бироқ мазкур қарор 1960-70 йилларида, ҳарорат нисбатан барқарор ҳамда бугунги кундагидек кескин ўзгаришлар мавжуд бўлмаган вақтда қабул қилинган.
Жорий йилнинг октябрь ойида Ўзбекистонда ҳаво ўзгариб туради.
17 октябрь куни эрталаб у нолга тушиб, ўртача кунлик ҳаво ҳарорати +8 даражани ташкил қилди. Об-ҳавонинг кескин тушиб кетиши кўп қаватли уйлар, шифохоналар, мактабларда совуқ ҳаво сезилди.
Бундай вазиятда масъуллар “5 кун давомида +8 даражадан паст бўлган” қоидани эслатиб ўтишди. Бу кенг жамоатчилик томонидан кескин танқидга учради ва кенг муҳокамаларга сабаб бўлди.
Бугун, 2-декбар куни АОКАда бўлиб ўтган матбуот анжуманида Қурилиш ва уй-жой коммунал хўжалиги вазирлиги бошқарма бошлиғи Илҳом Тўраевнинг айтишича, “5 кун давомида +8 даражадан паст бўлган” қоидани такомиллаштириш учун ёпиқ тизимга ўтиш керак.
Индивидуал иссиқлик тизимлари ўрнатилганидан кейин аҳолидан бошқарув сервис уюшмасига келиб тушган мурожаатига қараб иссиқлик тизимини мустақил ёқиши мумкин.
Бугунги кундан Тошкент шаҳридан ташқари бошқа ҳудудларда ўрнатилган индивидуал иссиқлик тизимини “5 кун давомида +8 даражадан паст бўлган” қоидасига қарамасдан таъминотчининг ўзининг ташаббуси билан ёки истеъмолчиларнинг мурожаатига қараб ёқиб берилган жойлар жуда кўп бўлди. Масалан, ижтимоий соҳа объектлари – мактаб, боғча ва касалхоналарда шундай қилинди.
Ҳукумат томонидан бизга қўйилаётган талаб ёпиқ тизимга ўтиш, энергия тежамкорлигини 30 фоизга етказиш, деди Илҳом Тўраев.
Унинг қўшимча қилишича, бу тизимда бугунги кунда амал қилинмаётган бир жиҳати бор — ташқи ҳаво ҳароратидан қатъи назар ижтимоий соҳа объектларида 15 октябрь санасидан иссиқлик таъминоти ёқилиши керак бўлган. Лекин бу қоидага охирги йилларда амал қилинмаяпти, бошқа йилларда эса амал қилиб келинган.
Вазирликнинг бошқарма бошлиғи Обиджон Мўминовнинг маълум қилишича, 2014 йилда ҳам Вазирлар Маҳкамасида “5 кун давомида +8 даражадан паст бўлган” қоидасининг ўзгармай қолишига сабаб ўша вақтда ечим топилмаган.
Нима учун ечим топилмаган? Боиси тизимларимиз 50-60 йил аввалги, кўп нарса эскирган. Тизимни қачонки модеринизация қилиб, замонавий тизимга ўцак юқорида айтилган қоидадан воз кечиш мумкин. Бу ишлар кетяпти. Қашқадарё, водий вилоятларида янги қозонхоналар қурилмоқда. Уларни ҳароратдан келиб чиқиб, бемалол ёқиш мумкин, деди Обиджон Мўминов.
Ўтган йилларда Ўзбекистонда иссиқлик берилган саналар:
- 2023 йил — 6 ноябрь;
- 2022 йил — 24 октябрь;
- 2021 йил — 14 октябрь;
- 2020 йил — 17 октябрь;
- 2019 йил — 30 октябрь.
Тошкент шаҳрида сўнгги йилларда иситиш мавсумининг бошланиш ва тугаш саналари:
2020/21 : 2020 йил 17 октябрдан 2021 йил 7 апрелгача (174 кун);
2021/22 : 2021 йил 14 октябрдан 2022 йил 1 апрелгача (170 кун);
2022/23 : 2022 йил 24 октябрдан 2023 йил 10 мартгача (138 кун);
2023/24 : 2023 йил 8 ноябрдан 2024 йил 26 мартгача (140 кун).
“Goldenpages.uz” маълумотларига кўра, сўнгги 4 йил ичида, иситиш тизими октябрь ёки ноябрь ойининг бошида ёқилган бўлиб, мавсум ўртача 138 дан 174 кунгача давом этган.
Иқлимшунос Эркин Абдулахатов “Газета.уз”га берган интервьюсида ушбу ёндашувни таҳлил қилиб, бу борада ўз фикрлари билан ўртоқлашди. У ҳозирги иқлим ўзгаришлари иситиш тизимларида янада мослашувчан ёндашувни талаб қилади деб ҳисоблайди. Иқлим ўзгариши куз фаслида кўпинча ҳароратнинг кескин ўзгаришига олиб келади, бу эса одамларнинг совуққа мослашишини қийинлаштиради. Бундан ташқари, ўтган асрда қурилган кўплаб бинолар совуққа бардош бера олмайди, бу эса ўз вақтида иссиқликка бўлган эҳтиёжни оширади.
Эркин Абдулахатов хона ичидаги қулай ҳарорат нафақат ташқи ҳавога, балки намлик, қуёш нури ва шамол каби омилларга ҳам боғлиқлигини таъкидлади.
Иситиш мавсумининг бошланишини аниқлашда комплекс ёндашувлар
Олим Ўзбекистонда иситиш мавсумини бошланишнинг мақбул муддатини белгилаш учун замонавий иқлим маълумотларига асосланган янги меъёрий ҳужжат ишлаб чиқиш зарурлигини таъкидлади ва бунда аҳоли фикри, иқлимнинг соғлиққа таъсири бўйича тадқиқот натижалари, шунингдек, турар жой биноларининг дизайн хусусиятлари ҳисобга олиниши керак.
Ҳаво ҳарорати, намлик, шамол тезлиги, қуёш нури ва бошқа мураккаб факторларни ҳисобга олган ҳолда ўз вақтида тақдим этилган қулай ҳарорат муҳити одамларнинг жисмоний ва иқтисодий самарадорлигига таъсир қилади, деб тушунтиради Абдулахатов.
Иқлим ўзгариши ва қулай хона ҳароратига бўлган эҳтиёж, белгиланган стандартларни қайта кўриб чиқиш заруратини туғдирмоқда. Ўзгарувчан иқлим шароитида қатъий “+8 даража” қоидасига риоя қилиш бугунги кун стандартларига жавоб бермайди. Ўзбекистон аҳолиси учун қулай ва хавфсиз муҳитни таъминлашда кенг қамровли иқлим маълумотлари ва биоиқлим шароитларини ҳисобга олган янги стандартларни ишлаб чиқиш вақти келди.
Изоҳ (0)