Кўпчилик ёз келиши билан ҳаёти тубдан ўзгаришига чин дилдан ишонади, аммо кутганидек бўлмаслигидан ҳафсаласи пир бўлади. Тўсатдан очиқ ҳаводаги фестивалларга қатнашиш, кўнгилочар тадбирларга бориш ёки шунчаки пляж дам олишининг гўзалликларидан завқланиш қандайдир имконсиз ва ҳатто мутлақо исталмаётгани маълум бўлади.
Бунинг устига, бирдан ғазаб, соғинч ва умидсизлик хуружлари бостириб келади. Наҳотки ёзги депрессия ҳақиқатан ҳам мавжуд бўлса?
Ёзги депрессия нима учун пайдо бўлади?
Машҳур қўшиқчи Лана дел Рей куйлаган ёзги ғамгинлик ёки “суммертиме саднесс”нинг мантиқий изоҳи мавжуд. Ёзда кўпчилик кўнгил очишни ва қувонишни хоҳламайди, аксинча, қоронғи бурчакка беркиниш, шовқин-сурондан яшириниш ва хафа бўлиб ўтириш кўпроқ ёқади.
Ёзги меланхолиянинг асосий сабаби асоссиз умидлардир. Айнан шу фаслда одамлар дам олиш, кўнгил очиш ва фақат ижобий кайфиятга катта умид боғлайди, сўнгра жазирама кунлар ёқмай, ҳафсаласи пир бўлади. Бунинг сабаби шундаки, ички руҳий ҳолат доим ҳам ташқаридаги об-ҳавога боғлиқ бўлавермайди.
Шундай қилиб, ички зиддият юзага келади: биз кўнгил очишни, енгиллик ва ижобийликни истаймиз, аммо барибир ишга боришга (таътил давридан ташқари) ва кундалик вазифаларни бажаришга мажбур бўламиз. Шу сабабли гўё ёз бизни “алдади”, умидимизни пучга чиқарди, деб тушкунликка тушамиз.
Кучли ғазаб ва норозилик пайдо бўлишининг яна бир сабаби қўйилган мақсадларнинг амалга ошмаслиги билан боғлиқ. Ёзда кўпчилик спорт билан шуғулланишни, сузиш ҳавзасига боришни, озишни, ташқи кўринишини ўзгартиришни ўзларига ваъда беришади, аммо бу режалар айрим ҳолларда амалга ошади. Бу салбий ҳис-туйғуларни келтириб чиқаради ва, айниқса, бошқаларнинг ижтимоий тармоқлардаги чиройли ва ҳамма нарсага улгурадиган кўринишларига нисбатан хафа қилади.
Атрофдагилар билан ўзини доимий солиштириш ўзига бўлган ишончнинг пасайишига ва салбий ҳиссиётларнинг тўпланишига олиб келади.
Учинчидан, қуёш нури ва ёруғлик етишмаслиги инсон организмига қанчалик салбий таъсир кўрсаца, қуёшнинг ҳаддан зиёд кўплиги ва жазирама иссиқлик ҳам шунчалик салбий оқибатларга сабаб бўлади. Натижада одамлар ўзларини янада ҳолдан тойган ва чарчаган ҳис қилади.
Ва ниҳоят, кўпчилик ёзни энг юқори ижтимоий фаоллик даври деб билгани учун кеч ётади ва тўсатдан сафарларга чиқади. Бу эса чарчоққа ва мавжуд ресурсларнинг ҳаддан ташқари сарфланишига олиб келади. Воқеалар жуда кўп бўлгани сабабли қувонч ва янгилик ҳисси тез ўтиб кетиб, ўрнини сокин ғамгинлик эгаллайди.
Натижада ёзги тушкунлик ғалати ёки ғайриоддий туюлмайди, лекин қишки тушкунликдан фарқли равишда бошқача намоён бўлади. Йилнинг совуқ фаслида кўпроқ ухлаб, камроқ ҳаракатланаётган бўлсак, иссиқ фаслда камроқ овқатланамиз ва камроқ ухлаймиз.
Ёзги тушкунликни қандай енгиш мумкин?
Агар ёз ўтиб кетаётганини ҳис қилсангиз-у, ҳали қувонч ва бахт туйғулари пайдо бўлмаган бўлса, кечираётган ҳолингиз учун ўзингизни айбламанг. Бундай ёндашув вазиятни асло яхшиламайди. Сабрли ва ўзингизга эътиборли бўлинг, пайдо бўлган кайфиятни аста-секин енгиб боринг.
1. Кун тартибингизни ўзгартиринг
Айнан ёзда ҳамма нарсага улгурмоқчи бўлсак-да, ҳаддан ташқари воқеаларга бой кун тартибидан ва жуда кеч уйқуга ётишдан воз кечинг. “Ҳаммага ўхшаб кўнгил очиш” учун ортиқча фаоллик охир-оқибат чарчоқ, ҳолдан тойиш ва лоқайдликка олиб келади.
2. Жисмоний фаолият билан шуғулланинг
Ёзги мавсумда энг яхши спорт тури — бу бассейнда сузиш. У нафақат вақтинча жазирама иссиқдан қутқаради, балки қадди-қомат ва кайфиятни яхшилашга ёрдам беради. Фақат жисмоний фаолликни ошириб юборманг ва толиқиб қолмаслик учун ҳафтанинг ҳар куни турли фаолият турларини бирлаштиришга уринманг.
3. Қизиқарли машғулот топинг
Атрофдаги омилларга қарамай, сизни бўшаштирувчи ва кайфиятингизни кўтарувчи нарсаларни излашга эътибор қаратинг. Бу ҳар қандай нарса бўлиши мумкин — мунчоқ ясашдан тортиб китоб ўқишгача, ёга ёки боғдаги ландшафт дизайнигача. Асосийси, танлаган машғулотингиз қувонч келтирсин.
4. Таққослашлардан воз кечинг
Ўзингизни саёҳатчи дўстларингиз ёки кўнгилочар қўшниларингиз билан ҳақиқий ҳаётда ҳам, интернетда ҳам таққосламасликка ҳаракат қилинг. Бундай хатти-ҳаракатлар кўпинча ёмон кайфиятга сабаб бўлади. Фикрларингизни фойдали нарсалар билан банд қилинг ва шунда хафа бўлиш учун камроқ вақтингиз қолади.
Эсда тутингки, сиз умумий кайфиятга эргашишингиз ва ўзингизни жамият томонидан қабул қилинган андозаларга мослашингиз шарт эмас. Кўпинча, йилнинг қайси фасли бўлишидан қатъи назар, биз ниманидир қилишимиз керак-у, аммо қила олмаслигимиз туфайли пайдо бўладиган ички айбдорлик ҳисси депрессияга олиб келади.
Изоҳ (0)