2012/13 йилги мавсум якунида “Манчестер Юнайтед” афсона билан хайрлашди: сэр Алекс Фергюсон 27 йилдан сўнг бош мураббийлик лавозимини тарк этди.
Ўтган йиллар давомида Фергюсон бизни нафақат чексиз ғалабаларга, балки ўзининг одатларига ҳам ўргатди – у Премьер лига эртаги, буюк давр тимсолига айланди.
Унинг биз учун қолдирган тарихий тўпламида буюмлардан (қора палто ва женфер) ташқари психологик хийлалари ҳам жой олган. Агар Фергюсон соатни бармоқлари билан урса, билингки “Манчестер Юнайтед” сўнгги дақиқаларда гол уради. Бундан ташқари, Фергюсон от пойгаларини севарди.
Фергюсон ва сақич
Фергюсоннинг сақич чайнаши алоҳида эътирофга лойиқ. Унга сақич чайнаш асабларини тинчлантиришга ёрдам берарди.
2013 йилда Фергюсон билан хайрлашар экан, The Guardian нашри шотландияликнинг “Манчестер Юнайтед”даги 27 йиллик фаолияти ҳақидаги статистик маълумотларни тўплади. Ғалабалар фоизи, қўлга киритилган кубоклардан ташқари, у ерда ҳақиқий мухлислар учун керак бўлган бошқа статистик маълумотлар ҳам бор эди.
Журналистлар сэр Алекс бу вақт ичида қанча сақич чайнаганини аниқлашга уринган. Албатта бу маълумотлар нисбий. Агар Фергюсон ҳар бир ўйинда ўртача 10 та сақич чайнаган деб ҳисобласак, умумий 14980 дона сақич.
Бу ҳақда “Манчестер Юнайтед” нинг собиқ физиотерапевти Жим Макгрегор “Fergie Under Тhе Hairdreir” китоби учун ҳикоя қилган.
“Қизил иблислар”даги дебют ўйини арафасида (1986 йилда “Оксфорд” клубига қарши сафар ўйини) Фергюсон ҳаяжонланарди. Янги мураббийни ўйиндан бир кун олдин асабийлашишни бошлаган ва ўйиндан 30 дақиқа олдин асабийлашиш оқибатида кучли йўтал бошланган.
Шунда Макгрегор сақич чайнашни таклиф қилган. Фергюсон “Бу менга нима учун керак?”, деб жавоб берган. Аммо физиотерапевт охиригача уни мажбурлади. Фергюсон охир-оқибат сақич чайнашга қарор қилди ва бу одатга айланди. Охирги сақич тарихини эса кўпчилик билади.
Фергюсоннинг сўнгги учрашувида “Манчестер Юнайтед” меҳмонда “Вест Бромвич”га қарши майдонга тушди ва 5:5 ҳисобида дуранг ўйнади. Мураббий чайнаган охирги сақични олганини даво қилган мухлис топилди.
Олти йил ўтгач, 2019 йилда бу сақич ‘Bay’да 390 000 фунт стерлингга сотилди.
Фергюсонинг антиқа жазолаш тури
“Соч қуритгич” лақабли машҳур калтаклаш — фақат тўртта “Манчестер Юнайтед” ўйинчиси ундан “қуруқ қолган”.
“Сэр Алекснинг ‘соч қуритгич’ номли калтагидан ёмонроқ нарса йўқ. У ёнимга жуда яқин келиб менга қаттиқ бақирди. Ўша пайтда худди бошимни соч қуритгич ичидадек ҳис қилдим. Бу даҳшатли. Менга мураббийнинг бақиришлари ёқмайди, шунинг учун мен баъзида жавоб қайтарардим”, — дейди Уэйн Руни ўзининг “Менинг ўн йиллигим” номли автобиографиясида.
Фергюсон бундай бақиришларини “соч қуритиш” деб аташ ғоясини ким ўйлаб топганини билар эди — бу 90 йилларда “Юнайтед”да ўйнаган Марк Хьюз эди. Мураббий тез-тез асабларини бошқара олмаганини тан олади, лекин нашрлар унинг ҳаракатларини жуда ошириб юборилганини таъкидлаган. “Бу 27 йил ичида олти марта содир бўлган”— дейди Ферги. Аммо бунга ишониш қийин.
Фергюсон билан жанжаллашиб қолиш катта хато эди, шунинг учун Руни кўп жазоланарди.
“Мен шунчаки баҳсда ғалаба қозонишим керак эди. Бошқа йўл қолмаса, ‘соч қуритиш’ машинасини ишга туширар эдим”, — дейди шотландиялик собиқ мураббий.
Фергюсон “Манчестер Юнайтед” футболчилари билан қандай муносабатда бўлишни жуда яхши тушунар эди. Баъзан бақириш орқали у руҳлантирган. Масалан, Гиггз фаолиятининг дастлабки босқичида кийиниш хонасида бақириш эшитгандан кейин иккинчи таймни яхшироқ ўтказганини айтган. Аммо бу жазодан “қуруқ” қолганлар ҳам бўлган. Гиггз улар Эрик Кантона, Брайан Робсон, Рой Кин ва Криштиану Роналду эканлигини айтади.
Кантона ва Фергюсоннинг ўртасидаги илиқ муносабат борлиги француз футболчиси “кунг-фу” услубида “Кристал Пэлас” мухлисини нокаутга учратганида билинди. Бу футболчини 8 ойлик четлатишга олиб келди. Ғазабланган Фергюсон эшикни синдириб, кийим алмаштириш хонасига бостириб кирди. Мураббийни Кантонанинг зарбасидан кўпроқ, йўқотилган очколар қизиқтирарди. Мураббий футболчиларга бирин-кетин танбеҳ берди ва Кантонага етиб келганида, оҳангини юмшатиб: “Эрик... бундай ишларни қилмаслик керак”,— деди. Мураббий асосий айбдорга бундан ортиқ танбеҳ бермади.
Анъанага айланган “винохўрлик”
Фергюсон ўйиндан кейин вино ичишни мураббийлар анъанасига айлантирди. Ҳозирда ўйиндан кейин бир шиша вино устидаги рақиб мураббийи билан суҳбат — Премьер-лиганинг норасмий анъаналаридан бири. Айнан шу одат туфайли Пеп Гвардиола бир марта матбуот анжуманига кеч қолгани учун узр сўраб: “Тони Пулис бу—Тони Пулис, қизил вино эса — қизил вино”,— деган эди.
Бундай зиёфатларга кимлар ташриф буюрганини тасаввур қилиш қийин эмас. Аммо бир киши ўйиндан кейинги зиёфатларда қатнашмаган. Бу — Арсен Венгер. Винохўрлик кўпайгани Фергюсоннинг аёлини ташвишлантиради ва у турмуш ўртоғига футболдан бошқа яна бир машғулот топиш кераклиги ҳақида ўйлайди.
У шундан сўнг футболдан дам олиш пайтида от пойгаларини томоша қилишни бошлади. Глейзерларнинг клубга келишига сабаб ҳам от пойгаларидаги можаролар ҳисобланади.
Ўйинлардан бирида “Манчестер Юнайтед” Олд Траффордда “Челси”га қарши ўйинда мағлубиятга учрайди. Учрашувдан кейинги “отамхўрлик”да Ферги меҳмонга етарлича эътибор қаратмади. У меҳмоннавозлик ўрнига, от пойгаларини томоша қилишни маъқул кўрди.
“Машғулотларда у биз билан умуман гаплашмади. У фақат бир киши, ўзининг букмейкери билан гаплашар эди. Фергюсоннинг таниши машғулотларга жуда кўп ташриф буюрар эди”,— дейди Фердинанд.
“От пойгалари менга ёқишининг сабаби, ўша пайтда мени одамлар ўз ҳолимга қўяди. Суҳбатлар ҳам футбол ҳақида эмас, айнан пойгалар ҳақида бўларди”, — деб эслайди Фергюсон.
Кардиган ва қора палто киядиган Фергюсон. Бу хотини Кетини ғазаблантирарди!
2013 йилнинг 12 май куни Фергюсон “Олд Траффорд”даги сўнгги ўйинини ўтказди. Хайрлашиш вақти келганида, сэр Алекс майдондаги марказий айланага кириб, микрофонни олди. Мухлислар буюк мураббийнинг сўзларини стадиондан тинглади.
Фергюсон охирги ўйинига ҳам одатига хилоф қилмаган ҳолда кийинди: томоғигача тўғирланган кардиган ва қора палто.
Кети эри ниҳоят мураббийликни тугатгандан сўнг қилган биринчи иши — бу шу жемпердан қутулиш бўлди.
Мураббий бу кийимни яхши кўрарди ва уни ҳар бир ўйинда кийиб юрарди, аммо кунларнинг бирида аёли бу кийимни ёқтирмаслигини ва шу кийим сабаб ҳар куни “умрини” еяётганини айтганди, — дейди “Юнайтед”нинг машғулот базасидаги ходимлардан бири.
Фергюсон уйининг тинчлигини ўйлади шекилли мураббийликни якунлаганидан икки ой ўтиб, қора кардиганини “Манчестер Юнайтед” музейига топширишга қарор қилди.
Ферги тайм ва соатга уришнинг сири
Одатда, кимдир соатига қараши бирор ишни тугашини кутишни билдиради. Фергюсонда эса бу ҳаммаси энди бошланишини билдирарди.
“Ферги тайм” ҳақида турли афсоналар бор. МЮ мухлислари уларнинг севимли ўйинчилари нималардир ўйлаб топишига ишонишарди ва ҳакам қўшиб берадиган вақтларни хурсандчилик билан қарши оларди.
Рақиблар доим бундан нолиган.
“Ферги тайм” қандай ишлашини биласизми? Агар “Манчестер Юнайтед” ютқазаётган бўлса, камида беш дақиқа қўшилган. Аксинча бўлса максимум икки дақиқа — дейди Роберто Манчини.
Шон Дайч ҳам ҳакамлар беш дақиқа қўшишни қаердан ўйлаб топганига ҳайрон қолишини айтган.
Ҳатто собиқ ҳакам Грем Полл ҳам бунда нимадир борлигини тан олди: “Бу бемаънилик дейиш жуда осон. “Олд Траффорд”, “Эмирейтс” ёки “Стемфорд Бридж”да сизга кўрсатиладиган босимни ўзингиз билмаган ҳолда ҳис қиласиз. Кейин таҳлил қиласиз “бу қўшимча дақиқани қаердан ўйлаб белгиладим” деб. Фақат кучли ҳакам бунга енгилмайди”.
Ферги Тайм ҳақидаги афсонанинг келиб чиқиши Премьер лиганинг биринчи мавсумига бориб тақалади. 1993 йил апрель ойида “Юнайтед” 96-дақиқада урилган гол эвазига “Шеффилд Уэнсдей”га қарши ўз уйида ғалаба қозониб, чемпионликка йўл очди. “Ферги тайм” матбуотда биринчи марта 5 йил ўтиб The Guardian нашрида учради.
Энг қизиғи ўша 1992/93 йилги мавсумда “МЮ” энг кўп қўшимча вақтларга эга бўлган. Демак, мураббийлар ва ҳакамларнинг гапларида жон бордек. Албатта, ҳаммаси улар айтгандек эмас.
Баъзи мавсумларда “МЮ” мавсумни сўнгги ўринларда якунлаган ва бу “Ферги тайм” методи ишламаган.
2012 йилда BBC сайти “Ферги тайм. У ҳақиқатан ҳам мавжудми?” номли мақола эълон қилди. Улар ўша пайтдаги сўнгги уч мавсум (2010/11, 2011/12, 2012/13) учун маълумотларни тақдим этишди. Маълум бўлишича, топ-клублар мағлубиятга учраётганида, узоқроқ ўйин ўтказишга мойил бўлади.
“Рақиб эсда қоларли ғалабани қўлга киритиш учун вақтни чўзиши ёки ҳакам “МЮ” ютқазаётгани учун кўпроқ вақт қўшиб бериши оқибатида бундай “мўжиза” рўй беради”— деб хулоса қилди, Opta муҳаррири Данкан Александер.
Нима бўлган тақдирда ҳам “Манчестер Юнайтед” нинг охирги дақиқадаги голлари “тилга тушди”. Айнан машҳур бўлишига сабаблардан бири, бу Фергюсон соатига тегиниши эди. Мураббийнинг ўзи буни ўз таржимайи ҳолида психологик хийла деб атаган: “Соатга тегиш жамоамизга эмас, рақибларга таъсир қилади. Соатимни кўрсатиб, имо-ишора қилаётганимни кўриб, рақибим хавотирлана бошлайди. Яна 10 дақиқа қўшиб беришларидан қўрқа бошлашарди. “Юнайтед” кеч гол уриши мумкинлигини ҳамма биларди. Рақиб ўйинчилари менинг соатга ишорамни кўриб, уларда етарли вақт бор деб ҳисоблаб, ҳимояланарди. Қолган дақиқалар улар учун ҳеч тугамайдигандек ўтади”.
Фергюсон BBC билан ўғли ҳақидаги маълумотлар сабаб 7 йил конфликтга борган.
2004 йил BBC “Ота ва Ўғил” деб номланган ҳужжатли фильм тақдим этди. Фильмнинг бош қаҳрамони Фергюсоннинг ўғли Фергюсон Жексон ҳисобланади. Фильмда у футбол агенти сифатида бозорда отасининг имижидан фойдаланишда айбланган.
Шундан сўнг Фергюсон BBC ни 7 йил “эсдан чиқарди”. Match оf thе Day дастури Гари Линeкер доим ўйиндан кейинги интервьюларда Фергюсоннинг йўқлиги учун узр сўраган.
Шотландиялик мураббий медиа билан кўп келишмовчиликка борган. Масалан, SKY, Аssоsiаtеd Press ва бошқа газеталар, ҳаттоки клубнинг асосий канали МUTV билан ҳам можаролар бўлган.
Можаро 2011 йилда, BBC бош директори Марк Томпсон Фергюсоннинг ёнига ташриф буюрганида тугатилган. Йиғилишни ташкил этиш жуда мураккаб жараён эканлигини ҳисобга олиб, нашр 7 ой тайёрланган.
Изоҳ (0)