Ўзбекистонда об-ҳавонинг ғайритабиий совуқлиги туфайли сабзавот нархлари ошди. Пиёз эса нархлар ўсиши бўйича етакчилардан бири бўлди. Совуқ аста-секин пасайишни бошлади ва прогнозларга кўра, яқин кунларда ҳаво ҳароратининг босқичма-босқич юқорилаши кутилмоқда. Бироқ, EastFruit таҳлилчиларига кўра пиёз нархи пасаймайди, балки аксинча, ўсишда давом этиши мумкин.
Совуқ ҳавонинг бошланиши билан «музламаган» сўзи фермер ва савдогарлар томонидан реклама қилинадиган сифатли пиёзнинг асосий хусусиятига айланди.
Қишда Ўзбекистонда пиёз ҳар доим ҳам сифатни сақлаб қолиш учун мақбул шароитларда сақланмайди. Бунинг учун мослаштирилган омборлар нафақат барқарор ҳаво ҳароратини сақлаб туриш учун ускуналар билан жиҳозланмаган, балки кўпинча минимал иссиқлик изоляциясига ҳам эга эмас.
Бундан ташқари, Ўзбекистонда пиёзнинг бир қисми одатда ёмғирдан ҳимоя қилиш учун фақат шийпон остида сақланади.
Гарчи Ўзбекистоннинг аксарият ҳудудларида қишда ҳаво ҳарорати узоқ вақт давомида камдан-кам ҳолларда 10 даражадан пастга тушса-да, вақти-вақти билан бу ҳали ҳам давом этмоқда. Бу мавсумдаги совуқ Ўзбекистондаги пиёз захираларига катта зарар етказди.
Мамлакат пойтахти Тошкент шаҳрида 2023 йилнинг 10 январидан 15 январигача беш кун давомида ҳаво ҳарорати кундузи -13 даража, кечаси эса -17 даражагача совуқ бўлди.
Бу ҳароратда пиёз шунчаки музлаб қолади. Улар эритилгандан кейин эса жуда тез ёмонлашади.
Албатта, назарий жиҳатдан, бутунлай музлатилган пиёзни тозалаш ва музлатилган ҳолда сотиш мумкин, аммо бундай экстремал шароитларда пиёзни тозалаш учун кўплаб одамлар керак бўлади.
Нархлар ўзгариши
2023 йилнинг 6 январидан 13 январигача Ўзбекистонда сариқ пиёзнинг ўртача улгуржи нархи 5 000 дан 6 000 сўм/кг гача яъни 20 фоизга ошди.
2023 йил 13 январь ҳолатига кўра, ушбу маҳсулотларнинг ўртача улгуржи нархи ўтган йилнинг шу санасига нисбатан 3 баравар ва 2020—2021 йилларнинг шу санасига нисбатан қарийб 4 баравар юқори бўлган.
Нархлар юқорилиги учун Ўзбекистон 2023 йилнинг 1 январидан 15 январигача бир тонна ҳам пиёз импорт қилмаган.
Қозоғистон чеклови
2023 йил январь ойининг биринчи ярмида Ўзбекистон пиёзнинг соф импортчисига айланди. Дастлабки ҳисоб-китобларига кўра, бу даврда 3 000 тоннадан ортиқ пиёз импорт қилинган, уларнинг катта қисми Қозоғистондан.
Бироқ 17 январь куни Қозоғистон бу маҳсулот экспортини 3 ой муддатга тақиқлаш бўйича қарор қабул қилди. Ҳукумат ушбу қарорни шундай изоҳлайди:
«Қозоғистоннинг жанубий вилоятларида, шунингдек, катта ҳажмдаги маҳсулот бузилган Ўзбекистонда кучли совуқлар ҳам таннархга қўшимча босим ўтказмоқда. Асосий пиёз ишлаб чиқарувчилар ҳозирда Қозоғистон маҳсулотини фаол равишда импорт қилмоқда»
Қозоғистон томонидан пиёз экспортига қўйилган тўлиқ тақиқ Ўзбекистонда ушбу маҳсулот нархининг кескин ошишига олиб келиши кутилмоқда. Ўзбекистон учун ички бозорда пиёз танқислиги жуда кам учрайдиган ва ғайритабиий ҳодисадир.
Қўшни Қозоғистон томонидан киритилган чеклов ягона муаммо эмас. Пиёз нархи ўсишига бир қанча омиллар сабаб бўлади.
Ўзбекистонда пиёз захираларининг қисқариши, бозорда ушбу маҳсулотнинг чекланганлиги шароитида мамлакатда қишки пиёзнинг янги ҳосили пайдо бўлиши учун ҳали кўп вақт бор — тахминан 2-2,5 ой.
Аномал совуқ об-ҳаво Ўзбекистоннинг энг жанубий вилоятлари, яъни бу маҳсулотлар бозорга биринчи марта кирган қишки пиёзнинг янги ҳосилига қандай таъсир қилгани ҳозирча очиқ савол. Эҳтимол, эрта қиш пиёзи ҳам совуқдан зарар кўрган.
Покистонга экспорт қилинган пиёзлар
Жорий йилнинг август ойидан бошлаб Покистон ҳалокатли даражага етган сув тошқинлари оқибатида маҳаллий экинларнинг нобуд бўлиши сабабли Ўзбекистондан пиёз импорт қила бошлади.
Агар август ва сентябрь ойларида Ўзбекистондан Покистонга пиёз етказиб беришнинг ойлик ҳажми уч минг тоннадан ошмаган бўлса, октябрь ойида бу кўрсаткич аввалги икки ойга нисбатан бир неча баробар ошди.
2022 йил ноябрь ойида ҳам Покистон ўзбек пиёзининг асосий харидори бўлиб қолди. Дастлабки расмий статистик маълумотларга кўра, 2022 йил ноябрь ойида Ўзбекистон 10,4 минг тонна янги пиёз экспорт қилган ва бу ҳажмнинг 96 фоизи Покистонга тўғри келади.
Шу билан бирга, 2022 йилнинг августидан ноябригача Покистоннинг ўзбек пиёзининг умумий экспортидаги улуши ойдан ойга ошди: августда — 70 фоиз, сентябрда — 79 фоиз, октябрда — 87 фоиз, ноябрда эса — 96 фоиз.
Ўзбекистоннинг Покистонга катта миқдордаги экспорти пиёз захираларига ўз таъсирини ўтказгани табиий. Бироқ яна бир савол туғилади. Мамлакат пиёз экспорт қилмаганида маҳсулотни аномал совуқда сақлаб қола олармиди?
Покистоннинг пиёзга бўлган фаол талаби ҳали тугагани йўқ. Ўзбекистон ушбу давлатга пиёз экспортини бутунлай тўхтатган тақдирда Покистон янги бозорларни қидиришни бошлайди.
Қозоғистон томонидан пиёз экспортига киритилган чеклов ортидан янги бозорлар Ўзбекистон учун ҳам керак.
Изоҳ (0)