«Қоч, кет, сув омбори тўғони бузилди, деган ваҳима билан уйғонгандик». Сардобаликлар икки йил аввалги тўғон бузилишини қандай эслайди?

Сирдарё вилоятининг Сардоба туманида рўй берган энг катта техноген фожиа — 2020 йил 1 май куни содир бўлган Сардоба сув омбори тўғони бузилиши нафақат сирдарёликлар, бутун Ўзбекистон халқи ёдида қолди. Фожиа сабаб кўпчилик оилалар бошпанасидан ажралди, бир умр йиғиб-терган мол-мулкидан мосуво бўлди. 2022 йилнинг 1 май куни мазкур воқеага икки йил бўлди. «Дарё» ижодий жамоаси шу муносабат билан Сирдарё вилоятининг Сардоба туманида бўлиб, сардобаликлар мазкур фожиани қандай эсга олиши билан қизиқди.

Воқеа ҳозиргидек ёдимда, хотирамда муҳрланиб қолган

«Эрталаб уйқудан қоч, кет, бўлди сув омбори уриб кетди, деган ваҳимали овоз билан уйғондик. Ким қандай улов топса, ўшанга миниб, қоча бошлади. Амаллаб ‘бетонка’га етиб олдик. Мазкур фожиага икки йил бўлган бўлса-да, воқеа ҳозиргидек ёдимда: ўша кунлар хотирада муҳрланиб қолган», — дейди воқеа гувоҳларидан бири Бегали Турсунбоев.

Суҳбатдошнинг маълумот беришича, у яшаган уй ва сув омбори тўғони орасида тахминан 6—7 километр масофа бор.

«Мазкур тўғон биздан олти-етти километр узоқликда жойлашган бўлса-да, ўша куни сувнинг ваҳимали овози уйимизгача эшитилган. Бу овоз бизни баттар қўрқитган. Ўшанда қочиб кетиб, икки кундан кейин уйимизга келдик. Келсак, ҳамма жой вайрон бўлган. Уйлар қулаб тушган, жудаям қўрқинчли аҳволда эди. Аммо бугун кўрмагандек бўлиб кетдик. Бунинг учун президентимизга раҳмат», — дейди воқеани эсга олган суҳбатдош.

Сувнинг биринчи манзили «Қўрғонтепа» маҳалласи бўлган 

Сув омбори тўғони бузилгач, дастлаб тўғондан 6—7 километр узоқликдаги «Қўрғонтепа» маҳалла фуқаролар йиғини ҳудудида жойлашган хонадонларни сув босган.

«Ўша куни саҳарликдан сўнг, кўчага чиқдим. Чиқсам, кўчаларимизни сув босиб, ‘лотокълар тўлиб оқаётган экан. Шунда ён қўшнимиз ҳам кўчадалигини кўриб, қўшни, сувни ким ҳайдаяпти, нега бунча кўп сув, сув йўлининг қаеридир ёпилиб қолганми, деб сўрадим. Қўшним эса билмадим, дегач, ўзаро гаплашиб ўтирдик. Бироздан сўнг ўғлим уйдан чиқиб, опа нега мени вақтлироқ уйғотмадингиз, молларни даштга ҳайдашим керак эди, деди, ҳали ҳам вақтли ҳайдасанг бўлади, дедим. Шунда ўғлим молни ҳайдаб кетар чоғи, опа келинингизга айтинг, келгунимча чой қилиб турсин, деди. Хўп, деб қўшним билан суҳбатлашишда давом этибман.

Орадан қанча вақт ўтди билмайман, ўғлим чопқиллаб келаётган экан. Уни кўриб, келинимни уйғотишим кераклиги ёдимга тушди ва чопиб уйга кириб, чой қўйишга уриндим. Ўғлим етиб келиб, чой қўйманг, мени диққат билан, жим туриб эшитинг, деди. Хўп деб, эшита бошладим. Шунда ўғлим сув омбори дамбасини сув уриб кетибди, қочинг, деди. Мен эса ҳазиллашма дедим. Ўғлим эса ҳазиллашмаяпман, сув момомларнинг уйи ёнига келди, тез қочинг, деди. Демак, жиддий гапиряпти экан деб, оёқ кийимимни ҳам тескари кийганча, қоча бошладим. Бироз югурганимдан сўнг ўғлим яна чақирди. Ҳа, десам қайтиб, ҳужжатларни олинг, деди. Кейин уйга кириб, ҳужжатларни олдим. Ўғлим эса набираларимни, келинимни уйғотиб, уларни велосипедига миндириб, қоча бошладик», — дейди шу маҳаллада яшовчи Малика Абдуллаева.

Сув уйлар девори баравар оққан ва усти қоп-қора рангда бўлган

Малика опанинг эслашича, ўша куни ваҳима билан келган сув уйлар девори баравар оққан ва усти қоп-қора рангда бўлган.

«Дастлаб иккита машина олдига бордик. Сиғмадик. Сўнгра учинчи машинага чиқиб, тўртинчи совхозга қараб қочдик. Йўлда яна сувга дуч келдик. Тўртинчи совхоз томонни ҳам сув босган экан. Ортга қайтиб, бошқа йўл изладик. Йўлда ҳар куни тонг азонда моллар йиғиладиган жойга кўзим тушди. Даштга олиб чиқилиши лозим бўлган молларни ҳам сув айлантириб, у ёқдан бу ёққа оқизиб кетаётган экан. Кўз олдимда кўплаб моллар сувга ғарқ бўлди. Сув шу даражада кўп ва ваҳимали эдики, томлар баравар бўлди. Ерда сув, ўртасида эса лойқа, тумонат бўлиб оқарди. Шунда биз минган машина ҳайдовчиси ҳам ваҳимага тушиб қолди. Кейин тўхтаб, сув йўналишини аниқлашга уринди. Ва охирида йўл топиб, ‘бетонка’ томон юра бошладик», — дейди Малика Абдуллаева.

«Қўрғонтепа» маҳалласида яшовчи яна бир фуқаро Фотима Хўжанова воқеа содир бўлган куни озиқ-овқат дўконига қараб йўл олганини, йўлда ҳамма жойни сув босаётганини кўргач эса ваҳимага тушиб қолганини айтмоқда.

«Ўша куни тонг азонлаб, савдо дўконига озиқ-овқат олиб келиш учун йўл олдик. Ярим йўлда бир машинага дуч келдик, машинадагилар бу томонни сув босибди, ортга қайтинглар, дейишди. Биз эса уларнинг ваҳимасига эътибор бермай, яна юришда давом этдик. Сал юрганимиздан сўнг лойқа сув оқиб келаётганини кўрдик. Тезда ортга қайтиб, уйдан набираларимни олишга шошилдик. Маҳаллага қайтиб келсак, сув босаётгани учун ичкарига киритишмади. Маҳалладагилар уйидан чиқиб кетганини айтишди. Кейин набираларим ва болаларимни ҳам топдим. Ўғлим бизни 7-совхозга олиб бориб ташлагач, одамларга ёрдам бериш учун маҳаллага қайтди», — дейди Фотима Хўжанова.

Навбатдаги суҳбатдош Бувмайрам Ҳайдарова воқеа содир бўлган куни қўни-қўшниларидан дамбани сув урибди, деган гапни эшитганини, аммо эътибор ҳам бермаганини айтмоқда.

Ҳамма жон талвасасида ўзини хавфсиз жойга олиб қочарди

«Мен ўша куни жуда вақтли уйғонгандим. Сувнинг шовқинини ҳам эшитмаганман. Бемалол сигирларни соғиб, ишларимни қилдим. Сўнг набирам Бекзодга молларни ҳайдаши кераклигини айтиб, дамба очилганмиш, молларни тезроқ ҳайда, дедим. Шунда ўғлим ва дадаси ётган жойидан сакраб турди ва ўғлим дамба деганингиз сув омбор дамбасими, деди. Шунда кўчага чиқиб қарасак, ҳамма қочаётган экан. Биз ҳам уларга қўшилиб қоча бошладик. Ҳамма жон талвасасида хавфсиз жойга қочарди», — дейди воқеа ҳақида гапириб берган Бувмайрам Ҳайдарова.

Бувмайрам опанинг айтишича, у сувдан қўрқиб, қочаман дея оёғини ҳам чиқариб олган.

Ёш болалардан бири йиғлар, бири нон сўраб бақирарди

«Қочиб кетаётиб, нотўғри ҳаракат қилганимданми оёғим чиқиб кетди. Аммо тўхташга ва ҳатто орқага қарашга қўрққанимданми оёғим чиққанига ҳам эътибор бермай, қочиб кетавердим. Йўлда тумонат одам. Қари ва кеса кишиларни болалари аравага солиб олиб кетишаётганди. Ҳамма жонини қутқариш учун ‘бетонка’ томон қочиб кетарди. Манзилга етганимизда ёш болалардан бири йиғлар, бири нон сўраб бақирарди. Яна бири эса яқинларини йўқотиб қўйиб, қўрққанидан йиғларди. Шунда оёқларимга эътибор берсам, оғримаяпти. Ўз жойига тушган экан. Кейин бизни Миллий гвардия ва ИИБ ходимлари машиналарда 26-совхозга олиб боришди. У ердагилар эса бизга жой тайёрлаб, дастурхон тузашди. Анча ёрдам кўрсатишди. Ҳозир шу воқеаларни эслаяпман-у, қўрқиб кетяпман. Ўтиб кетгани рост бўлсин», — дейди Бувмайрам Ҳайдарова.

«Дарё» мухбири билан суҳбатлашган Улбозор Норбўтаева воқеа содир бўлган куни набирасини йўқотиб қўйганини эслади.

Қоча-қоч пайтида набирамни йўқотиб қўйдик

«Саҳарликдан сўнг кўчамизда бақир-чақир овоз эшитилди. Кўчага чиқсам, ҳамма трактор тиркамасига чиқаётган экан. Қўшниларимиз вақтли туриб, чопиққа кетаётган экан-да деб, яна уйга қайтиб кирдим. Кирсам, келиним аяжон сув омбори тўғони бузилибди, кетамиз, деди. Келинимдан воқеани эшитиб, қўрқиб кетдим ва оиладаги саккиз нафар киши одамларга қўшилиб, қоча бошладик. Шу кетишда етти километр йўлни пиёда босиб ўтдик. Қоча-қоч пайтида оиламиздаги саккиз киши ҳар тарафга қараб кетган. Шунда набирамни йўқотиб қўйдик. Мен кичик ўғлимга боланг қани дейман, ўғлим эса уйда отам қолиб кетди, қайтаман, дейди. Шунда ўғлим менинг пиёда кетаётганимни кўриб, онажон, сиз қолиб кетсангиз, мен қандай яшайман, деб трактор тиркамасидан тушиб қолди. Мен эса боламга юришда давом эт, отанг ва мен катта одамлармиз етиб оламиз, дейман. Хуллас, ўша куни анча қийналиб, хавфсиз жойга етиб олдик. Кейин набирамни ҳам топдик. Уйдагилар ҳам етиб келишди. Аммо уйларимиз жудаям қўрқинчли аҳволга тушди», — дейди Улбозор Норбўтаева.

Улбозор Норбўтаеванинг ёдга олишича, маҳалладоши Нурали Холмаматов ўзининг Damas машинасида маҳалла одамларини хавфсиз ҳудудга ташиган.

«Набирамни ҳам шу йигит топиб берганди. Damas машинасида ўз жонини хатарга қўйиб, барча маҳалладошларни хавфсиз ҳудудга ташиганди», — дейди суҳбатдош.

Тошқиндан сўнг 31 ёшли йигит вафот этган

Тошқин воқеасидан 21 кун ўтиб, барчага ёрдам берган 31 ёшли Нурали Холмаматов вафот этган.

«Аллоҳ раҳмат қилсин, воқеадан кўп ўтмай 22 май куни вафот этди. Ўша кунги воқеадан жуда қўрқиб, юраги олинган, юрагида дард пайдо бўлган дейишди», — дейди Улбозор опа.

Қўрғонтепаликлар бугунги кунига шукрона айтиб, Ўзбекистон президентининг эътибори ва ташаббуси билан янги уй-жойларга эга бўлганини, йўқотилган барча мол-мулклари ўрни қопланганини айтмоқда.

«Биз президентимиздан бир умрга миннатдормиз. Тошқинда қолган уйларимиз ўрнига барча шароитлари бор янги уйлар қуриб берди. Бугунги кунда бизга иссиқ сув, совуқ сув, газ ҳам келди», — дейди қўрғонтепаликлар.

Операторлар: Маъмуржон Обраҳматов, Дилруҳ Исомиддинова