Фото: Истанбулнинг машҳур Бейўғли туманидаги қадамжоларга назар

«Шаби арус» тадбирларида иштирок этиш учун ўзбекистонлик журналистлардан иборат гуруҳ 14–20 декабрь кунлари Туркиянинг Коня ва Истанбул шаҳарларида бўлгани ҳақида хабар берилганди. Туркия Маданият ва туризм вазирлиги томонидан уюштирилган сафар давомида оммавий ахборот воситалари вакиллари Бейўғли туманида ҳам бўлиб, у ердаги машҳур қадамжоларни кўздан кечирди.

Галата мавлавийхонаси Истиқлол кўчасининг пастки қисмидан Қоракўй трамвай бекати ҳамда Галата кўпригигача чўзилган Ғолиб дада кўчасида жойлашган.

Тор йўлакдан ўтиб, ичкарига кирилганда Европага хос тошли ҳовли, Усмонлилар услубида ёғочдан қурилган самохона, мақбаралар ва фавворага дуч келасиз. Музейда ҳақиқий маданият объектлари, самохона, Ҳолид афанди мақбараси, Шайх Ғолиб мақбараси, Себбилкитоб биноси, Одила султон фаввораси, Ҳасан оға фаввораси ва «Ҳамуфлон» мавлавийлар қабристони бор.

Галата ёки Кулиқопи мавлавийхонасининг илк биноси 1491 йилда қурилган. Ўша вақтда мавлавийхона раҳбарлигига шайх Маҳмуд дада, кейинроқ эса Софи Муса дада тайинланади. Тариқат аъзолари оқ кигиздан қилинган баланд конус шаклидаги қалпоқ, енглари йўқ, товонгача тушадиган оқ яктак (танура), калта енгли камзул ва кенг белбоғ тақишган. Жума кунлари мавлавийхона аъзолари зикр тушиб, само рақсини ижро этган. Илк бино 1766 йилда ёнғиндан талафот кўрганидан сўнг дарвишлар янгисини қуради ва у бугунги кунгача етиб келган музейга айлантирилади. Шайх ва шоир Ғолиб дада шарафига ушбу манзилни Ғолиб дада даргоҳи деб ҳам аташган. Бино оддий мадраса услубида катта зал, дарвишлар хонаси, шайх хонаси, кутубхона, ошхона, мақбара ва бошқа ички бўлимлар билан бирга қурилган.

Галата мавлавийхонаси султонлар Салим II, Маҳмуд II ва Абдулмажид I даврида ҳам таъмирланиб, реставрация қилинган. Туркия республикаси ташкил этилганидан кейин Галата мавлавийхонаси ёпилган (1925–1965). Истанбул вилоят ноиблиги қарори билан само рақси мактаби сифатида ишлатила бошланган.

Деярли ярим асрдан сўнг қилинган мукаммал таъмирлаш ишларидан кейин (1967–1972) бино ичида классик турк шеъриятини ўзида акс эттирган Девон адабиёти музейи очилган. Кичик музей экспонатлари орасида мусиқа асбоблари, қўлёзмалар ва дарвишларнинг буюмлари намойиш этилган. Барокко усулида қурилган саккиз бурчакли ёғоч залда ойнинг ҳар сўнгги якшанбасида суфийлар само рақси ижро этилган.

Мавлавийхонанинг қабристонида шайхлар, машҳур мусиқачилар, шоир ва мутафаккирлар дафн этилган. Бу ерда илк турк матбаачиси Иброҳим Мутафаккир, илк ғарбий артиллерия мактабини очган Ҳумбаражи Аҳмад пошша, девоннинг илк шоираси Лайло хоним ва най устаси Усмон дада қабрлари бор. Таъмирлаш ишлари тугагандан кейин (2011 йилнинг ноябрида) сайёҳлар учун само рақси ҳам намойиш қилиб келинади.

Галата минораси

Галата минораси Истанбулнинг Европа қисмида, Галата тепалиги устида, Бейўғли туманида жойлашган. У шаҳар марказининг деярли барча нуқтасидан кўзга ташланиб туради. Минора баландлиги 67 метр, диаметри 9 метр, денгиз сатҳидан 140 метр баландликда туради ва шаҳар рамзларидан саналади. Миноранинг тепа қисмидаги 8-қаватдаги ресторан ва 9-қаватда томоша майдончасидан туриб Истанбулнинг панорамали кўринишига гувоҳ бўлиш мумкин. Бейўғли туманининг кўчалари, эски шаҳар, «Олтин шоҳ»нинг (Босфор бўғозининг Европа қирғоқлари яқинидаги бухта) ўнг қирғоқлари, Босфорнинг Осиёдаги қирғоғи кўриниб туради. Агар ҳаво яхши бўлса, «Шаҳзода ороллари» ва Мармар денгизи қирғоқларини ҳам кўриш мумкин. Минорада 2 та лифт, ресторан, қовоқхона, шарқона қаҳвахона ва тунги клубгача ишлаган. Минора айни вақтда музей мақомида фаолият юритади ҳамда 9 қаватдан иборат. 2020 йилгача ҳар бир қаватнинг ўз вазифаси бўлган. Учинчи ва тўртинчи қаватда эсдалик совғалари сотувчи дўконлар, бешинчи қаватда Генуэз қовоқхонаси, олтинчи қаватда ошхона, еттинчи қаватда шаҳар макети ўрин олган фое, саккизинчи қаватда ресторан ва тўққизинчи қаватда томошагоҳ ўрин олган.

Минора ўрнида қачонлардир VI асрда қурилган маёқ бўлган. Генуяликлар византияликлардан ушбу туманни тортиб олганидан сўнг колония ташкил этгач, 1341 йилда унинг атрофида мудофаа деворлари қура бошлайди. 1348-1349 йилларда тепаликда бугунги кунгача етиб келган мана шу минора қурилган ва «Масиҳ минораси», деб аташган. Минора денгизчилар ва савдогарлар учун алоҳида аҳамият касб этган. Мудофаа девори ва хандақларнинг бир қисми ҳозиргача ҳам турибди. Айни вақтдаги Галата номи унга Усмонлилар даврида берилган, чунки у шаҳарнинг тарихий жойларидан бўлган Галатадан (галактос — юнон тилида сут) ўрин олган. Номнинг келиб чиқиши хусусидаги афсоналардан бирида айтилишича, Константинопол даврида ушбу ҳудудда қўй ва эчкилар боқилган. Бошқа бир талқинда эса Анатолиянинг келт қабилаларидан бирининг номи «галаталар»дан олинган, дейилади. Учинчи талқинда эса италияликларнинг «калата» — қиялик сўзидан олинган.

Султон Маҳмуд Ғолиб даврида гумбазлар олдирилган, минора баландлиги 6,8 метргача камайтирилган. Мурод II (1574-1595) даврида эса ундан расадхона сифатида, ертўлаларидан эса қамоқхона сифатида фойдаланилган.

1632 йилда минорада дунёнинг энг биринчи парвоз амалга оширилган. Олим Ҳезарфон Аҳмад Чалабий қўлбола қанотларда сакраб Босфор устидан учиб ўтиб, шаҳарнинг Осиё қисмига муваффақиятли қўнади, султон Мурод томонидан тақдирланади, аммо кейинроқ султон маслаҳатчилари ва дин пешволари иғволари билан Жазоирга сургун қилиниб, 31 ёшида у ерда вафот этади. Ҳезарфон парвози акс этган эпизодни туркларнинг «Муҳташам юз йил: Косем» сериалидаги қисмларидан бирида томоша қилиш мумкин.

1971 йилда минора таъмирланиб, баландлиги 45 метрни ташкил қилган. 1832 йилдаги таъмирлаш ишлари натижасида эса томошагоҳ ҳам қурилган.Тун-у кун қўриқчилик қилган кузатувчи унда ўтириб шаҳарнинг шимолий «Олтин шоҳ» қирғоғидаги тартибсизлик ёки ёнғинлардан хабардор бўлиб турган. 1875 йилда минора ўзининг замонавий кўринишига яқин қиёфага кирди. 1964-1967 йилларда минора қайта тикланди, конус шаклидаги гумбаз қайта қурилди ва кейинчалик лифт минора ичига ўрнатилди. 2020 йилда Галата минораси шаҳар муниципалитетидан Туркия Маданият ва туризм вазирлиги ихтиёрига берилди ҳамда таъмирлашга ёпилди. 2020 йилнинг 9 октябрида бино қайта очилиб, кўнгилочар мақомидан музей мақомига ўтди.

Авлиё Антоний Падуанский черкови

Авлиё Антоний Падуанский черкови Истанбулда ишлаб турган католик базиликаси саналади. У ҳам машҳур Бейўғли туманидаги сершовқин Истиқлол кўчасидан жой олган. Илк черков 1724 йилда италян руҳонийлари томонидан қурилган. У 180 йил турган, аммо 1904 йилда трамвай йўли ўтказилиши муносабати билан бузиб ташланган ва сал нарироқда жой ажратилган. 1905 йилда янги черков қурилиши бошланган. Италянларнинг неоготика услубидаги қизил ғиштдан қурилган бино 1912 йилда ибодатга очилган. Бино ҳовлисида 2 та турар-жой бинолари ҳам қурилган бўлиб, улардан тушган даромад черков бунёдкорлигида ишлатилган. Ҳозирда унга кириш мана шу уйлар орасидаги арка орқали амалга оширилади. 1932 йилда Рим Папаси Пий Х Авлиё Антоний Падуанский черковини кичик базиликалар доирасида киритади. Черков олдида Рим Папаси Иоанн XXIII ҳайкали бор. У бу ерда 1932 йилда илк хутбасини ўтказган, кейинроқ 10 йил давомида Рим Папасининг расмий вакили сифатида хизмат қилган. Бугунги кунда черков Туркиядаги энг йирик католик даргоҳларидан саналади, хутбалар турк, италян, поляк ва инглиз тилида олиб борилади.

Бино ичида ташриф буюрувчилар учун классик католик жиҳозлари, ўриндиқлар, витраж ойналар, мозаика деворлари ва шифтдаги фрескаларни кўриш мумкин.