Ўткир ва сурункали панкреатит: хавфли касаллик аломатлари

Овқат ҳазм қилиш тизими касалликларининг 10 фоизини панкреатит – ошқозон ости безининг ўткир ёки сурункали яллиғланиши ташкил этади. Бундан ташқари, сўнгги 30 йил ичида ушбу хавфли касалликнинг сурункали шакли билан касалланганлар сони икки бараварга ошди. Панкреатит ҳолатларининг ярмидан кўпи спиртли ичимликларни истеъмол қилиш туфайли ривожланганига қарамай, ҳатто ҳеч қачон сутли маҳсулотлардан кучли нарса ичмайдиганлар ва соғлом овқатланиш қоидаларига риоя қилишга ҳаракат қилаётганлар ҳам статистикадан жой олган. Қуйида ўткир ва сурункали панкреатитни қандай аниқлаш ва ундан қандай қилиб ҳимояланиш мумкинлиги ҳақида батафсил танишиш мумкин.

Панкреатит нима?

Панкреатит – меъда ости бези яллиғланиши, унда овқатни ҳазм қилишга ёрдам берадиган ферментлар қонга киради. Меъда ости бези кескин яллиғланганда унинг ҳужайрали йўқ бўлиб, ёғ ва углеводларни парчалайдиган ферментлар бўлган липаза ва амилаза қонга тушади ва ўткир панкреатит кузатилади. Ўткир панкреатитда ферментларнинг қонда мавжудлигини аниқлаш ва шунга мувофиқ ташхис қўйиш осон.

Сурункали панкреатитда ошқозон ости безига токсинлар таъсири тўхтамаса ёки хуруж вақтида орган жуда ёмон шикастланган бўлса, вақт ўтиши билан зарарланиш белгилари пайдо бўлиши мумкин. Улар, албатта, шифокор ёрдамида аниқланади. Натижада ошқозон ости бези ўз вазифаси билан шуғулланишни тўхтатади. Ошқозон ферментларининг секрецияси ва танага тушган овқатни ҳазм қилиш жараёни бузилади.

Панкреатитни қандай аниқлаш мумкин?

Ўткир ва сурункали панкреатитнинг аломатлари бир-биридан фарқ қилади. Ўткир панкреатитнинг биринчи ва энг муҳим аломати бу ўта кучли бел оғриғи бўлиб, у кўкрак ости ва қовурға атрофида бошланади, шунингдек, оғриқ орқа томонда ҳам кузатилади. Хуруж давомида кўнгил айниши, қайт қилиш, ич кетиши ва қорин дам бўлиши ҳам мумкин.

Шунингдек, ҳолатларнинг деярли ярмида ўткир панкреатит ошқозон-ичак трактининг бошқа касалликлари ортига яшириниши ҳам мумкин. Уларга қуйидаги аломатлар қўшилади:

• ўнг қовурғада оғриқ;
• сариқ касали;
• қориннинг пастки қисмида оғриқ;
• курак ва кўкрак орқасида оғриқ;
• нафас қисилиши;
• қорин деворидаги кескин оғриқ;
• кўричак оғриғига ўхшаш қориннинг ўнг томонида оғриқ.

Сурункали панкреатитга келсак, у хуружли оғриқлар билан ўзини намоён этади. Ёки беморни тахминан 10 кун давомида безовта қилади, сўнгра бир неча ой давомида пасайиб кетади. Шунингдек, сурункали панкреатитда ошқозон ости бези ферментлари етишмовчилигининг қорин дам бўлиши, диарея каби аломатлари қўшилади.

Нима учун панкреатит пайдо бўлади?

Тахминан 55 фоиз ҳолатларда ўткир ва сурункали панкреатит спиртли ичимликлар ичиш, нотўғри овқатланиш, оғир ва ёғли таомлар истеъмоли ошиши кабилар сабаб бўлади. Бошқа ҳолларда ошқозон ости безига сафронинг кириб бориши, безнинг шикастланиши, заҳарланиш, юқумли касалликлар, аллергия ва овқат ҳазм қилиш тизими касалликлари туфайли келиб чиқади. Бундан ташқари овқат ҳазм қилиш ферментларининг мутацияси туфайли панкреатит ирсият билан боғлиқ бўлиши ҳам мумкин.