Бундан роппа-роса 12 йил олдин Финландияда фожиали кун содир бўлди. Гап шундаки, 2008 йилнинг 23 сентябрида маҳаллий коллеж ўқувчиси томонидан ўқув муассасасига қуролли ҳужум уюштирилди. 22 ёшли ўқувчи томонидан уюштирилган ушбу ҳужум Финландиянинг яқин тарихидаги энг фожиали ҳодиса ҳисобланади. «Дарё» воқеа тафсилотлари ҳақида ҳикоя қилади.
Фото: Google Photos
«У мазза қилар эди»
23 сентябрь, тахминан, 10:40 ларда Матти Юхани Саари исмли коллеж ўқувчиси ўзи таълим олаётган коллежга қуролли ҳужум бошлайди. Дастлаб, юзни тўлиқ ёпувчи ниқоб таққан Саари автоматик равишда ўқланувчи «Валтер22» номли пистолет ва қўлда тайёрланган ёнувчи «коктейл» билан қуролланиб, ертўла орқали профессионал-техник Каухайоки коллежига кириб боради. Ушбу пайтда коллежда 200 дан ортиқ одам бор эди.Саари ертўлани ўзидаёқ қуролдан фойдаланган, нишон – қоровул. Қоровулга отилган учта ўқнинг барчаси хато кетган. Ушбу «юриш»дан сўнг босқинчи имтиҳонга йўл олган 20 га яқин талабаларни ўққа тутади. Яшириниб олишга улгурган учта талабанинг айтишича, Матти Юхани Саари ўзини жуда агрессив тутар, аммо қилаётган ишидан мазза қилар эди. Яна бир талаба: «Мен уни кўрдим ва у менга қарата ўқ уза бошлади. Ўқлардан сақланиш учун зигзаг шаклида югуриб қочдим».
Икки дақиқа ўтар-ўтмас Саари йўлакнинг шимолий қисмига оловли «коктейл»ни отди. Аммо бу уриниш муваффақиятсиз бўлди. Қизиққон талабалар эса буни ўйин деб ўйлаб, буни кўришга шошилишди, пайтда фойдаланиб, Матти уларни ўққа тутди ва улардан икки нафари қурбонга, яна биттаси эса жароҳатланганга айланди. Бу орада Финландия полицияси ҳодиса бўйича қўнғироқ қабул қилиб, хавфни бартараф этиш учун бир нечта машиналарини юборди.
Соат 11:00 да Матти яна бир «коктейли» портлатди, шундан сўнг йўлакдаги барча ойналар чилпарчин бўлди. Беш дақиқалардан сўнг полиция етиб келди, вазиятга баҳо бериб, улар қўшимча куч чақиришга қарор қилди. Ходимлар бинога бостириб кирмоқчи бўлди, аммо бинодан чиқаётган қора тутун сабаб улар тўхтади. Бу пайтда бино ичида кам сонли талабалар ва босқинчининг ўзигина қолган эди.
Бу воқеалардан бир соат ўтиб, жиноятчи ўзининг дўстига қўнғироқ қилиб, 10 кишининг қотили бўлганини тан олди ва узр сўрашини айтди. Қўнғироқдан сўнг жиноятчи ўзининг ҳам бошига қарата ўқ узиб, ўз жонига қасд қилди... Шундай қилиб, Матти Юхани Саари уюштирган қуролли ҳужумнинг қурбонлари, ўзини қўшиб ҳисоблаганда, 11 тага етди. Уларнинг энг ёши каттаси 51 да, энг кичиги эса 20 да эди. 51 ёшли қурбон коллеж ўқитувчиси эди, бошқа қурбонларнинг аксарияти эса Саарининг гуруҳдошлари бўлган. Қисқа вақт ичида жиноятчи 157 марта ўқ узишга муваффақ бўлди, уларнинг 62 таси одамларнинг танасидан топилди.
Қотил Матти Юхани Саари аслида ким?
Матти Юхани Саари – 22 ёшли кулинария бўлими талабаси. Жиноятга қўл уришидан беш кун олдин у ўзи учун YouTube канал очиб, Wumpscut 86 номи билан видеороликлар чиқара бошлайди. У «You will die next» (Кейинги сафар сен ўласан) сўзларини ишлатиб, видеода «Volter22» пистолетида машқ ўтказаётганини кўрсатади. Энг қизиғи, ушбу ролик учун у полиция маҳкамасига чақирилади, чақирув қотилликдан бир кун олдин – 22 сентябрда бўлади. Полиция ходими уни қамоққа олишга ёки қуролини тортиб олишга қонуний асос тополмайди ва уни шундайлигича қолдиради.
23 сентябрь тонгида Саари ётоқхонада бир нечта қўлёзма қолдиради: «Мен одамзотни ёмон кўраман», «Ечим – Валтер22». Қотил ушбу жиноятга беш йил давомида тайёрланди. Аммо буни унинг ҳеч қайси бир дўсти пайқамайди, улар Саарини яхши сўзлар билан эслашади. Ушбу қабиҳ жиноятдан 18 ой олдин у қурол, бомба, оммавий тартибсизликлар ва шунга ўхшаш ғайриахлоқий нарсаларга бирдан қизиқиб қолгани маълум бўлди. У дунёни ва ундаги барчани ёмон кўришни бошлаган эди.
2009 йилнинг мартига келиб, фин полицияси жиноятнинг аниқ мотивларини топа олмаслигини маълум қилди.
Ҳодиса қонунчиликка қандай таъсир ўтказди?
Финландияда қуролга оид қонун-қоидалар суст эди. Ўша пайтда Финландияда қуролни назорат қилиш бўйича кўрсатма 1998 йилда қабул қилинган «Қурол тўғрисида»ги қонун эди. Қуролни фақат маҳаллий полиция бўлими томонидан 15 ёшдан 17 ёшгача бўлган шахсларга, ота-онасининг розилиги билан нишонга олиш ёки ов қилиш учун ёки камида 18 ёшга тўлган шахсларга соғлиғи ва ўзини тутиши қониқарли деб баҳолансагина лицензия берилиши мумкин эди.Илгари қурол назорати тарафдорлари маданий оппозицияга қарши чиққан эди. Финландияда ов билан боғлиқ бўлган қуролли анъаналар мавжуд. Бироқ Каухайокида содир этилган отишма ортидан полиция ва қуролланган шахс ўртасида қурол лицензиясининг муҳокамаси Финландиянинг деярли барча оммавий ахборот воситаларида қурол лицензияси билан боғлиқ масалаларни кўриб чиқилишини таъминлади. Ҳукумат қуролни янада қаттиқроқ назорат қилиш зарурлигини тан олди. Ички ишлар вазирлиги қуролга лицензия беришни камайтириш орқали яна бир қирғинни олдини олиш эҳтимоли кам, деб айтиб ўтди.
Тергов комиссияси жуда қисқа вақт ичида бир нечта ўқ отишга қодир бўлган қурол-яроғ ноқонуний деб топилишини ва севимли машғулотлари учун фақат самарали ёнғин даражаси бўлган қуроллардан фойдаланишни тавсия қилди. Аммо 2009 йилда ҳукумат ҳар қандай қуролни ҳам тўлиқ тақиқламасликка қарор қилди.
Ҳукумат жорий қарорга тузатиш киритиб, тўппонча ва револвер сотиб олиш ва сақлашни чеклаб қўйди ҳамда қуролга лицензияларнинг ёши бўйича минимал талабни 18 ёшдан 20 ёшгача оширди. Бундан ташқари, Финландия фуқаролари қуролга лицензия олишлари учун қобилият ва яроқлилик синовларидан ўтишлари мажбурий этиб белгиланди. Қурол-яроғ учун янги ариза берувчилардан улар қурол-яроғ клубининг фаол аъзоси бўлгани ва камида икки йил давомида клубда мақсадли машғулотлар олиб борилгани тўғрисида полиция томонидан тасдиқланган мураббий имзолаган сертификат шаклида далилларни тақдим этишлари шарт эди.
Агар керак бўлса, полицияга аризачининг соғлиғи тўғрисида маълумот берадиган тиббий маълумотнома сўрашга рухсат берилди.Қуролни назорат қилиш тўғрисидаги янги қонун, шунингдек, шифокорлар ариза берувчининг соғлиғи ҳолатига кўра қурол тутишга яроқсиз бўлса, полицияга хабарнома юбориш мажбуриятини олди.
Миржалол Қосимов тайёради.
Изоҳ (0)