Сирдарё вилоятидаги Сардоба сув омборида 1 май куни эрталаб тўғон ўпирилиши содир бўлди. Сув тошқини оқибатида Сардоба, Оқолтин ва Мирзаобод туманларидаги аҳоли пунктлари ва экинларга зарар етди. Бинолар, йўллар, коммуникациялар вайрон бўлди. Учта тумандаги 22 та қишлоқдан 60 мингдан ортиқ аҳоли эвакуация қилинди.
Ушбу ҳодисадан сўнг жамоатчиликда бу нима учун содир бўлгани ҳақида саволлар туғилди, сув омбори қурилишида иштирок этадиган компаниялар номига айбловлар айтила бошланди. Хулоса чиқаришга ҳали эрта. Ҳодиса сабаблари терговда аниқланади. «Gazeta.uz» очиқ маълумотлар ва ахборот манбалари асосида лойиҳа тафсилотларини аниқлашга ҳаракат қилди.
Сув омбори қурилиши 2010 йилда Жанубий Мирзачўл каналининг марказий тармоғи сув оқими ҳудудида бошланиб, 2017 йилда якунланди. Гидротехника иншооти 922 миллион кубометр сув сиғимига эга экани ва бу Сирдарё ҳамда Жиззах вилоятларининг унумдор ерларидан самарали фойдаланиш, қишлоқ хўжалиги экинлари ҳосилдорлигини оширишга имкон бериши хабар қилинган эди.
2017 йилнинг 17 май куни Президент Шавкат Мирзиёев сув омбори билан танишар экан, гидроэнергетика соҳасида янги компания ташкил этиш бўйича режаларни баҳам кўрди. Кейинги куни давлат раҳбарининг «Ўзбекэнерго» акциядорлик жамияти таркибига кирган гидроэлектрстанциялар, гидротехник ва гидроэнергетика билан боғлиқ бошқа бўлинмалар, шунингдек, Қишлоқ ва сув хўжалиги вазирлигининг «Ўзсувэнерго» бирлашмасига қарашли бўлган барча гидроэлектростанцияларни бирлаштирувчи «Ўзбекгидроэнерго» акциядорлик жамиятини ташкил этиш тўғрисидаги фармони қабул қилинди.
«Ўзсувэнерго» бирлашмасига раҳбарлик қилган, шунингдек, Сурхондарё вилоятининг Сариосиё туманида «ТўпалангсувГЭСқурилиш» МЧЖ бошқаруви раиси бўлиб ишлаган сенатор Абдуғани Сангинов янги компания бошқаруви раиси этиб тайинланди.
«Ўзбекгидроэнерго» компанияси мамлакатнинг гидроэнергетика салоҳиятидан самарали фойдаланиш, сув-энергетика ресурсларини бошқаришнинг ягона тизимини шакллантириш, электр энергия ишлаб чиқариш таркибида қайта тикланадиган гидроэнергетика ресурслари улушини изчил ошириш, янги экологик тоза энергия ҳосил қилувчи қувватларни ташкил этиш, мавжуд ГЭСларни техник ва технологик жиҳатдан қайта жиҳозлаш, гидроэнергетикани ривожлантиришга хорижий инвестицияларни кенг жалб этиш ва шу асосда корхоналар ва аҳолининг электр энергияга бўлган эҳтиёжини янада тўлароқ қондиришни таъминлаш билан шуғулланади.
Davletovuz Telegram-канали гидроэнергетика соҳасида To‘palang HPD Holding ва унинг тузилмавий компаниялари (To‘palang HPD Platinum, To‘palang HPD Water Construction, To‘palang HPD Building, To‘palang HPD Irrigation Systems, To‘palang HPD Steam — Gas, To‘palang HPD Service, To‘palang HPD Engineering) амалга ошираётган лойиҳаларга эътибор қаратди.
«Gazeta.uz» маълумотларига кўра, To‘palang HPD Holding Президентнинг 2003 йил 24 январдаги фармони талаблари асосида «Тўпаланг сув омбори ва ГЭС қурилиш»нинг «ТўпалангсувГЭСқурилиш» МЧЖ этиб қайта ташкил этилиши натижасида вужудга келган, 2017 йил декабрида яна қайта ташкил этилган. Унинг асосий фаолият турлари ГЭС, сув хўжалиги иншоотлари, гидроузеллар қуриш, канал ҳамда дренажлар қазиш ва бошқаларда қурилиш-монтаж ишларини амалга оширишдан иборат.
«Ўзбекгидроэнерго» матбуот хизмати 21 апрель куни Сардоба сув омбори қошида To‘palang HPD Irrigation Systems иштирокида кичик ГЭС қурилиши бошланганини маълум қилган эди. Лойиҳа қиймати 21,3 миллион еврога тенг бўлиб, объектни 2022 йилда фойдаланишга топшириш режалаштирилган.
Компания To‘palang HPD Holding томонидан Чотқол дарёсида Қуйи Чотқол ГЭС (лойиҳа қиймати 180 миллион доллар), шунингдек, Пскем дарёсида Пскем ГЭС (810 миллион долларга баҳоланмоқда) лойиҳаларида ҳам қурилиш ишларини олиб бораётганини маълум қилди.
To‘palang HPD Platinum Хоразм вилояти Тошсоқа магистрал суғориш каналлари тизимини реконструкция қилиш лойиҳаси (29,7 миллион долларга баҳоланган) устида ҳам иш олиб бормоқда.
Бундан ташқари, To‘palang HPD Building 2019 йил 9 июль куни Наманган вилоятининг Учқўрғон туманида Катта Фарғона каналида Кичик гидроэлектр станциялар каскадини фойдаланишга топширди (31 миллион долларга баҳоланган).
2019 йил мартида Тошкент вилоятининг Ўрта Чирчиқ туманида Туябўғиз сув омборида To‘palang HPD Irrigation томонидан қурилган кичик ГЭС очилди (16,3 миллион долларга баҳоланган).
To‘palang HPD Building Сурхондарё вилоятида «Термиз марвариди» санаторияси қурилишида ҳам иштирок этган.
«Ўзсувлойиҳа» лойиҳа институти кузатув кенгашининг беш нафар аъзосидан икки нафари — To‘palang HPD Holding вакили ҳисобланади. «Ўзсувлойиҳа» компанияси Андижон туманида Куйганёр гидроузели қуйи қисмини ювилишдан сақлаш учун ҳимояловчи иншоотни қуриш лойиҳаси, Навоий вилоятида «Конимех-1» насос станциясини реконструкция қилиш ва бошқаларда бош лойиҳаловчи ҳисобланади.
«Ўзбекгидроэнерго» ва To‘palang HPD Holding юридик манзили мос тушади: Тошкент, Навоий кўчаси, 22.
To‘palang HPD Holding директори Ислом Абдуғаниевич Абдураҳмонов — Абдуғани Сангиновнинг ўғли.
«Gazeta.uz»га маълум бўлишича, To‘palang HPD Water Construction компанияси Сардоба сув омбори қурилишида қатнашган 10 дан зиёд субпудратчилардан бири бўлган.
Лойиҳа қиймати
Сардоба сув омбори қурилиши тўғрисидаги ҳужжат очиқ маълумотларда мавжуд эмас. Гидроиншоот ҳозир ҳам «Ўзбекистон темир йўллари» ҳисобида.
«Gazeta.uz» гидроиншоотнинг ҳали ҳам «Ўзбекистон темир йўллари» ҳисобида турганини аниқлашга муваффақ бўлди. Сардоба сув омбори қурилиши 2017 йил 1 январь ҳолатида 1 триллион 306 миллиард 940 миллион 400 минг сўм (Марказий банкнинг 2017 йил 1 январдаги курси бўйича 404,4 миллион доллар).
2017 йил май ойида Президентга тақдимот маросимида «Ўзбекистон темир йўллари» компаниясининг собиқ раиси Очилбой Раматов (ҳозирги бош вазирнинг биринчи ўринбосари), қишлоқ ва сув хўжалиги вазирининг ўринбосари Шавкат Ҳамроев (ҳозирги сув хўжалиги вазири) ва «Ўзсувэнерго» раиси Абдуғани Сангинов (ҳозирда «Ўзбекгидроэнерго» раиси) иштирок этди.
«Ўзбекгидроэнерго» изоҳи
«Биз миллий ва хорижий ОАВ ҳамда ижтимоий тармоқларда Сардоба сув омборида юзага келган вазият бўйича «Ўзбекгидроэнерго» АЖ обрўсига путур етказувчи асоссиз ва юзаки хулосалар, нотўғри талқинларга расмий муносабатимизни билдиришни хоҳлардик», — дейилади компания матбуот котиби Равшан Бойқуловнинг «Gazeta.uz» таҳририятига юборган хабарида.
Сардоба сув омборининг 2010−2017 йилларда қурилганини қайд этар экан, компания вакили собиқ Қишлоқ ва сув хўжалиги вазирлиги объект буюртмачиси эканини таъкидлади. «Ўзбекистон темир йўллари» қошидаги «Ўзтемирйўлқурилишмонтаж» унитар корхонаси бош пудратчи сифатида танланган. Объект қурилишида иштирок этган 10 дан ортиқ субпудратчи ташкилотлар, жумладан «Ўзмахсусқурилиш», Omad Dubl, BOYOVUD қаторида «Резаксой сув қурилиш» (ҳозирги — To‘palang HPD Water Construction) қурилиш жараёнида ўзига ажратилган қисмда қурилиш ишларини олиб борган.
«Биз To‘palang HPD Holding МЧЖ Сардоба сув омборининг авария содир бўлган қисмида қурилиш ишларини олиб бормагани, Абдураҳмонов Ислом Абдуғаниевич эса 2010−2017 йилларда To‘palang HPD Holding МЧЖ ва унинг филиалларида умуман ишламаганини таъкидлашни хоҳлардик. Бундан ташқари, «Ўзбекгидроэнерго» АЖ Президентнинг 2017 йил 18 майдаги №УП-5044 фармони билан ташкил этилган. Шундай қилиб, қайд этиш жоизки, «Ўзбекгидроэнерго» АЖ Сардоба сув омбори қурилиши учун жавобгар эмас ва унда иштирок этмаган», — деди Равшан Бойқулов.
Унинг қайд этишича, Сардоба сув омборидан фойдаланиш бўйича назорат фаолияти «Давсувхўжаликназорат» (Сув хўжалиги вазирлиги ҳузуридаги Катта ва алоҳида муҳим сув хўжалиги объектларининг техник ҳолатини ҳамда бехатар ишлашини назорат қилиш давлат инспекцияси) томонидан амалга оширилади.
«Юқорида келтирилганларга асосланиб, биз ижтимоий тармоқларда тарқалаётган маълумотларнинг асоссиз ва ёлғон эканини маълум қиламиз», — деди у.
«Gazeta.uz» мақола якунида Сув хўжалиги вазирлиги лойиҳа-қидирув ва илмий-тадқиқот ишларини, шунингдек, сув иншоотларини қуриш, реконструкция қилиш ва таъмирлаш учун лойиҳа-смета ҳужжатларини идоравий экспертизасини ўтказишини таъкидлаб ўтган.
Мавзуга доир: Сардобадан ҳикоялар
Изоҳ (0)