Хорижий ва миллий экспертлар Ўзбекистон эркин иқтисодий зоналари фаолиятидан мамнун эмас

2018 йилнинг 12 ноябрь куни «Ривожланиш стратегияси» марказида «Ўзбекистонда эркин иқтисодий зоналарнинг самарадорлигини баҳолаш: қонунчилик, инвестициялар, иқтисодий, ижтимоий ва экологик жиҳатлари» мавзусида давра суҳбати ўтказилди. Бу ҳақда Spot хабар берди.

«Ривожланиш стратегияси» маркази Швейцариянинг PeaceNexus жамғармаси билан ҳамкорликда «Ўзбекистон Республикаси эркин иқтисодий зоналари (ЭИЗ)нинг самарали фаолият юритишини ташкил этиш ва қулай шарт-шароитларни яратиш» лойиҳасини амалга оширган эди. Лойиҳани амалга оширишга хорижий ва миллий экспертлар жалб қилинган.

Лойиҳа доирасида экспертлар билан 2018 йилнинг сентябрь ва октябрь ойлари давомида ЭИЗларнинг фаолияти ва мавжуд муаммолари, шунингдек, минтақа ва бутун мамлакатда ижтимоий-иқтисодий ва экологик муаммолар ечимига ЭИЗ таъсири масалалари ўрганилди.

Муаммо ва камчиликлар

• ишга кириш визаларини олиш (Ўзбекистон Республикасида хорижий фуқаролар ишга жойлашиши учун рухсат берадиган) ноқулай деб ҳисобланади;
• инвесторлар узоқ чўзиладиган бюрократик жараёнлар ва давлат идоралари томонидан уларнинг мурожаатлари ниҳоятда узоқ муддатда кўриб чиқилишидан шикоят қилишади. Давлат экология қўмитасининг хулосасини олиш, қурилишга рухсат бериш ва муҳандислик-коммуникацион тармоққа уланиш тўғрисидаги қарор бир неча ойга чўзилиб кетади. Худди шу хизматлар мурожаатни бир эътироз асосида рад этиши ва бир неча бор қайта кўриб чиқиш учун юборишлари мумкин;
• ЭИЗ иштирокчилари керакли миқдорда хом ашё ресурслари сотиб олишда жиддий қийинчиликларга дуч келишмоқда, улар Республика товар-хом ашё биржаси орқали реализация қилинади;

• ЭИЗни ўрта муддатли ва узоқ муддатли ривожланиш стратегиясининг ва ЭИЗ ташкил этиш ва ишини йўлга қўйиш бўйича дирексия ва маҳаллий ҳокимият органларининг фаолиятини баҳолаш ва рағбатлантириш тизими йўқлиги;
• Иқтисодиёт ва Давлат инвестиция қўмитаси вазифалари бир-бирини такрорлаши, ЭИЗни бошқариш ва мувофиқлаштириш ваколатларини ҳаддан ташқари марказлаштириш. Бундан ташқари, ЭИЗ дирексияси томонидан қабул қилинган ягона ҳисобот шакллари мавжуд эмас;
• 5 миллион доллардан ортиқ инвестиция лойиҳаларини мувофиқлаштириш вазирликлар ва идоралар, шунингдек, Республика кенгаши даражасида чўзилади;

Шунингдек, инвесторлар, давлат компаниялари томонидан кўрсатиладиган хизматлар нархлари (Ўзбекистон ҳаво йўллари ва Ўзбекистон темир йўллари)ни одатда жуда юқори деб ҳисоблашади. Масалан, битта 40 футлик контейнерни Навоий шаҳридаги «Тинчлик» станциясидан «Навоий» ЭИЗга қадар (25 км) транспорт воситасида ташиш 500 долларга айланади.

ЭИЗларни ривожлантириш бўйича тавсиялар

1. Минтақаларнинг қиёсий афзалликларини ҳисобга олган ҳолда эришса бўладиган индикаторлар мақсадли параметрларга асосланиб, ЭИЗларни ривожлантиришнинг узоқ муддатли концепция ва ўрта муддатли ҳаракат режаси ишлаб чиқиш;
2. Вазирлар Маҳкамаси ҳузурида, Иқтисодиёт вазирлиги ва Давлат инвестиция қўмитаси таркибий тузилмалари негизида ЭИЗ ва кичик саноат зоналарини (КСЗ) ривожлантириш бўйича агентлик ташкил қилиш. Республика кенгаши ваколатларини агентлик маъмурий кенгашлари ва ЭИЗ, КСЗ дирекцияларига ўтказиш;
3. Адлия вазирлиги ҳузуридаги Давлат хизматлари кўрсатиш агентлиги орқали «ягона дарча» тамойилини жорий этиб, жараённи енгиллаштириш ва барча зарур рухсатномаларни олиш вақтини қисқартириш;
4. Давлат хизматлари агентлиги орқали хорижий фуқароларга ишга жойлашиш учун рухсатнома бериш тартибини соддалаштириш ва тезлаштириш, хорижий инвесторлар учун 5 йилгача бўлган муддатга алоҳида визаларни жорий қилиш (инвестицион фаолият визалари);
5. ЭИЗ иштирокчи корхоналарига хизмат кўрсатувчи компанияларга ЭИЗ ҳудудларида ўз филиалларини очиш ва таъсис қилишга рухсат бериш;
6. ЭИЗ дирексияси ва Вазирлар Маҳкамаси ҳузуридаги агентлик қарорларига шикоят аризасини бериш механизмини яратиш ва бизнес режаларни ишлаб чиқиш бўйича талабларни соддалаштириш;
7. ЭИЗ дирексиясининг фаолиятини баҳолаш ва мониторинг қилиш механизмини ишлаб чиқиш;
8. Кооперацияларни чуқурлаштириш ва ишлаб чиқариш кластерларини яратиш мақсадида, ЭИЗ иштирокчилари ўртасидаги ўзаро ҳисоб-китобларда улар қайси ЭИЗда ҳисобдан ўтганидан қатъи назар, ЭИЗ иштирокчи корхоналарини ҚҚС тўлашдан озод қилиш таклиф қилинади;
9. Мамлакатнинг барча ЭИЗларида бир марталик тўловлар ва доимий бадаллар тўлашда ягона тартиб жорий қилиш керак;
10. ЭИЗларнинг ягона вебсайтини ўзбек, инглиз ва рус тилларида индивидул ЭИЗ саҳифалари билан яхшилаш. Мавжуд имкониятлар ҳақида учта тилда тўлиқ маълумот олиш, шунингдек, алоҳида саволлар ва мурожаатларни кўриб чиқиш имкониятини таъминлаш жоиз.