Денис Дели: Навоийнинг китоби америкаликлар учун катта янгилик бўлди

Америкалик адабиётшунос олим, шоир ва ёзувчи Денис Дели Алишер Навоийнинг 21 ғазалини инглиз тилига таржима қилиб, китоб ҳолида нашр эттирди. Навоий таваллудининг 577 йиллиги арафасида ЎзА Денис Дели билан суҳбатлашди.

— Ўзбекистон бўйлаб саёҳат қилиш бахтига мушарраф бўлганман. 2001 йилда қизим билан мамлакатнинг гўзал шаҳарлари, қишлоқларини айланиб чиққанмиз. Қизим ўша пайтда Тинчлик Корпусининг кўнгиллиси сифатида Хоразмда ўзбек болаларига инглиз тилини ўргатар эди. Биз Тошкент, Самарқанд, Бухоро, Хива, Нукус ва Мўйноққа саёҳат қилганмиз.

— Навоий ғазалларини инглиз тилига таржима қилиб, китоб ҳолида чоп эттирганингизни эшитиб хурсанд бўлдик. Кимдир сизга шоир ижодини ўрганишни тавсия қилдими ёки бу ўзингизнинг танловингизми?

— Навоий ижоди билан аввалдан яхши танишман. Навоий ҳаёти ва ижоди, Темурийлар тарихи ҳақида кўп ўқиганман. Қизим Алишер Навоий ижодига мансуб баъзи ғазалларнинг инглиз тилига насрий таржималарини топди. Бу таржималарнинг савиясини яхши деб бўлмасди. Лекин шу ҳолида ҳам Навоийнинг буюклигини ҳис қилиш мумкин эди. Қизимнинг ўзбек, рус тилларини яхши билиши менга Навоийнинг баъзи ғазалларининг инглиз тилидаги бадиий матнини яратишга ёрдам берди.

Мен шоир сифатида таржиманинг шеърий чиқишига эътибор қаратдим, керак жойда инглиз шеърияти техникасидан фойдаландим. Таржимам бошқа таржималарга нисбатан мукаммалроқ чиққан, деб даъво қилмайман. Чунки кам сонли таржимон ёки олимларда шоирона маҳорат бўлади. Таржималарим аъло даражада бўлмаса-да, асосий мақсадим шоир ижодини имкон борича тезроқ америкаликларга етказиш эди. Аниқ ишонаманки, ҳали аслиятга яқин таржималарим олдинда.

— Америкалик ўқувчилар Тwентй-оне гҳазалс бй Алишер Навоий китобини қандай қабул қилди?

—Китоб АҚШнинг деярли барча штатларига кириб борди. Америкаликлар учун бу катта янгилик эди. Китоб ҳамма жойда ниҳоятда илиқ қарши олинди.

– Таржима жараёнида сиз учун қийинчилик туғдирган ҳолатлар бўлдими?

— Бугун Навоийни ҳатто ўзбек китобхони ҳам қийинчилик билан тушунишини биламан. Гап фақат тилда эмас, балки Навоий ижодининг жуда мураккаб фалсафасида. Навоий ғазалларида нафис ишқий туйғулар остида илоҳий ишққа ишора мавжуд. Икки ҳолатни ҳам таржимада етказиб бериш ниҳоятда мушкул.

— Алишер Навоийнинг таваллуд куни ўзбек халқи учун катта байрам ҳисобланади.

— Ўзбекистон халқи жуда ҳам бахтли. Сабаби, маданий меросингиз, тўғри маънода, Ғарбнинг ҳасадини уйғотади. Алишер Навоий ижоди ана шу мероснинг, адабий анъаналарнинг катта бир қисмини ташкил қилади. Кўҳна Самарқанд, Бухоро, Хивага ўхшаган шаҳарлар жуда кам сонли давлатлардагина бор. Ўзбек халқига дунёни ҳайратга солган Темурийлар ренессансидан ҳам юксакроқ тараққиёт тилайман.