Abdulhamid sulton qahva ichgan piyola, Otaturk kosasi: Usmoniylar me’morchiligini o‘zida saqlagan tarixiy shahar — Za’faronga fotosayohat

Safranbolu sayyohlar orasida unchalik mashhur bo‘lmagan, biroq Vizantiya imperiyasi davridan beri mavjud shahar hisoblanadi. Toshli ko‘chalari, baland tepaliklari, me’moriy obidalari va go‘zal manzaralari bilan o‘ziga maftun etuvchi shaharning butun tarixiy qismi UNESCO’ning Jahon merosi ro‘yxatiga kiritilgan. Shaharda 2000 ga yaqin tarixiy binolar mavjud bo‘lib, ulardan 800 tasi davlat muhofazasiga olingan. “Daryo” muxbiri Turkiya madaniyat va turizm vazirligi tomonidan tashkil etilgan press-tur doirasida Safranbolu shahridan fotoreportaj tayyorladi.

Safranbolu G‘arbiy Qora dengiz sohilidagi doim yashil hudud bo‘lgan Qorabuk viloyati markazida joylashgan. Shahar ushbu hududda yetishtirib kelinayotgan za’faron o‘simligi nomi bilan atalgan. Safranbolu haqidagi ilk ma’lumotlar miloddan avvalgi asrlarga oid solnomalarda uchraydi. Sharq-u G‘arb chorrahasida barpo etilgan kent o‘z davrida Lidiya, Fors, Ellin, Rim, Vizantiya davlatlari tasarrufida bo‘lgan. 1196-yilda esa saljuqiylar tomonidan fath etilgan. Rimliklar shaharni Dadibra deb atagan bo‘lsa, saljuqiylar unga Zalifre deb nom bergan.

Safranbolu o‘zining qulay joylashuvi tufayli XIII—XX asrlarda mavjud bo‘lgan Sharq-G‘arb savdo yo‘lidagi muhim karvon bekati ham hisoblangan.

Shaharda 1322-yilda Usmoniylar tomonidan qurilgan eski masjid, hammom va Sulaymon Posho madrasasi mavjud. Shaharning gullab-yashnashi XVII-XIX asrlarga to‘g‘ri keladi va sayyohlarni o‘ziga jalb qiladigan rang-barang binolar aynan shu davrga tegishli. Ba’zi eski qasrlarda mehmonxonalar joylashgan.

Safranbolu ikki qismga bo‘lingan bo‘lib, eski shahar deb ataluvchi qismida tarixiy markaz saqlanib qolgan. Unda 25 ta masjid (1656—1661-yillarda qurilgan Ko‘prulu masjidi alohida ajralib turadi), xususiy muzey, maqbaralar, bir nechta turk hammomlari, tarixiy soat minorasi, quyosh soati, shuningdek, qasrlarni o‘z ichiga olgan ko‘plab tarixiy ashyolar mavjud. Shaharda tarixiy ko‘priklar, qoyatosh qabrlar, qadimiy manzilgohlar bor.

Shaharning qoq markazida bozor bor, uning atrofida hunarmandchilik ustaxonalari va eski uylar qurilgan. Safranbolu uylari o‘ziga xos arxitekturasi va joylashuvi tufayli shaharga tashrif buyuruvchilarga an’anaviy turk turmush tarzini ko‘rish imkonini beradi. Bu yerda Usmonlilar imperiyasining uylari hali ham mukammal saqlanib qolgan.

Shahar o‘rtasidagi maydon tomon olib boruvchi yo‘l va ko‘chalar butunlay tosh bilan qoplangan. Uylarning hovlilari va maydonlar ham tosh bilan qoplangan. Mavjud tosh qoplama uslubi namlikni kamaytiradi, toshqinlarga chidamli va daraxt ildizlariga yetarli miqdorda suv yetib borishini ta’minlaydi.

Shahar bozor qismida joylashgan Karvonsaroyda qahva muzeyi tashkil etilgan. Muzeyga tashrif buyuruvchilar 40 turdagi qahva bilan tanishishi mumkin. Bundan tashqari, 100-150 yillik tarixga ega bo‘lgan qahva idishlari, qahva maydalagichlar, chashkalar, ushbu xushbo‘y ichimlikni tayyorlash uchun barcha aksessuarlar ko‘rgazma sifatida namoyish etilgan. Shuningdek, muzeyda Usmoniylar imperiyasining sultoni Abdulhamid qahva ichgan piyola, mustaqillik urushi faxriysi Imom Sutchga tegishli qahva, 12 burchakli nostandart qahva piyolasini va Mustafo Kamol Otaturk oxirgi qahvasini ichgan kosaning aniq nusxasini ko‘rishlari mumkin.

Vaqt o‘tishi bilan karvonlar o‘tmishga aylandi. Ammo shahar o‘tmishni eslatib turishda davom etmoqda.