Urushdan avvalgi paytga qaraganda kuchliroq — Rublning kelajagi nima bo‘ladi?

2021-yil dekabrdan 2022-yil 27-maygacha bo‘lgan davrda dollar va yevroning rublga nisbatan kurslari avvaliga o‘zining tarixiy eng yuqori ko‘rsatkichlarini yangiladi, keyin esa so‘nggi yillardagi eng past darajaga tushdi. Tahlilchilar rublning kelajagini prognoz qilib ko‘rishdi. 

Rossiya Markaziy bankining 18-fevraldagi kursi bo‘yicha 1 dollar 75,8 rubl, 1 yevro esa 86 rubl bo‘lib turibdi.

21-fevral oqshomida Putin Donetsk va Lugansk hududlarining mustaqilligini e’lon qildi: ertasi kuni bir dollar 79,7 rubl, yevro esa 90,3 rublni tashkil qildi.

24-fevral kuni Rossiya Ukrainada “harbiy operatsiya” boshladi: dollar kursi 84,9 rublga, yevro 95,3ga ko‘tarildi.

Maksimal qiymatda valyutalarning qiymati 10-mart kuni edi: dollar – 118,4 rubl, yevro esa – 128 rubl.

Rossiya va Ukraina o‘rtasidagi urush boshlanganidan so‘ng, darhol Rossiya Markaziy banki va Moliya vazirligi fond va valyuta bozorlarini qo‘llab-quvvatlash uchun cheklovlar kiritdi. 

Xususan chet el valyutasini sotib olayotganda birjada 12 foiz komissiya o‘rnatildi. Bundan Rossiyadan olib chiqilishi mumkin bo‘lgan pul miqdoriga ham cheklovlar kiritildi. Eksportchilarga esa valyuta tushumining 80 foizini sotish majburiyati yuklatildi.

Mart oyining oxiriga kelib, kurs ikki xonali raqamga qaytdi va may oyining oxirigacha u deyarli har kuni — hatto cheklovlar qisman olib tashlanganidan keyin ham tushib ketdi.

Masalan, 23-may kuni Rossiya Moliya vazirligi eksportchilarga valyuta tushumining 80 foizini emas, 50 foizini sotishga ruxsat berdi. 

Ammo bu dollar va yevro kurslariga ta’sir qilmadi: ular pasayishda davom etdi va 25-mayda dollar 56,7 rubl, yevro esa 57,8 rublni tashkil qildi.

Faqatgina asosiy stavka 11 foizga tushirilgandan so‘ng, rubl biroz tushdi. 27-may holatiga ko‘ra, Rossiya Markaziy banki dollar qiymatini 62,04 rubl, yevroni esa 64,43 rubl deb belgilagan. 

Nima uchun rubl kursi mustahkamlandi?

Markaziy bankning kapital harakatini cheklashi. 30-sentabrgacha rossiyalik jismoniy shaxslar va do‘stona mamlakatlardan kelgan norezidentlar chet elga oyiga 50 ming dollargacha pul o‘tkazishlari mumkin. 

Rossiyada ishlamaydigan sanksiyalarni qo‘llab-quvvatlovchi mamlakatlarning jismoniy va yuridik shaxslariga hali ham chet elda pul olib chiqishga ruxsat berilmagan.

Importning keskin pasayishi. Rossiya Federal bojxona xizmati mart-aprel oylari uchun eksport statistik ma’lumotlarini e’lon qilmadi. Biroq The Economist jurnali Rossiyaning mamlakatga importining 60 foizini va eksportining 40 foizdan ortig‘ini tashkil etuvchi Rossiyaning sakkizta asosiy hamkori haqidagi ma’lumotlarni tahlil qildi. Jurnal ma’lumotlariga ko‘ra, pul ko‘rinishida import 44 foizga qisqargan, eksport esa 8 foizga oshgan.

Rossiya gazi rublda to'lov. 19-may kuni Rossiyada bosh vazir o‘rinbosari Aleksandr Novak “Gazprom”ning 54 mijozining yarmi rubl hisobini ochganini, ba’zilari esa hatto to‘laganini aytdi.

Soliq muddati. Endi eksportchilar soliq to‘lashlari kerak — ular rublda to‘lash uchun o‘z valyutalarini sotishadi, deya tushuntiradi BCS World of Investments fond bozori bo‘yicha eksperti Dmitriy Babin. 

Urush boshlanganidan buyon import keskin pasayib ketgani sababli, bu valyutaga xaridorlar yetarli emas. Shuning uchun valyuta kursi tushadi.

Markaziy bank valyuta tushumining atigi 50 foizini sotishga ruxsat berganiga qaramay, eksportchilar daromadlarni katta hajmda sotishda davom etadi, chunki ular banklarda dollar va yevro saqlashdan qo‘rqishadi. Bunga esa sanksiyalar sabab bo‘lmoqda.

Endi rubl nima bo‘ladi?

BCS Mir Investments investitsiya strategigi Aleksandr Baxtinning aytishicha, 30-31-may kunlari bo‘lib o‘tadigan Yevropa Ittifoqi sammitida neft embargosi ​​tasdiqlanishi ehtimoli rublga ham ta’sir qilishi mumkin. 

Ammo shu bilan birga, ular Rossiya bozorida valyutani sotib olishdan ko‘ra tez-tez sotishni davom ettiradi. Shuning uchun rubl juda ko‘p zarar ko‘rmaydi. 

Uning qayd etishicha, qisqa muddatda rublning dollarga nisbatan kursi 62-66 rubl darajasida qolishi mumkin, iyun oyida esa u asta-sekin 70 ga siljiydi.

Rossiya Iqtisodiy rivojlanish vazirligi ma’lumotlariga ko‘ra, rublning mustahkamlanishi allaqachon o‘z chegarasiga yetgan. 

Endi import, kapital oqimlari yangi sharoitlarga moslashadi. 

Rossiya iqtisodiyotini yangi chaqiriqlar munosabati bilan qayta qurish 1,5-2 yil davom etadi — bu davrda yalpi ichki mahsulotda pasayish kuzatiladi, keyin o‘sish boshlanadi, — dedi Hisob palatasi rahbari Kudrin.