Vaqti-vaqti bilan boks sport sifatida turli xil darajadagi tanqidlarga uchrab keladi: sportchilarning jarohat olishi juda oson va janglar tomoshabop emas, ayniqsa gap havaskorlar o‘rtasidagi musobaqalar haqida ketsa. Muxlislar zamonaviy bokschilarning (professionallarning ham) zerikarli va pragmatik uslubidan to‘yib bo‘lgan.

Ushbu tanqidlar fonida ikki amerikalik bokschining yaqin o‘tmishdagi fantastik jangi chinakamiga afsonaga teng voqeadir. Mazkur voqea 1893-yilning 6-aprelida Luiziana shtatida sodir bo‘lgan, ringda Jek Berk va Endi Bouen to‘qnash keladi. Yengil vazn toifasidagi jangga janub chempionligi unvoni va 2,5 ming dollar mukofoti qo‘yilgandi. Jang mahalliy vaqt bilan soat 21:00 da boshlanadi, bu fakt jangchilarning qanchalik g‘ayrioddiy bo‘lganini tushunish uchun ham juda muhimdir. Anglab ulgurganingizdek, quyida jahon boksi tarixidagi eng uzoq davom etgan jang haqida hikoya qilinadi.

Ushbu rekordga sabab bo‘lgan duelning nima sababdan tashkillashtirilganini tushunish uchun jangning qaysi qoidalarga muvofiq o‘tkazilgani haqida gapirish lozim. Boks u paytlarda umume’tirof etilgan sport turi emas edi, reglament va qoidalarni tasdiqlaydigan federatsiyalar ham, odamlar ham bo‘lmagan. To‘g‘ri, qoidalar mavjud edi, ammo yumshoq qilib aytganda, ular insoniy o‘lchovlarga u qadar to‘g‘ri kelavermagan.

Birinchi qongacha, uchta nokdaungacha, vaqt tugaguncha va nokautgacha. Yo‘q, u kezlar bunday narsalar haqida hech kim hech narsa eshitmagandi. Oq rangli sochiqni ringga tashlash degan narsani esa gapirmagan ma’qul. Bokschilar butun vujudi bilan jang qilar va ulardan biri oyoqda turolmay qolguncha, bir-birini kaltaklayverardi. Ammo yuqoridagi ikki gladiator shunchalik chidamli chiqadi deb kim ham o‘ylabdi. Agar ular og‘ir vaznli jangchilar bo‘lganida-ku, rekordlar haqida hech qanday gap bo‘lmasdi. Lekin ikki yengil vazn toifasi vakili jang qilgach, bu tom ma’noda marafonga aylanib qolgandi.

Endi Bouen 1887-yilda, 20 yoshida ringga chiqishni boshlagan. Yangi Orleandagi janggacha u 12 g‘alaba va 2 durangga erishgan. 1890-yilning sentabr oyida Endi Yangi Orleanning Olimpiya klubida chempionlik unvonini qo‘lga kiritgan. Uning Berk bilan jangi ham o‘sha yerda bo‘lib o‘tadi. Jekning o‘sha oqshom jang qilishi kerak bo‘lmaganini ham alohida ta’kidlab o‘tib ketish kerak. U qisqa muddat ichida bu jangga tayyorlanadi.

Bokschilar vakant qolgan chempionlik kamari uchun kurash olib boradi. Bouen jangning yaqqol favoriti sifatida qayd etiladi. U raqibidan 2 yoshga katta bo‘lib, jangchi sifatida ulkan tajribaga ega edi. Biroq guvohlarning so‘zlariga ko‘ra, Berk dastlabki 25 raundni (!) o‘z foydasiga hal qilgan.

Ammo “temir Bouen” qat’iyatli yigit maqomini tasdiqlaydi. U 25-raund yakunida raqibini ringga qulatishga muvaffaq bo‘ladi. Va ushbu hikoya shu tarzda tugashi ham mumkin edi, ammo gong yangrab qoladi. Endi dastlabki soatda (yaxshilab tasavvur qilib ko‘rish tavsiya etiladi, naq bir soat) raqib hujumidan omon qolishga muvaffaq bo‘ladi va raqibiga shiddatli duel taqdim etadi. Va u roppa-rosa 7 soat-u 19 daqiqa davom etadi. Sportchilar har biri 3 daqiqadan ringda 110 raund o‘tkazadi. Bu voqea guvohlarining aytishicha, tribunaga yig‘ilgan muxlislarning yarmi 80-raunddayoq xurrak otishni boshlab yuborgan.

Vaziyat naqadar bema’ni tus olganini tushunish uchun jangda ishlagan to‘rt hakamdan uch nafari uyiga — uxlashga ketib yuborganini aytish kifoya qiladi. Tongi 4:21 da (jang 21:00 da boshlangandi) hakamlar brigadasining eng mas’uliyatli va qat’iyatli vakili Jon Daffi durang natijani qayd etadi. 111-raund boshlanganini bildiruvchi gong ovozi yangraganda, jangchilar o‘z burchaklaridan tura olmaydigan darajaga kelib qolgandi. Shu tariqa hakam g‘alabani ularga bo‘lib beradi.

Har ikkala bokschi charchoq va og‘riqlardan tamomila holdan toygandi. Buning oqibatlari ular uchun achinarli bo‘lib chiqadi. Berkka ikkala qo‘lida bir qancha suyak sinishi tashxisi qo‘yiladi va keyingi 6 haftani shifoxona yotog‘ida o‘tkazishga majbur bo‘ladi. Bokschining faoliyatini davom ettirish haqida esa hech qanday gap bo‘lishi mumkin emasdi. Texas laqabli Jek 44 yoshgacha yashab, 1913-yilda o‘z ajali bilan vafot etadi.

Tarixiy va afsonaviy raqibi bilan solishtirganda, Bouenga kamroq omad kulib boqadi. U paytlarda puxta tibbiy ko‘riklar degan narsa yo‘q edi. Miya chayqalishi esa davolab ham o‘tirilmasdi. Endi keyingi jangini Kid Lavinga qarshi o‘tkazadi va bu u uchun halokat bilan yakunlanadi. Boshidan o‘tkazib yuborilgan navbatdagi zarbadan so‘ng u hushini yo‘qotadi va shifoxonada hayotdan ko‘z yumadi.