Dunyoda koronavirusga chalinish darajasi o‘sdi, keksalarda qayta kasallanish xavfi yuqori bo‘lib chiqdi, ob-havo COVID-19 tarqalishiga ta’sir qiladimi? Koronaxabarlar

So‘nggi bir kecha-kunduzda yuz bergan koronavirus bilan bog‘liq eng muhim xabarlar — “Daryo” koronadayjestida.

O‘tgan bir hafta ichida dunyoda koronavirusga chalinish bilan bog‘liq uch milliondan ortiq holat aniqlandi. Umuman olganda, kasallanish darajasi bundan avvalgi yetti kun mobaynidagi ko‘rsatkichga nisbatan 10 foizga o‘sgan. Bu haqda Jahon sog‘liqni saqlash tashkilotining (JSST) haftalik epidemiologik byulletenida aytiladi.

Ta’kidlanishicha, yanvar boshida kasallanish darajasi eng yuqori ko‘rsatkichlarga yetgan (bir haftada qariyb 5 millionta kasallanish holati), so‘ng esa — fevralning ikkinchi yarmida — u pasayib, haftasiga 2,5 millionta kasallanish holatigacha tushgan.

JSST ma’lumotlariga ko‘ra, 8—14-mart kunlari dunyo bo‘yicha 3 033 213 kishida virus qayd etilib, 58 698 kishi vafot etgan. 14-mart holatiga jami kasallanish holatlari soni 119 212 530 tani, o‘lim holatlari esa 2 642 612 tani tashkil qilgan.

Ko‘rsatilgan davrda kasallanishning o‘sishi ayniqsa, Janubi-Sharqiy Osiyoda (o‘sish 19%), G‘arbiy-Tinch okeani mintaqasida (19%) va Sharqiy O‘rta Yer dengizida (14%), shuningdek, Shimoliy va Janubiy Amerikada (13%) sezilarli darajada bo‘lgan. O‘lim darajasi G‘arbiy-Tinch okeani mintaqasida (14%) va Sharqiy O‘rtayer dengizida (7%) o‘sgan, ammo boshqa mintaqalarda pasaygan, shuning hisobiga dunyoda o‘lim darajasi 3 foizga pastlagan.

Eslatib o‘tamiz, Amerikaning Jons Hopkins universiteti ma’lumotlariga ko‘ra, Pandemiya boshidan beri to 16-mart, seshanba kuniga qadar butun dunyoda koronavirus bilan kasallanish bo‘yicha 120 217 175 ta holat qayd etildi.

Koronavirus pandemiyasi bilan bog‘liq vaziyat, ayniqsa, Yevropada yomonlashmoqda. “Epidemik vaziyat yomonlashyapti. Ammo biz biroz sekin boshlangan vaksinatsiya sur’atlarini oshirmoqchimiz”, — dedi Yevrokomissiya rahbari Ursula fon der Lyayyen. Bu haqda u COVID-vaksinatsiya haqidagi raqamli sertifikat loyihasi taqdimotida aytib o‘tdi.

Ushbu COVID-pasportlar iyun o‘rtalariga kelib joriy etilishi kerak. Ularga, shuningdek, koronavirusga nisbatan testlar hamda o‘tkazilgan kasallik muddatlari haqidagi ma’lumotlar kiritiladi. Bundan tashqari, Yevrokomissiya Yevroittifoq tarkibiga kirmaydigan mamlakatlar tomonidan berilgan sertifikatlarni tan olish imkoniyatini ko‘rib chiqmoqda.

Kasallanish holatlarining ko‘payishi Fransiya va Italiyada yaqqol ko‘zga tashlanmoqda. Fransiyada o‘tgan bir kecha-kunduzda 38,5 mingdan ortiq odam koronavirusga chalingan bo‘lib, bu 2020-yil 17-noyabrdan buyon (o‘shanda mamlakatda pandemiyaning ikkinchi to‘lqini kuzatilib, umummilliy lokdaun joriy qilingan edi) qayd etilgan rekord darajada o‘sish bo‘ldi.

Vaksinatsiya kampaniyasi va qat’iy cheklov choralariga qaramasdan, Italiyada ham COVID-19 bilan bog‘liq murakkab vaziyat yuzaga keldi. Bu yerda so‘nggi bir kun ichida 23 059 kishi virusga chalingan, bu avvalgi kundan qariyb 3 ming nafarga ko‘p demakdir.

65 va undan katta yoshdagi odamlar COVID-19 koronavirusini qayta yuqtirib olishdan eng kam himoyalangan, deyiladi daniyalik olimlarning The Lancet ilmiy jurnlaida chop etilgan tadqiqotida. U 4 millionga yaqin odam (Daniya aholisining 69 foizi) tomonidan topshirilgan 10 milliondan ortiq PZR-testlar tahliliga asoslangan.

“SARS-CoV-2’ga qayta chalinishdan himoya ishonchli ekanini va bu ko‘pchilik odamlarda bo‘lishini aniqladik. 65 yoshdan kichik bo‘lgan va tabiiy ravishda kasallangan aholida tadqiqot davrida virusni qayta yuqtirib olishdan himoya darajasi 80 foizni tashkil etdi”, — dedi olimlar. 65 yoshdan katta odamlarda esa himoya ko‘rsatkichi 47 foizga teng.

Olimlarning qayd etishicha, bunday ma’lumotlar keksalarning immun tizimidagi yoshga bog‘liq o‘zgarishlar — immunitet qarishi bilan izohlanadi. Bu o‘zgarishlar ham tug‘ma, ham orttirilgan immun tizimiga va organizm immun reaksiyalari koordinatsiyasiga ta’sir qiladi.

Koronavirus iliq ob-havoda kamroq tarqalishi ilmiy jihatdan isbotlanmagan, shu sababli odamlar bundan keyin ham tavsiya etilgan cheklovlarga rioya qilishi kerak. Bu haqda BMTga kiruvchi Jahon meteorologiya tashkiloti (JMT) ekspertlari ma’lum qildi.

“Virus sovuq, quruq sharoitlarda va ultrabinafsha nurlarining past darajasida yashovchanlik xususiyatini yaxshi saqlaydi. Ammo bu tadqiqotlar hozircha meteorologik omillar virus yuqishi sur’atlariga bevosita ta’sir qilishini ko‘rsatgani yo‘q”, — dedi Jons Hopkins universiteti professori, tadqiqot guruhi rahbarlaridan biri Ben Zaychik.

Misol sifatida u o‘tgan yili COVID-19 bilan kasallanishning avj nuqtalari quyoshli hududlarda yilning iliq davrida kuzatilganini aytib o‘tdi.

Shu bilan birga, ekspert koronavirus vaqt o‘tishi bilan mavsumiy respirator-virusli kasallikka aylanishini taxmin qildi, ularda esa kasallanish cho‘qqisi odatda kuz—qish davriga to‘g‘ri keladi.

“Respirator-virusli infeksiyalarning mavsumiyligini aniqlovchi asosiy mexanizmlar yetarlicha o‘rganilgani yo‘q”, — deya qo‘shib qo‘ydi u.