Senator: O‘zbekistonning ko‘plab, xususan, soliq tizimidagi boshqaruv uslubi sovet davridan qolib ketgan

Milliy soliq tizimida shunday qoida va sharoitlarni yaratish kerakki, ularni buzish uchun imkoniyat ham, ehtiyoj ham, xohish ham bo‘lmasligi kerak. Bu haqda O‘zbekiston Senatining Budjet va iqtisodiy islohotlar masalalari qo‘mitasi yig‘ilishida senator Ulug‘bek Sotiboldiyev aytib o‘tdi, deya xabar bermoqda “Daryo” muxbiri Musulmonbek Ibrohimov.

Yig‘ilish Davlat soliq qo‘mitasi va Davlat statistika qo‘mitasi tomonidan 2019-yilning dastlabki to‘qqiz oyi davomida amalga oshirilishi belgilangan vazifalarning ijrosi muhokamasiga bag‘ishlangan edi. Muhokamalar chog‘ida chiqish qilgan senator Sotiboldiyev amaldagi soliq tizimi ham, yangi Soliq kodeksi ham erkin iqtisodiyot tamoyillariga mos kelmaydi.

“Iqtisodiyotda ikki tamoyil bor. Birinchisi, qoida va sharoit shunday bo‘lishi kerakki, uni buzishga ehtiyoj ham, xohish ham, imkoniyat ham bo‘lmasligi kerak. Ikkinchi tamoyil — soliq yuki yengil (chegara bilan) va nazorati kuchli bo‘lishi lozim. Shunda budjetga tushum ko‘p va korrupsiya kam bo‘ladi”, — dedi senator.

Parlament yuqori palatasi a’zosining ta’kidlashicha, O‘zbekistondagi juda ko‘p tizimlar sanab o‘tilgan ikki tamoyilga mos kelmaydi, ularda “sovet davridan qolib ketgan boshqaruv uslubi bor”.

“Agar yagona va umumbelgilangan soliqlar birlashtirilib, bitta soliq to‘lovi belgilanganda edi, men aytgan tamoyillarga mos kelgan bo‘lar edi. Amaldagi soliq tizimi ham, yangi Soliq kodeksi ham yuqoridagi ikki tamoyilga mos kelmaydi. O‘ylaymanki, soliq siyosati haqiqiy erkin iqtisodiyot asoslariga moslashtiriladi”, – deya qo‘shimcha qildi senator.

Davlat soliq qo‘mitasi raisi o‘rinbosari Olimjon Fayziboyev senatorning mulohazalariga javoban soliq tizimida haqiqatan ham takomillashtirish, qayta ko‘rib chiqish lozim bo‘lgan tartiblar borligini tan olib o‘tdi.

O‘tgan yillarda korxonalar umumbelgilangan soliq to‘loviga o‘tmaslik uchun, 100 nafar ishchisi bo‘lsa, ularni uchga bo‘lib, uchta korxonaga ajratib qo‘yardi. Hozir bu jihat o‘zgardi, endi bu yo‘l bilan soliqdan qochish holatlari yo‘qoldi. Hozir yuridik shaxsmi yoki yakka tartibdagi tadbirkormi — farqi yo‘q — daromadi 100 million so‘mdan oshsa, qat’iy soliqdan yagona soliq to‘loviga o‘tishi kerak. Daromadi 1 milliard so‘mdan oshganida esa qo‘shilgan qiymat solig‘i (QQS) to‘lovchisiga aylanishi kerak.

25-oktabrga kelib aylanmasi 1 milliard so‘mdan oshgan 1127 nafar yakka tartibdagi tadbirkor faoliyatini to‘xtatib qo‘ygan. Ya’ni, ular QQS to‘lovchi sifatida ro‘yxatdan o‘tgan, unikal kod olgan. Lekin ular faoliyatini to‘xtatib qo‘ygani uchun QQS to‘lovchilar tizimidan chiqarib tashlashga majbur bo‘ldik. Sababi, yakka tartibdagi tadbirkorning soliqdan qochishi juda oson. Ularni ro‘yxatga olish yoki ro‘yxatdan chiqarish tadbirlari mukammal emas. Xohlaganida faoliyatini to‘xtatishi, xohlaganida tiklashi mumkin.

Soliq siyosatida kamchiliklarimiz, oxiriga yetkazilmagan, qayta ishlash lozim bo‘lgan nuqtalarimiz bordirki, soliq to‘lovchi hali ham soliqdan qochish yo‘llarini qidirmoqda. Bu holatlar ustida ishlaymiz. Kelajakda Soliq konsepsiyasi doirasida progressiv soliq stavkalarini qo‘llash rejalarimiz bor. Ya’ni, aylanma daromadi oshgani sayin soliq yukini kamaytirish ko‘zda tutilgan.

Olimjon Fayziboyev, Davlat soliq qo‘mitasi raisi o‘rinbosari

Yig‘ilishda ma’lum qilinishicha, Prezidentning 2019-yil 27-fevraldagi “2019-yilda vazirliklar, davlat qo‘mitalari va boshqa davlat boshqaruvi organlari faoliyati samaradorligini hamda maqsadli vazifalarga erishishlarini baholashning asosiy mezonlari to‘g‘risida”gi farmoyishida belgilangan va Davlat soliq qo‘mitasi tomonidan 2019-yilning birinchi—uchinchi choraklari davomida bajarilishi lozim bo‘lgan 16 ta topshiriqdan ikkitasining muddati uzaytirilgan va bittasi hali ham yakuniga yetkazilmagan.