Ёз авжида, демак, таътил мавсуми бошланмоқда. Кўпгина оилалар узоқ кутилган дам олишни орзу қилиб, саёҳат қилишни интиқлик билан режалаштирадилар. Аммо ҳақиқат кўпинча идеалдан узоқ бўлиб чиқади: ота-оналарнинг таътили инжиқликлар, стресслар ва чарчоқнинг кетма-кетлигига айланади. Психолог Айжан Раҳимдинова нима учун болалар билан таътил кўпинча дам олишга эмас, балки синовга айланишини тушунтирди.
“Ота-оналар таътилда ҳам ўз вазифасида қоладилар — шунчаки янги, ноодатий шароитларда. Бунда масъулият янада ортади: бегона жойда хавфсизликни таъминлаш, кўпроқ киришимли бўлиш, ўзингиз ва болаларга янги муҳитга мослашишга ёрдам беришингиз керак. Дам олиш билан эмас, кеча-ю кундуз ғамхўрлик билан шуғулланасиз. Болаларнинг эҳтиёжлари эса ўзгармайди: уларга ҳамон эътибор, хавфсизлик ҳисси, овқатланиш, уйқу ва ота-она билан яқинлик муҳим,” деди у.
Психологнинг сўзларига кўра, зўриқишнинг яна бир манбаи — таътилдан турли хил умидлардир.
“Катталар ниҳоят енгил нафас олишни, болалар эса қувноқ ва доимий бирга бўлишни орзу қилишади. Бу сценарийлар кўпинча бир-бирига тўғри келмайди натижада ғазабланиш, низолар, чарчоқ ҳисси пайдо бўлади. Бунинг олдини олиш учун таътилдан нима кутаётганингизни олдиндан муҳокама қилиш ва эсда тутиш муҳим: таътил — бу нафақат муҳит ўзгариши, балки янги таркибда ҳиссий қайта тикланиш ҳамдир,” деди психолог.
Ота-онанинг дам олишдаги одатий хатолари
Психологнинг сўзларига кўра, энг кўп учрайдиган хатолардан бири — болалар билан таътилни улар деярли йўқдек режалаштиришдир.
“Дам олиш дастури жуда тиғиз, кўчма-кўч, музейлар, ресторанлар — “ҳаммасига улгуриш” умидида тузилган бўлади. Аслида эса ҳамма чарчайди ва асабийлашади,” деди у.
Психологнинг сўзларига кўра, яна бир муаммо – бу таътил идеал даражада ўтади, болалар бахтли бўлади, катталар эса ниҳоят дам олади, деган ортиқча умидларга берилишдир.
“Аммо болалар билан таътил бу кундалик ҳаётдан кўра кўпроқ жалб қилинганликни англатади. Шунингдек, боланинг тинчлиги, овқатланиши, уйқу, жисмоний алоқага бўлган эҳтиёжларини эътиборсиз қолдириш ва ота-оналарнинг ўзлари учун шахсий маконнинг йўқлиги ҳам хатодир. Агар максимализм ўрнига мослашувчанлик ва реал мақсадлар танланса, таътил гўзал ўтади. Бу ҳамма учун жой мавжуд бўлган жонли тажрибага айланади,” дея тушунтирди психолог.
Таътилни барча учун қандай уйғунлаштириш мумкин
-gYKJufk0.avif)
Айжан режалаштиришга онгли равишда ёндашишни тавсия қилди.
“Биринчидан, таътилдан кутишларни камайтириш керак. “Ҳамма нарсага улгуриш” ва “максимал даражада дам олиш” эмас, балки шунчаки лаҳзада бўлиш ва биргаликда илиқ тажриба яратишга интилиш лозим. Таътил режасини оила аъзолари билан, ҳатто энг кичкинтойлар билан ҳам олдиндан муҳокама қилиш фойдалидир. Ҳар бир оила аъзоси таътилдан нимани кутади, нимани хоҳлайди, нимадан қўрқади каби саволларни ўртага ташлаш керак. Баъзан таътил пайтидаги, эрталабки бир соатлик ёлғизлик бутун кунни енгил ўтказиш учун етарли бўлади. Асосийси, дам олиш ритми нафақат катталар, балки ҳамманинг қўлидан келиши кераклигини ёдда тутишдир,” деди у.
Нима учун болалар билан саёҳат режасини олдиндан айтиб бериш муҳим?
Психолог, шунингдек, хулқ-атвор қоидалари ва болалар билан саёҳат режасини олдиндан айтиб бериш қанчалик муҳимлигини тушунтирди.
“Бу шунчаки муҳим эмас, балки бола учун асосий таянч бўлиб, кейинги ҳаракатлар учун ўзига хос харита бўлиб хизмат қилади. Бола олдиндан уни нима кутаётганини билса, хавотири камаяди, ишонч ва хавфсизлик ҳисси пайдо бўлади,” дея таъкидлади психолог.
Мутахассиснинг сўзларига кўра, болалар қуйидагиларни билганларида ўзларини яхши ҳис қиладилар ва ўзларини яхши тутадилар:
- нима содир бўлади;
- ўзини қандай тутиш кераклигини танбеҳ орқали ўрганмаслик;
- нимани кутиш керак, номаълумликдан хавотирланмаслик.
Эксперт таъкидлаганидек, нимадир режа бўйича кетмаса ҳам, “харита” кўринишидаги таянч қолади. Бу, психологнинг фикрича, стрессни камайтиради ва болаларнинг тезроқ янги муҳитга мослашишига ёрдам беради.
Ота-оналар учун дам олиш-чи?
Психолог таътил вақтида катталар учун “алоҳида соатлар” ташкил этиш зарурлигини таъкидлади.
“Қайта тикланишга вақти бўлмаган ота-она тезда ресурсни йўқотади. Сокинликдаги қаҳва, ёлғиз сайр, ванна, китоб, массаж — бу худбинлик эмас, балки бутун оиланинг барқарорлигига ҳисса қўшишдир. Агар саёҳатда бошқа катталар бўлса, вазифаларни тақсимланг. Ҳа, бу ҳар доим ҳам мукаммал даражада тенг эмас, аммо навбатма-навбатлик тамойили ҳар кимга ўз “вақтига эга бўлишга” ёрдам беради. Ва шунда сиз ота-оналикка ғазаб билан эмас, балки илиқлик билан қайтасиз,” дея хулоса қилди у.
Изоҳ (0)