Ўзбекистонда пенсия таъминоти учун давлат бюджетидан йилдан йилга кўпроқ маблағ ажратилаётгани хавотирли. Жамғариб бориладиган пенсия тизимига ўтиш вазиятни яхшилайди. Бу ҳақда иқтисодчилар Абдулла Абдуқодиров ва Отабек Бакиров YouTube’даги “Диалог” лойиҳасида фикр билдирди.
Отабек Бакировнинг айтишича, мамлакатда пенсия харажатлари тез ўсаётгани жиддий сигнал ҳисобланади.
“Йилдан йилга пенсия учун бюджетдан ажратилаётган трансфертлар суммаси ошиб бораётгани хавотирли. Бугун пенсия билан боғлиқ харажатлар миқдори иқтисодиётимиз ва бюджет даромадларимиздан тезроқ ўсмоқда”, деди иқтисодчи.
Стратегик ислоҳотлар агентлиги директорининг биринчи ўринбосари Абдулла Абдуқодиров фикрига кўра, республикада пенсия ва нафақа олувчилар сони даромад солиғи тўловчилар сонидан тез ўсмоқда.
“Бугунги кунда 37 миллион нафардан ортиқ аҳолимиз бор. Шундан 19 миллион нафари меҳнатга лаёқатли. Ҳозирда ўзини ўзи банд қилган аҳоли сони 3,5 миллион киши. Даромад солиғи тўлайдиганлар эса 5,5–6 миллион киши атрофида. Қолган аҳоли қаерда? Қандай тирикчилик қиляпти? Майли, 3–4 миллион нафари чет элга ишлагани чиқиб кетган, дейлик. Қолгани яширин иқтисодиётда тирикчилик қиляпти. Умумий пенсия олувчилар сони 3,5 миллион нафардан ортиқ, бунинг устига нафақа олувчилар ҳам алоҳида ҳисобланади. Даромад солиғи тўловчилар билан пенсия ва нафақа олувчилар сонидаги фарқ торайиб боряпти. Пенсия ва нафақа олувчилар сони даромад солиғи тўловчилар сонидан тезроқ ўсмоқда”, деди мутахассис.
Суҳбат давомида Отабек Бакиров жамғариб бориладиган пенсия таъминотига ўтиш ғояси ҳақида гапирди.
“2004 йили жамғариб бориладиган пенсия тизимида илк тамал тоши қўйилган пайтда иш ҳақидан 1 фоиз ўтказиларди. 2017 йилгача бу миқдор 2–3 фоизга етганди. Йилдан йилга ошириб бориш режалари бор эди, деб ўйлайман. Ҳозир, адашмасам, шахсий жамғариб бориладиган пенсияга 12 фоизли даромад солиғи ичидан 0,1 фоизи ўтказилади. Бу ҳеч қанақа эффект ясамайди. Халқ банкидаги шахсий жамғариб бориладиган пенсия таъминоти пулларининг асосий қисми ҳам 2018 йилгача йиғилган. Чунки ундан кейинги йилларда ажратма миқдори кескин тушириб юборилгани ҳисобига унинг ўсиши секинлашган. Пенсия ислоҳоти дейилганда жамғариб бориладиган пенсия таъминотига ўтиш ғояси борми?” дея савол қўйди иқтисодчи.
Абдулла Абдуқодировнинг таъкидлашича, ҳукуматда бундай ғоя мавжуд.
“Бу масала 2019 йилда президент томонидан қўйилганди. Ўртада коронавирус пандемияси бўлиб қолди. Кейин ушбу масала иккинчи даражага тушди. Ҳозир яна қайта кўтариляпти, кун тартибига қўйилмоқда. Иқтисодиёт ва молия вазирлиги ҳамда унинг қошидаги Пенсия жамғармаси бу ишни амалга оширяпти”, деди агентлик расмийси.
Отабек Бакировнинг таъкидлашича, жамғариб бориладиган пенсия тизимига тўлиқ ўтиш учун 25 йил кетади.
“Жамғариб бориладиган пенсия таъминотига ўтишни бугун 18–20 ёшга тўлиб, меҳнат бозорига кираётган фуқаролар билан бошласак, тизим 2050 йилда тўла-тўкис ишлаб кетиши мумкин. Унгача параллел равишда давлат пенсия таъминоти ҳам ишлайди. Бироқ унинг улуши камайиб боради. Жамғариб бориладиган пенсия таъминоти улуши эса ортиб боради. Мен буни шундай тасаввур қиламан”, деди иқтисодчи.
Абдулла Абдуқодиров ҳам мазкур фикрни қўллаб-қувватлади. Унинг қўшимча қилишича, пенсия учун ажратмалар ва жамғарма маблағлари миқдорини банклар орқали кўпайтириш мумкин.
“Давлат томонидан бир йилда, масалан, 5 триллион сўм пулни пенсия жамғармаси қиламиз, ким буни максимал миқдорда кўпайтириб бера олади, деган масала қўйилиши керак. Бу маблағларни 5 ёки 10 йилга оладиган банклар ўртасида тендер ўтказиш лозим. Ва пулларни ижтимоий шартнома асосида банкларга топшириш керак. Бир неча банкларга топширилса, битта бошқарувчига ишониб қолмайсиз”, деди Абдулла Абдуқодиров.
Аввалроқ Отабек Бакиров Telegram’да аҳолининг “Халқ банки”да сақланаётган шахсий пенсия жамғармаларини юқори даромадли шартларни таклиф этадиган тижорат банкларига аукцион тарзида камида 5 йилга жойлаштирилиши зарурлигини ёзганди. Шу билан бирга, Стратегик ислоҳотлар агентлиги Ўзбекистон пенсия тизимини такомиллаштириш учун қатор таклифлар берган.
Изоҳ (0)