Самарқандда бўлиб ўтадиган ШҲТ саммитидан нималар кутилмоқда?
ШҲТнинг Самарқандда бўлиб ўтадиган саммитда мамлакат раҳбарлари сўнгги уч йилда биринчи марта юзма-юз йиғилади. Бу пандемия даврида тўпланиб қолган икки томонлама, минтақавий ва глобал муаммоларни муҳокама қилиш учун фурсат ва самарали имконият бўлади. Жаҳон сиёсати ва иқтисодиётидаги жиддий силжишлар шароитида Самарқанд саммитининг аҳамияти янада ошади. Айтилишича, унда ташкилот ривожланишининг келажакдаги йўналишларини белгилайдиган асосий қарорлар ва битимлар тузилиши керак.
Таъкидланишича, ШҲТ блок эмас, кўп қиррали ҳамкорлик ғояларини тарғиб қилувчи ташкилот бўлиб, у ҳеч қандай геосиёсий мақсадларни кўзламайди, ҳеч кимга қарши ҳаракат қилмайди. Ушбу тамойиллар унинг хартиясида аниқ кўрсатилган. Ташкилотнинг шу кунгача босиб ўтган йўли ушбу қоидаларга қатъий риоя қилинаётганини тасдиқлайди.
Саммитда 15 та давлат раҳбарлари ва ШҲТ билан ҳамкорлик қилаётган 10 та халқаро ташкилот раҳбарлари иштирок этади. Ўзбекистон 2021 йил давомида ШҲТга раислик қилган. Прагматизм, динамизм ва ташаббускорлик сўнгги йилларда ўзбек дипломатиясининг ўзига хос «ташриф қоғози»га айланди. Мамлакат ташқи сиёсати ШҲТ маконидаги «йирик», «ўрта» ва «кичик» мамлакатлар манфаатларини мувозанатлаш имконини берди. Таҳлилчиларнинг фикрига кўра, бу Тошкентга муҳим устунлик — ШҲТга аъзо барча давлатларнинг ишончини беради, бу эса ушбу платформа орқали йирик минтақавий ва глобал ташаббусларни ишончли тарзда илгари суриш имконини беради.
Ўзбекистоннинг ШҲТ янги даврда қандай бўлиши керак, деган саволга концептуал ёндашувини у илгари сурган устувор йўналишларда — савдо, саноат ва технологик ҳамкорлик, транспорт ва иқтисодий ўзаро боғлиқликни мустаҳкамлаш, инновациялар, рақамли трансформация ва яшил иқтисодиётда кўриш мумкин.
Ўзбекистон ШҲТ давлатларига жаҳон миқёсидаги геосиёсий ва иқтисодий силкинишлар даврида кўп томонлама ҳамкорликнинг қадриятларини қайта кўриб чиқишни таклиф этяпти. Шу боис ШҲТнинг Самарқанд саммитида Шавкат Мирзиёев кун тартибини сезиларли даражада янгилаш ва мазкур ташкилот фаолиятини модернизация қилишга қаратилган қатор илғор ташаббус ва таклифларни илгари суриши кутилмоқда.
ШҲТ салоҳиятига халқаро миқёсда қизиқиш ортиб бормоқда. Ташкилотнинг ўзагини Марказий Осиё давлатлари ташкил этади, деган фикр мавжуд. Дарҳақиқат, ШҲТ ушбу минтақада ҳамкорликнинг янги форматини ривожлантириш учун яратилган.
Бугунги кунда ШҲТ жиддий ўзгариш босқичига қадам қўймоқда ва бу жараён унинг сон таркибини кенгайтириш ҳамда ташкилот ичидаги ва атрофидаги ўзгарувчан воқеликлар билан боғлиқ. Шундай қилиб, Самарқанд саммитида Эроннинг мажбуриятлари тўғрисидаги меморандум имзоланиши кутилмоқда, бу мамлакатга ШҲТга аъзо бўлиш учун тўғридан-тўғри йўл очади. Бундан ташқари, Миср, Қатар ва Саудия Арабистони билан мулоқот ҳамкори мақомини бериш бўйича меморандумлар имзоланади. Баҳрайн ва Мальдив оролларининг ҳамкорлик мақомини олиш учун аризаларини тасдиқлаш кутилмоқда.
Шунга қарамай, Марказий Осиё, экспертларнинг фикрига кўра, ШҲТнинг негизи бўлиб қолиши керак, чунки у ташкилотнинг кенгайиб бораётган маконининг боғловчи минтақасидир. Шунинг учун Марказий Осиёда ижобий ва ортга қайтмас жараёнларни мустаҳкамлаш ШҲТ манфаатларига мос келади.
Саммит доирасида қатор муҳим қарорлар имзоланиши режалаштирилган. ШҲТнинг кўп қиррали ҳамкорлигини мустаҳкамлашга, ҳамкорликни янги босқичга олиб чиқишга қаратилган 30 та келишилган ҳужжатлар тайёрланган. Шу билан бирга, ташкилотчиларнинг сўзларига кўра, ушбу рўйхат янада кенгайтирилади.
Саммитнинг асосий якуний ҳужжати Самарқанд декларацияси бўлади, унда ШҲТ мамлакатларининг минтақавий ва глобал муаммоларни ҳал этишга умумий ёндашувлари ташкилотни ривожлантиришнинг устувор йўналишларини белгилаш билан бирга акс этади.
