Ҳамма гапираётган рецессия ўзи нима?

Европада рецессия хавфи охирги 2 йилдаги энг юқори даражага чиққани ҳақида хабар берилган эди. The Economist нашри рецессия нима эканлиги ҳақида тушунтирди.

12 август куни Британия Миллий статистика бошқармаси мамлакат иқтисодиёти йилнинг иккинчи чорагида қисқарганини эълон қилди; Иқтисодий прогнозчиларнинг фикрича, келгусида янада пасайиш кутилмоқда. Хўш, рецессия нимадан иборат?

Айни вақтда дунёда иқтисодий фаолликнинг сезиларли пасайиш даври кузатилмоқда. Рецессия одатда ишлаб чиқариш ва инвестициялар ҳажмининг, корхоналар фойдасининг пасайишига ва ишсизликнинг ошишига олиб келади.

2007—2009 йиллардаги глобал молиявий инқироз бутун дунё бўйлаб иқтисодий ўсишни деярли 4 фоизга қисқартирди.

Айрим мамлакатларда, жумладан, Британия, Франция ва Германияда конвенцияга кўра, салбий ялпи ички маҳсулот ўсишининг тўртдан икки қисми рецессиядан далолат беради.

Аммо кўпгина иқтисодчилар бу таърифни жуда тор деб ҳисоблайди. Япония вазирлар маҳкамаси рецессияни таърифлашда заводлардаги ишлаб чиқариш, чакана савдо ва бандлик каби бир нечта кўрсаткичлардан фойдаланади.

Америка ҳукумати рецессияни эълон қилиш ваколатидан бутунлай воз кечган. Бу ваколат Иқтисодий тадқиқотлар миллий бюросига — хусусий, нотижорат тадқиқот гуруҳига тегишли.

Саккиз нафар иқтисодчидан иборат бўлган ушбу гуруҳ бизнес цикллари билан танишиш қўмитаси сифатида танилган. Улар 1978 йилдан бери Америка учун иқтисодий инқироз ҳаками бўлиб келади.

Японияда бўлгани каби, қўмита ҳам бир қатор омиллар, жумладан, бандлик, шахсий даромад ва саноат ишлаб чиқаришидан фойдаланган ҳолда рецессияни белгилайди.

Йилнинг биринчи ва иккинчи чоракларида ялпи ички маҳсулоти пасайганига қарамай, Америка расман таназзулга юз тутмаётганининг сабабларидан бири фақатгина ялпи ички маҳсулотни ҳисобга олиб рецессия ҳақида хулоса қилиб бўлмаслигидир.

Мамлакатда ҳозирда ишсизлик даражаси паст ва иш ўринларининг ўсиши барқарор: июль ойида 528 минг иш ўрни яратилди, бу кутилганидан икки баравар кўп.

Рецессия бошланиши ва қўмитанинг эълон қилиши ўртасидаги одатий кечикиш деярли 12 ойни ташкил қилади. 2008 йил декабрь ойида Америкада глобал молиявий инқироз сабаб бўлган рецессия ўтган йилнинг декабрь ойида бошланган деган хулосага келди.

Расмий баёнот бироз кечроқ берилиши мумкин. Ўтган ой CNN томонидан ўтказилган сўровда респондентларнинг 64 фоизи рецессия аллақачон бошланган деб ҳисоблаган. Июнь ойидаги Ipsos сўровида британияликларнинг 73 фоизи худди шундай фикрда эди.

Барча сиёсий шов-шувларга қарамай, агар Америкада рецессия юзага келса, у нисбатан юмшоқ бўлиши мумкин. Ҳамма жойда ҳам бундай бўлмаслиги табиий. Англия банкининг прогнозларига кўра, Британия ишлаб чиқаришнинг тўртдан беш қисмига қисқаради.

Жаҳон банкига кўра, камбағал ва ўртача даромадли мамлакатлар учун прогноз бундан ҳам ёмонроқ. Аксарият давлатлар рецессиядан қочиши даргумон.